Атап айтқанда, 2009 жылғы 15 қазанда депутаттар С.Бычкова мен Н.Геллерт, 2016 жылдың 23 маусымында Г.Щегельский мен Н.Сабильянов Премьер-Министрдің атына, Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму, Қорғаныс министрлерінің назарына осы мәселені жеткізген болатын. Алайда, халық арасында «атом солдаттары» деген атау алған бұл жандардың мәселесі осы күнге дейін шешілмей, оларға әлеуметтік жеңілдіктер жасалмай келеді. Ал олармен бірге әскери қызметін өтеген бұрынғы КСРО-ның басқа республикалардың тұрғындары мұндай жеңілдіктерге баяғыда қол жеткізген.
Біздің әскерилеріміздің мемлекеттік жеңілдіктерге қол жеткізбей жүргендігінің басты себебі – 1992 жылғы 18 желтоқсанда қабылданған «Семей ядролық сынақ полигоны аймағындағы сынақтардан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қолдау» туралы Заңда міндетті әскери қызметін өтеп жүрген жандар туралы нақты айтылмаған. Ал 1995 жылдың 28 сәуірінде қабылданған «Ұлы Отан соғысына қатысушы және оларға теңестірілген азаматтарға жеңілдіктер беру және әлеуметтік қорғау» туралы Заңға да аталмыш категорияның азаматтары енгізілмеген. Сонымен қатар өзінің құзыретімен осы Заңның негізінде жеңілдіктер алатын жандарды белгілейтін өкілетті мемлекеттік органдар да осынау жандардың айрықша тәуекелде болғанына қарамай олардың тізімге енгізілуін нақты атамаған. Осы заңның 6-бабында тек: «...ядролық сынақтар мен ойындарға тікелей қатысқан адамдар» деген сөздер жазылған. Ал енді осы заңның 10-бабында ядролық сынақтар мен ойындарға қатысқандығын адамдар анықтамалар, әскери билеттері арқылы дәлелдейді делінген. Мәселенің бәрі осы анықтамаға тіреледі, өйткені оны беретін Ресей Қорғаныс министрлігінің Орталық архиві. Осы архивтің бұған дейінгі жауабы былай: «Справки о непосредственном участии в испытаниях ядерного оружия граждан других государств выдаются на основании имеющихся в войсковой части 31600 архивных материалов Семипалатинского полигона. Центральный архив министерства обороны Российской Федерации в соответствии с директивой Министра обороны выдает справки только о прохождении службы и месте дислокации воинской части. Данными об участии воинских частей в испытаниях ядерного оружия архив не располагает».
Ал азаматтарымыз 31600-ші әскери бөлімнен анықтама әкелсе, оны біздің өкілетті органдарымыз жеңілдік беруге негіз болатын құжат деп қабылдамайды. Осының салдарынан ядролық сынақтардың өтінде болып, әскери міндетін атқарған біздің азаматтарымыз өздеріне тиесілі жеңілдіктер мен арнайы мемлекеттік өтемақыға ұзақ жылдар бойы қол жеткізе алмай жүр. Өкілетті орган оларға анықтама әкел дейді, ал анықтама беретін архив әскери бөлімге сілтейді, ал әскери бөлімнің анықтамасын біздікілер құжат деп қабылдамайды. Сөйтіп адамдарды «сен салар да, мен салар қылып» әуреге салып қойған.
Біз осы мәселелерді айтып, Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаевтың атына кезекті рет депутаттық сауал жолдадық. Онда Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау және Қорғаныс министрліктері бірлесе отырып, осы мәселені шешетін тетікті әзірлеу керектігі ұсынылды. Бұл мәселенің шешімі – аса қауіпті тәуекелді ортада өздерінің әскери міндетін өтеген қазақстандық жауынгерлердің алдында әділетті шешім болар еді.
Светлана БЫЧКОВА,
Мәжіліс депутаты
