Қазақстанның Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесіне мүше болғанына сегізінші айға аяқ басты. Сыртқы істер министрі Қайрат Әбдірахманов «Егемен Қазақстан» газетіне берген сұхбатында осы халықаралық жоғары органдағы Қазақстан жұмысының алғашқы қорытындыларымен бөлісті. Ол Қазақстанның Қауіпсіздік Кеңесіндегі басымдықтарының мәнін ашып, қазақстандық дипломаттардың күнделікті жұмысы туралы әңгімеледі, сондай-ақ 2018 жылғы қаңтардағы осы органға еліміздің төрағалық етуіне дайындық туралы айтты.
– Қайрат Құдайбергенұлы, біздің БҰҰ ҚК мүшелік мерзіміміздің төрттен бірінен астамы өтті. Осы кезең несімен есте қалды?
– Жұмыстың бастапқы кезеңі өте мазмұнды болды. Біз ғаламшардағы қауіпсіздік пен бейбіт өмір үшін негізгі жауапкершілікті көтеретін органға мүше болу аса зор міндеттер жүктейтінін, елеулі саяси даярлықты, күшті дипломатиялық әлеуетті, осы замандағы күн тәртібінің барлық проблемалық мәселелерін мейлінше ұқыптылықпен талдауды қажет ететінін сезіндік. Сондықтан, Қазақстан Қауіпсіздік Кеңесіне сайлау кезінде де, сондай-ақ тұрақты емес мүшелікке қабылданар алдында да ауқымды дайындық жұмысын жүргізді. Біз Мемлекет басшысына, еліміздің Парламент пен Үкімет заңнама желісі, материалдық және кадрмен қамтамасыз етуді қоса алғанда, сыртқы саясат ведомствосына көрсеткен тұрақты қолдауы үшін алғыс айтамыз.
БҰҰ ҚК осы жылғы қаңтардағы алғашқы пікірталастарында біз Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың саяси мәлімдемесінде тұжырымдалған Қазақстан мүшелігінің басымдықтарын ұсындық. Онда негізгі жеті тармақ: ядролық қарудан азат әлемге қол жеткізу; жаһандық соғыс қаупін жою және жер-жердегі қақтығыстарды реттеу; Орталық Азияның мүдделерін ілгерілету, өңірлік қауіпсіздік пен ынтымақтастықты нығайту; терроризмге және зорлық-зомбылық экстремизміне қарсы іс-қимыл; Африкадағы бейбітшілік және қауіпсіздік мәселелері; қауіпсіздік пен тұрақты даму арасында ажырамас байланысты қамтамасыз ету; Қауіпсіздік Кеңесін және БҰҰ-ның бүкіл жүйесін ХХІ ғасырдың қауіптері мен сын-қатерлеріне бейімдеу.
2017 жылдың бірінші жартыжылдығында Қазақстан ашық пікірталастар мен брифингтерді қоса алғанда Қауіпсіздік Кеңесінің 120-дан астам ресми отырыстарына, сондай-ақ алпысқа жуық бейресми консультацияларына, Е-10 тобы сияқты (Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшелері бірлестігі) он кездесуіне қатысты. Біздің дипломаттар ҚК құрамында Колумбияда, Гаитиде, Орталық Африкадағы Чад көлі ауданында сапарда болды. Вашингтонда АҚШ-тың президентімен, мемлекеттік хатшысымен және конгрессмендерімен кездесті. Делегациямыз БҰҰ ҚК-нің
жиырмадан астам қарарын, ҚК төрағасының жеті мәлімдемесін және басқа да құжаттарды қабылдауға мазмұнды үлес қосты.
БҰҰ ҚК отырыстарына дипломаттардан өзге басқа да мемлекеттік органдардың басшылары мен өкілдері қатысады. Ақпан айында Қазақстан Қауіпсіздік Кеңесі Хатшысының орынбасары Азамат Әбдімомынов БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің ашық пікірталастарында терроризм проблемасы бойынша сөз сөйледі. 15 наурызда Ұлттық экономика вице-министрі Мәдина Әбілқасымова «Қақтығысты оқиғалар кезіндегі адам саудасына қарсы күрес» тақырыбындағы министрліктер деңгейіндегі ашық пікірталастарға қатысты.
Әрбір іс-шараға үлкен дайындық жұмыстары жүргізіледі. Күн тәртібінің барлық мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының ұстанымын жетік және дәлелді түрде жеткізу, біздің елімізді келесі қадамдарға дайындау, тұтастай алғанда, бейбітшілік пен қауіпсіздік орнатудағы көзқарасымызды мақсатты түрде ілгерілете білу қажет.
Сонымен бірге, Сириядағы жағдайды реттеу жөніндегі Астана процесінің осы кезеңнің ірі оқиғасына айналғанын атап айтқым келеді. Ол Қазақстанның және Президент Н.Назарбаевтың әділ және сенімді бітімгер ретіндегі беделін айтарлықтай нығайта түсті. Бұл Қазақстанның БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіндегі қосымша ықпалы мен рөлін қамтамасыз етеді.
– Біздің еліміз өзінің БҰҰ ҚК тұрақты емес мүшелігі шеңберінде қандай бағыттардағы жұмыстарға атсалысып отыр?
– Мен Сириядағы жағдайды реттеу проблемасын еске салып өттім. Палестина-Израиль қақтығысын, Ирактағы, Йемендегі, Ливандағы және т.б. жағдайды қоса алғанда, тұтастай Таяу Шығыс проблемасы ҚК күн тәртібінде тұр. Әсіресе, КХДР-дың баллистикалық зымырандарды ұшыруымен және осы ел жүргізіп отырған ядролық қарудың сынақтарымен байланысты ядролық қаруды таратпау проблемасы өткір болып отыр.
Дегенмен, БҰҰ ҚК бүгіндегі күн тәртібінің үштен екісіне жуығы Африкадағы қақтығыстарға арналған. Қазақстан мүше болған жарты жылдың ішінде Қауіпсіздік Кеңесі шеңберінде Африка тақырыбы бойынша 80-нен астам отырыстар мен консультациялар өткізілді. Солардың ішінде Судан және Оңтүстік Судан, Орталық Африка Республикасы, Конго Демократиялық Республикасы, Бурунди, Мали, Ливия, Сомали және т.б. сияқты елдердегі ұзақ және тұрақты түрде шиеленісіп отырған қақтығыстар ерекше орын алады. Қауіпсіздік Кеңесінің осы елдердегі жағдайлар бойынша отырыстары айына бірнеше рет шақырылады және ол Қауіпсіздік Кеңесі төрағасының қарарлары, мәлімдемелері және баспасөз хабарламалары сияқты ресми құжаттарын келісу бойынша ұзақ консультацияларға жалғасуы мүмкін. Қазақстанның делегациясы БҰҰ ҚК-нің осы мәселелерге арналған барлық отырыстарына белсенді түрде қатысады. Африканың және дамушы әлем елдерінің жекелеген проблемалары Орталық Азия өңірі мен Ауғанстанның проблемаларына ұқсас. Бұл жерде халықаралық терроризмге қарсы күрес, тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізу, гуманитарлық көмек көрсету, жұмыс орындарын құру, климаттың өзгеруімен күрес және басқа да көптеген мәселелер туралы сөз болып отыр.
Бұдан басқа, Қазақстан делегациясы айына бір-екі реттік кезеңділікпен өткізілетін ҚК 13 санкциялық комитетінің әрқайсысына және БҰҰ бітімгершілік миссияларының мандаттарын ұзарту туралы қарарлардың мәтіндерін, мониторингілік топтардың санкциялық режимдері мен мандаттарын әзірлеу жөніндегі консультацияларға тұрақты түрде қатысады.
Бітімгершілік тақырыбын жалғастыра отырып, қазақстандық әскери байқаушылардың БҰҰ-ның Батыс Сахарадағы референдумге байқау жөніндегі миссиясында қызмет атқарып жатқанын атаған жөн. Африканың басқа да елдерінде қызмет еткен біздің әскерилеріміз бірнеше мәрте БҰҰ миссиялары басшылары тарапынан жоғары бағаға ие болды. 2018 жылы біздің бітімгершілер бөлімшесін БҰҰ-ның тағы бір миссиясына енгізу мәселесі пысықталуда. Қазіргі кезде мұндай миссияны іріктеу, қазақстандық бөлімшені сертификациялау жұмыстары жүргізілуде және орналастырудың құқықтық мәселелері шешілуде.
– Орталық Азияның мәселелеріне тоқталсақ. Қазақстан осы өңірдің проблемаларын шешуді БҰҰ ҚК алаңында қалай жүргізеді?
– Мемлекет басшысы Қазақстан дипломатиялық қызметінің 25 жылдығына орай сөйлеген сөзінде атап көрсеткеніндей, біз Орталық Азияда дәстүрлі достықты, тең құқықты әріптестікті, өңірдің халықаралық істердегі рөлін арттыруды, елдеріміздің өсіп-өркендеуін қамтамасыз ету жолында күш-жігерді біріктіруді толығымен қолдаймыз. Бұл біздің БҰҰ ҚК мүшелігімізге де қатысты, онда біз Орталық Азия мемлекеттерінің ортақ мүдделерін ілгерілетуге әрекет етеміз. Кеңес алаңында өңірдің одан әрі ойдағыдай және қауіпсіз дамуы үшін ерекше өзекті болып табылатын мәселелерді алға қоямыз. Ондай мәселелердің арасында терроризмге, экстремизмге, ұйымдасқан қылмысқа, есірткі трафигіне және басқаларға қарсы күресті қоса алғанда, трансұлттық қауіптерге қарсы іс-қимыл да бар.
Қазақстанның БҰҰ жанындағы тұрақты өкілі Қайрат Омаров ұстанымдарды сәйкестендіру және бауырлас елдерді ҚК жұмысының негізгі үрдістерімен таныстыру мақсатында БҰҰ жанындағы Орталық Азия мемлекеттерінің тұрақты өкілдері үшін ай сайын Нью-Йорк қаласында брифингтер өткізеді. Менің өзім де Орталық Азия сыртқы саясат ведомстволары басшыларымен кездесулер кезінде оларды ҚК-дегі біздің қызметімізбен таныстыру үшін сәтті пайдаланып қалуға тырысамын. Орталық Азия мемлекеттерінің сыртқы істер министрлерінің ресми емес кездесулер өткізуді тұрақты дәстүрге айналдырғаны қуанышты жайт.
Ерекше тақырып – Ауғанстандағы жағдайды ұзақ мерзімді тұрақтандыру үшін халықаралық күшті жұмылдыру, бұл елдің экономикалық және әлеуметтік жағынан дамуына кешенді әрі тиімді көмек көрсету, бейбіт өмірге және қауіпсіздікке төнетін қауіптерге қарсы іс-қимыл, Ауғанстанның халықаралық және өңірлік әлеуметтік-экономикалық жобаларға қатысуы. Қауіпсіздік Кеңесінің мүшелерімен, барлық мүдделі елдермен және ұйымдармен осы бағытта ауқымды консультациялық жұмыстар жүргізілуде. БҰҰ ҚК-нің 17 наурызда қабылданған Ауғанстан жөніндегі 2344 қарарына Орталық Азия елдері үшін Ауғанстанның аймағын пайдаланатын террористік ұйымдардан келетін қауіптердің болуын көрсететін өзекті толықтырулар енгізілді.
– Қазақстан Қауіпсіздік Кеңесінің үш комитетіне төрағалық етеді. Бұл жұмыстың мәнісі қандай және біздің қызметіміздің қандай да бір нәтижелері бар ма?
– Қалыптасқан практика бойынша ҚК тұрақты емес мүшелерінің әрқайсысы Кеңестің қандай да бір тақырыптық немесе елдік бағытына арналған қосалқы органдарына төрағалық етеді.
Өңірлік ерекшелігі, барлық мүдделі тараптармен екіжақты берік байланыстары назарға алына отырып, Қазақстанға Қауіпсіздік Кеңесінің Ауғанстан/Талибан комитетіне (1988 комитеті) төрағалық ету тапсырылған болатын. Қазақстан бұдан өзге БҰҰ ҚК басқа екі комитетіне: ДАИШ/Әл-Каида жөніндегі 1267/1989/2253 және Сомали/Эритрея (751/1907 комитеті) Санкциялық комитетіне төрағалық етеді.
Біздің дипломаттардың міндеті БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің осы қосалқы органдарының қызметін рәсімдік реттеу, санкциялық режимдердің практикалық бағыттылығын қолдау болып табылады. Мысалы, комитеттер нақты жеке тұлғалардың санкциялық парақтарға енгізілуіне жауапты болады, соның негізінде олардың жүріп-тұруы шектеледі, қаржы активтеріне тыйым салынады және т.б. Бұл комитеттердің мәселелері өте күрделі, олар ұзақ уақыт бойында күн тәртібінде тұрады, сондықтан жаһандық мәселелер болып табылады. Тиісінше, сөз нақты қорытындылар туралы болып отырған жоқ. Бірлескен жұмыстың нәтижесі уақыт өткеннен кейін, барлық тараптар осы ұсынымдарды ұстануды бастағаннан кейін ғана белгілі бола бастайды.
Қауіпсіздік Кеңесінің мүшелері Қазақстанның төрағалығымен Сомали және Эритрея жөніндегі Санкциялық комитет жұмысының айтарлықтай жанданғанын мойындайды. Африка Мүйізі өңіріндегі ең елеулі қауіптерінің бірінен саналатын «Әл-Шабааб» және «ДАИШ» террористік топтарының бүлдіргіш қызметі мәселелері Комитеттің нақты назарында. Бұған гуманитарлық дағдарысты (құрғақшылық және ашаршылық), пираттық шабуылдарды және ағаш көмірінің заңсыз саудасын қосуға болады. Осы және басқа да проблемалар ҚК-дегі қазақстандық делегацияның назарынан тыс қалмайды.
– 2018 жылғы қаңтарда Қазақстан БҰҰ ҚК төрағалық ететін болады. Осы лауазымда еліміздің қандай жұмыс жүргізетіні белгілі ме?
– Қауіпсіздік Кеңесіндегі мемлекеттер оның жұмысына ағылшын тілінің әліпбиі тәртібімен кезектесіп басшылық жасайды. Төрағалық күнтізбелік бір айға созылады.
Біз Кеңес отырыстарына және бейресми консультацияларға төрағалық ететін боламыз. Төраға БҰҰ-ның Қауіпсіздік Кеңесіне кірмейтін мүше мемлекеттері үшін Кеңес жұмысының ай сайынғы бағдарламасы туралы брифинг өткізеді. Ол сонымен бірге мүше мемлекеттермен, БҰҰ-ның негізгі органдарының және арнайы мекемелерінің басшыларымен, өңірлік және басқа да топтардың төрағаларымен екіжақты кездесулер ұйымдастырады. Төрағалықтың функциясына ҚК мүшелерінің келісімімен, оның ішінде БҰҰ органдары басшыларының бейресми кездесулерінде Кеңес атынан мәлімдеме жасау кіреді. Төраға бейресми консультациялардың барысында және ҚК құжатының мәтіні бойынша Қауіпсіздік Кеңесі келісімге қол жеткізген әрбір жағдайда аяқталған талқылаулардың қорытындылары бойынша баспасөз өкілдерінің алдында Кеңес атынан мәлімдемелер мен түсіндірмелер жасайды. ҚК төрағасы БАҚ өкілдеріне шығып, өзекті тақырып бойынша түсіндірмелер жасағанда сіздер халықаралық телеарналардан оны қадағалай аласыздар.
Қазақстан БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің төрағасы қызметінде БҰҰ Хатшылығының жәрдемімен Қауіпсіздік кеңесінің күнделікті үздіксіз жұмысын қамтамасыз етуі тиіс.
Осы жылдың қыркүйегінде, дәстүр бойынша, БҰҰ Бас Ассамблеясының жаңа сессиясы басталады. Нью-Йорктегі саяси пікірталастар алаңындағы консультациялардың қорытындылары бойынша біз төрағалықтың нақты бағдарламасын құра аламыз деп ойлаймын. 2018 жылдың қаңтарындағы саяси жағдайларға да, біздің алдымызда төрағалық еткендердің жұмысына да көп нәрсе байланысты болады.
Осы кезеңдегі негізгі іс-шара ретінде біздің Мемлекет басшысының қатысуымен өтетін халықаралық бейбітшілік және қауіпсіздік бойынша жоғары деңгейдегі БҰҰ ҚК ашық пікірталастарын шақыру идеясын пысықтаудамыз. Оның сыртында, Орталық Азия және Ауғанстан бойынша министрлер деңгейіндегі пікірталастарды, сондай-ақ елшілер деңгейіндегі Таяу Шығыс жөніндегі тоқсандық пікірталастарды жоспарлап отырмыз.
– Нұрсұлтан Назарбаев ЕҚЫҰ саммитінде Еуразиядағы біртұтас және бөлінбейтін қауіпсіздік құруды қолдады, Украина дағдарысын, Мәскеу мен Анкараның қатынастарын реттеуге атсалысты, елімізде Иранның ядролық бағдарламасы бойынша келіссөздер және Астана процесі өтті. Қазақстанның әлемдегі білікті медиатор ретіндегі рөлі өсу үстінде деп айтуға бола ма?
– Шынында да, 25 жыл ішінде қазақстандық дипломатияның біліктілігі мен дәрежесі айтарлықтай артты. Сіз Қазақстан Президентінің халықаралық аренадағы бірқатар маңызды бастамалары мен нақты күш-жігерін әділ атап өттіңіз. Бұған АӨСШК шақыруды және 2010 жылғы сәуірдегі Қырғызстандағы саяси дағдарысты реттеуді қоса алғанда Мемлекет басшысы тікелей араласқан басқа да көптеген мысалдарды қосуға болады. БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіндегі мүшелік барысында алынған тәжірибе біздің еліміздің бітімгершілік әлеуетін бұрынғыдан да күшейтетініне сенімдімін.
Қазақстанның өз мүддесі бейбіт, тұрақты және дамыған орта құрудан тұрады. Біз ірі еуразиялық мемлекетпіз. Жаһандық геосаяси алауыздықтарды, ядролық қаруды таратпау немесе санкция саясаты туралы айтпағанда, өңірлік дағдарыстардың кез келгенінің біздің еліміз үшін салдарлары болады. Біз немқұрайлы бола алмаймыз, сондықтан тиімді араағайындық үшін барлық күш-жігерімізді жұмсаймыз. Бұл нақты қақтығыстық жағдайларға да, сондай-ақ өңірлік қауіпсіздіктің ұзақ мерзімді институттарын құруға да қатысты.
Қазақстан ЕҚЫҰ, ИЫҰ, ШЫҰ және басқа да құрылымдарға табысты төрағалық етуімен әлемге кеңінен танымал болды. Медиатор ретіндегі жаңа рөлдері үшін айтарлықтай тәжірибе жинақталды.
– Кейбір сарапшылар Астананың Азияның Женевасына айналу әлеуеті бар дейді. Сіз осы пікірге қосыласыз ба?
– Бізге Астанадан осы заманның күрделі проблемаларын реттеудегі ілгерілеулер туралы барынша көп жақсы жаңалықтар шығуы үшін бұдан былай да көбірек жұмыс істеуге тура келеді.
Әрбір бейбіт процестің немесе көпжақты форумның (ЕҚЫҰ, АӨІСШК, ШЫҰ және т.б. сияқты) өз тарихы, өз ерекшелігі және өзіндік рәсімдік қағидалары бар. Біз іс-шараны қабылдаушы мемлекет ретінде бірінші тараптан келіссөздерге арналған инфрақұрылымды – үй-жайларды, аудармашыларды, ақпараттық қамтамасыз етуді және өзге де қажетті атрибуттарды ұсынамыз. Алайда, байқасаңыз, бұдан басқа, Астанада қарым-қатынас жасаудың батыстық та, шығыстық та нормаларын қамтитын өзіндік, оның ішінде, бейресми пікір алысу мәдениеті қалыптасады. Келіссөздерге келуге келісім берген тұлға, жазылмаған қағидалармен де келіседі де, олардың арасында: өзара құрметтеу, икемділік, мәмілеге келуге даярлық, эмоциялық ұстамдылық деп бөліп айтуға болады.
Осыған байланысты Сирия қарулы оппозициясының делегациясы басшыларының өздерінің Астана процесіне бір келіссөз үстелі басында оппоненттерімен бірге, Қазақстан басшысына және біздің елімізге деген құрметі үшін қатысқаны туралы айтқандарымен бөліспей тұра алмаймын.
– Қазақстанның БҰҰ ҚК-ге мүшелігі Мемлекет басшысының Ұйым алаңында айтқан бітімгершілік бастамаларын ілгерілетуге көмектесе ме?
– Осы жылдың қаңтарында Н.Назарбаевтың БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінде ұсынған саяси мәлімдемесі, мәні бойынша, Президент көтерген ауқымды бастамаларды іске асыру жөніндегі бағдарламаны көрсетеді.
Мемлекет басшысының жаһандық пайымының түпкі мәні – әлемді соғыс қаупінен құтқару және оның себептерін жою. Осы мақсатты негізге ала отырып, біз Қауіпсіздік Кеңесінің әрбір күнделікті отырысына дайындаламыз. Болып жатқан қақтығыстарды тек бейбіт құралдармен ғана реттеу қажет. Осы заманғы соғыстарда жеңімпаздар болмайды. Ерте ме, кеш пе, уағдаластықтар қақтығыстардың бірден бір қорытындысына айналады.
Тағы бір маңызды басымдық – ядролық қарусыз әлем құру – біз мұны да БҰҰ алаңында дәйекті түрде ілгерілететін боламыз. 2015 жылғы желтоқсанда Бас Ассамблея Н.Назарбаев бастамашы болған «Ядролық қарудан азат әлемге қол жеткізу жөніндегі жалпыға бірдей декларацияны» қабылдады. 29 тамызда тарихи оқиға – Өскеменде МАГАТЭ төмен байытылған уранның халықаралық банкінің ашылуы болады. «Әлем оны атомды қауіпсіз және бейбіт мақсатта пайдаланудың аса маңызды шарасы ретінде бағалауға тиіс. Енді атом энергетикасын дамытқысы келетін елдер үшін уранды өздерінің байытуының қажеттігі болмайды», – деп атап өтті Н.Назарбаев осыдан екі жыл бұрын БҰҰ-ның Бас ассамблеясында сөйлеген сөзінде. Жаһандық антиядролық қозғалысты нығайту үшін біз жақын күндері Астанада ғалымдардың «Пагуош қозғалысының» мерейтойлық конференциясын өткіземіз.
Біздің Президентіміздің БҰҰ Бас ассамблеясының мерейтойлық 70-ші сессиясында көтерген терроризмге қарсы бірқатар бастамалары ҚК-те кең қолдауға ие болды және практикада да іске асырылуда. Әрі халықаралық терроризмге қарсы күресте РФ пен АҚШ ұстанымдарының жақындай түсуіне ықпал етті деп сеніммен айтуға болады.
Тұтастай алғанда, БҰҰ Қауіпсіздік кеңесіне мүшелік Мемлекет басшысының бітімгершілік бастамаларын ілгерілету үшін бірегей бастамаға айналды. Бұл әлемнің басқа мемлекеттерімен өзара іс-қимылдың сапалық жаңа деңгейі және қақтығыстардың алдын алу мен бейбітшілікті сақтау саласындағы ұлттық басымдықтар туралы мәлімдеу мүмкіндігі. Біздің осы тұрғыдағы барлық негізгі жұмысымыз әлі алда.
– Бүгінде БҰҰ-ны, атап айтқанда, Қауіпсіздік Кеңесін реформалау туралы көп айтылып жүр. Осы мәселе бойынша Қазақстанның ұстанымы қандай?
– Қазақстан Қауіпсіздік Кеңесі өзінің қазіргі түрінде біздің әлеміміздің ақиқаттарын көрсете алмайтыны туралы БҰҰ мүше елдердің көпшілігінің пікірімен келіседі. Әртүрлі ұстанымдарды үйлестірудің күрделілігіне қарамастан, Қауіпсіздік Кеңесінің жаңа конфигурациясы қандай болмасын, ол өзіне БҰҰ-ның Жарғысымен жүктелген міндеттерді орындауға мүдделі. Сондай-ақ, халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздік үшін басты жауапкершілікті көтере отырып, белсенді түрде және тиімді жұмыс істеуге тиістігі туралы жалпы түсініктің бар екенін қанағаттанарлық сезіммен атап өтеміз. Бұл ретте реформа консенсус негізінде жүзеге асырылуға және ұйымға мүше барлық мемлекеттердің талаптарына жауап беруге тиіс.
Сондықтан Қазақстан Кеңестің сандық және сапалық құрамын кеңейтуден, оның жұмыс істеу әдістерін жетілдіруден, Бас Ассамблея мен ҚК арасындағы өзара байланыстарды нығайтудан тұратын Қауіпсіздік Кеңесін реформалауға жүйелі және жан-жақты тәсілдің қажеттігін қолдайды. Бұл Қауіпсіздік Кеңесі жұмысының ашықтығын арттыруға, оның әлемнің мүдделі өңірлерінің мақсат-мұраттары мен үміттерін ескеруге негізделген шешімдерінің тиімділігін танытуға мүмкіндік берер еді.
Сонымен бірге, ҚК және тұтастай БҰҰ реформалау жөніндегі келіссөздердегі прогресстің бастаманы өз қолдарында ұстауды қалайтын ҚК тұрақты мүшелері бестігіне тәуелді екендігі фактісін жасыра алмаймыз.
Біз Ұйымның тиімділігін арттыруға бағытталған реформаларды дәйектілікпен жүргізіп келе жатқан БҰҰ Бас хатшысы А.Гутерришті қолдаймыз. Сөз менеджмент саласындағы, даму саласындағы реформалар туралы, сондай-ақ бейбітшілік және қауіпсіздік архитектурасының реформасы туралы болып отыр. БҰҰ жаңа Бас хатшысы Астанада екі рет болып үлгіргені және Қазақстан Президентімен кездесіп, одан Ұйымның басым транспаренттілігіне және есептілігіне қол жеткізу және оның жұмысының нәтижелілігін арттыру үшін БҰҰ қызметінің аспектілері бойынша бағалы кеңестер мен ұсыныстар алғаны есте қаларлық оқиға болды.
– Қазақстан үшін Қауіпсіздік Кеңесінде болу қандай ұзақ мерзімді тиімділік береді?
– БҰҰ-ның Қауіпсіздік Кеңесі – бұл біздің бейбітшілік пен қауіпсіздік пайымымызды ілгерілетуге мүмкіндік беретін шешуші жаһандық алаң. Егер біз ҚК басқа мүшелерімен бірлесіп өзіміз ойлаған бастамаларды іске асыруға қол жеткізе алсақ, онда ұзақ мерзімді жоспарда біз және барлық әлемдік ұлттардың неғұрлым тиімді қоғамдастығын құруға үміттене аламыз.
Бұдан басқа, БҰҰ ҚК мүшелік Қазақстанның әлемдік ауқымдағы рөлін арттырады, елдің халықаралық келіссөздерде жаһандық процестердің тұрақты және жауапты қатысушысы ретіндегі позициясын нығайтады.
«Осы заманның түйінді проблемаларын шешуге қатысу біздің алдымызда көптеген елдермен және өңірлермен қатынастарымызды дамыту үшін мүмкіндіктер ашады», – деді Мемлекет басшысы бір жыл бұрын Қазақстанның кандидатурасы бойынша дауыс беру аяқталғаннан кейін. Шынында да, таяудағы уақытқа дейін біздің халықаралық байланыстарымыз негізінен Еуропа, Азия және Солтүстік Американың негізгі елдерімен шектеліп келді. Бүгінде біз іс жүзінде бүкіл әлем елдерімен диалог жүргізудеміз. Тек соңғы екі айдың ішінде ғана Астанаға Фиджи премьер-министрі, ресми сапармен келген Кот-д’Ивуар, Доминикан Республикасы, Эритрея, Боливия сияқты алыс болып көрінетін елдердің сыртқы істер министрлерін қабылдадық. Қыркүйектің басында елордамызға Гондурас пен Гватемаладан әріптестеріміз келеді.
Латын Америкасының бірқатар елдерімен визасыз режімге қол жеткіздік. Астанадағы ЭКСПО көрмесіне бұған дейін қазақстандықтар атауларын естімеуі де мүмкін елдер қатысуда. Біздің сыртқы қатынастар географиямыздың айтарлықтай кеңеюі Тұңғыш Президент – Елбасы тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында-ақ жария еткен көпвекторлылықтың заңды жалғасы болып табылады.
Қазақстанның Қауіпсіздік Кеңесіндегі жұмысы да Орталық Азия проблемаларын, бірінші кезекте өңірлік қауіпсіздік, терроризм мен экстремизмге қарсы күрес проблемаларын шешуге, шұғыл экономикалық, экологиялық және гуманитарлық проблемаларға әлемдік қоғамдастықтың назарын аударады және ресурстарын тартады.
Бұдан басқа, БҰҰ ҚК-де болу біздің дипломаттар үшін зор және баға жетпес тәжірибе. Әрі, дипломатиялық қызметтің ғана емес, бүкіл мемлекеттік аппараттың кәсіптік деңгейін арттыруға ықпал етеді.
Әңгімелескен Жақсыбай САМРАТ,
«Егемен Қазақстан»