Әуелде осы жатақханаларда студенттер тұра ма десеңізші?! Семейдегі құрылыс колледжінің бірінші және бесінші қабаттағы 33 бөлмесінде бұл оқу орнына мүлде қатысы жоқ адамдар тұратын болып шықты. Сөйтсек бұл жатақханаларда айлап емес, жылдап пәтер жалдайтын отбасылар да тұрады екен. Сонда алыс ауылдан білім іздеп келген студент қайда барып тұрмақ? Аталмыш заңсыз іс-әрекеттер Семей өңірінің сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске арналған мониторингтік тобы мен Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы агенттіктің Семей қаласы бойынша басқармасының бірлескен тексерулері барысында анықталып отыр. Бұл тексеру Қазақстандағы жатақханалардың жағдайын бақылауға арналған акцияға орай қолға алынған.
Семейде жатақхана жетіспейді. Пәтер жалдау тым қымбат. Сондықтан мектеп түлектері жайлы жатақхана, оқуға мүмкіндік беретін жер іздеп, шетел асып жатады. Семейде 33 колледж, 4 ірі университет бар. Онда 30 мың студент оқиды. Жатақханада орын жоқ. Сондықтан да орта арнаулы оқу орындарына қарасты жатақханаларды көздің қарашығындай сақтау қажет.
Осыған байланысты Сыбайлас жемқорлықпен күрес мәселесіне орай арнайы құрылған мониторингтік топ мүшелері Семейдегі құрылыс және Семей көлік колледжінің жатақханаларын тексеруді жөн көрген.
– Алдын ала ескертілмегендіктен құрылыс колледжіне кіріп шығу біршама қиындық туғызды, – дейді мониторингтік топ мүшесі Екатерина Гуляева. Жатақхана меңгерушісі, директордың шаруашылық істері бойынша орынбасары, күзетшілер мониторингтік топты ішке өткізбеген. Бір жарым сағат жүріп мониторингтік топ ішке әрең өткен.
– Колледж қызметкерлері әрине кімді де болсын, ішке өткізбейді, – деп түсіндірді кейінірек құрылыс колледжінің директоры Қайрат Тастекеев. Сондай-ақ директор бұл терроризмге қарсы іс-әрекеттердің орын алмауы үшін бекітілген тәртіп екендігін айтады.
Е. Гуляеваның айтуынша, бір жарым сағат күткен соң, құрылыс колледжіне кірудің оңтайлы сәті туған. Директордың оқу ісі бойынша орынбасары алдымен жатақхананың жаңа ғана жөндеуден өткізілген бірінші корпусын көрсетуге тырысты. Бұл жерде студенттерге жағдай жасалған. 3-4 адамға арналған бөлмелер, шкаф, орындық, тұрмыстық бөлме, әр секцияға әжетхана мен суға түсетін кабиналар қойылған. Тоңазытқыштар тәрбиешілер бөлмесінде орналастырылған.
– Бұл корпуста балалар үйінен келгендер мен қараусыз қалған балалар тегін тұрады. «Серпін» бағдарламасы бойынша алыс ауылдан келіп оқитындар да осында тұрады. Олардың басым көпшілігі Қазақстанның оңтүстік өңірлерінен келген жастар, сондай-ақ тұрмысы төмен отбасылар да тұрып жатыр,– деді Е.Гуляева. – Бірінші корпусты көріп, қуанып қалған олардың екінші корпусты көргенде көңілдері түсіп кеткен. «Бұл жер сонау 70-80-інші жылдардың белгісі екендігі көзге бірден көрінеді. Ұзын, күңгірт дәліздер, көк түске боялған қабырғалар және 70-80 жылдардан «естелікке» қалған әжетханалар. Бір қабатта екі электр плитасы, бір ғана жуынатын жер бар. Сондай-ақ ол жер кір жууға да арналған. Әр қабатта он шақты, жиырма шақты бөлмеден болса есептей беріңіз. Екі плитаға тамақ пісіру үшін қанша адам кезекте тұр», дейді ол.
«Студенттік» деп аталғанымен, тексеру барысында мониторингтік және қоғамдық кеңес мүшелері алдынан шуылдаған бір топ бала атып шыққан. Тіпті аулада кішкентай сәбилердің жуылған киімдері ілулі тұрғаны да көзге ерсі көрінген. Ал студенттік холлда балдырғандардың қол арбасы «мен мұндалап» тұр. Студент жастар көрінер емес. Онда шу-шұрқан болған балалар мен ата-аналар қайдан шықты? Анықтай келе жатақхананың 5-інші қабаты балалы отбасыларға жалға берілгені белгілі болды.
– Бұл отбасылар жатақханада ұзақ жыл тұрып келеді екен,– дейді Е.Гуляева. – Аягөзден көшіп келген бір отбасының айтуына қарағанда, олардың бұл жерде тұрып жатқанына 2 жылдан асқан. Алдымен бірінші қабатта айына 14 мың 500 теңге төлеп тұрған. Екінші баласы туған соң 5-інші қабатқа көтерілген. Онда бөлме үлкендеу, айына 20 мың теңге төлейді. Мұндай отбасылардың саны 30 екен. Олар жалдамалы бөлме ақысын банк арқылы төлейді.
Иә, төртінші қабаттан төмен қарай студенттер тұрады. Әр бөлмеде – үш студент. Бүкіл бір қабаттағы тұрғындар екі электр плитасында ғана тамақ пісіреді. Өзін колледж түлегімін деп таныстырған Альмира есімді қыздың айтуынша, студенттер тамақ пісіруге жету үшін плитаға 1 сағаттан астам кезекке тұруға мәжбүр. Студенттердің №2 жатақханасындағы жағдайдың нашарлығын құрылыс колледжінің директоры Қайрат Тастекеев те мойындаған. Ол облыстық білім басқармасынан жатақханаларды түбегейлі жөндеуге қаражат бөлгізе алмай отырғанын айтты.
– Маған дейін қызмет еткен колледж директоры кезінде жатақхана құрылысына 64 млн теңге бөлгізіпті, – дейді Қ.Тастекеев, бірақ пайдаға аспағандықтан, бюджетке кері қайтарылған. Үш жыл ішінде жөндеуге арналған жоба-сметалық құжат ескіріп кетті. Енді жаңадан смета жасау үшін қаражат керек.
Тексеру тобының «Сонда бұрынғы директор бөлінген қаражатты пайдаланбай, кері өткізіп жіберуіне не себеп болды, бұл жатақханада 1971 жылдан бастап жөндеу неге өтпеген, отбасыларды неге шығармайсыздар», деген сұрақтарына Қ.Тастекеев былай деп жауап қайырды:
«2017 жылдың желтоқсан айында директор қызметіне келдім. Біз бірнеше рет бұл отбасыларына шығыңыздар деп ескерттік. Көнбейді. Күштеп шығару мүмкін емес, кішкене балалары бар» деп жауап берді.
Мониторингтік және қоғамдық кеңес мүшелері келіп тексерген соң да отбасылардың өкілдері қалалық әкімдікке келіп, «бізді қалдырсын, тыныштық берсін!» деген талап қойыпты.
– Әрине қазір оларды шығарып тастау мүмкін емес, – деді қала әкімінің орынбасары Надежда Шарова. – Барлығы дерлік тұрмыстары төмен, барар жерлері жоқ. Олар ипотекамен үй ала алмайды. Бұл адамдарға банктер несиеге қарыз бермейді. Бірақ проблеманы шешу керек. Бұл мәселені ойластырамыз.
Мониторингтік және қоғамдық кеңес мүшелері Көлік колледжінің жатақханасын да тексерді. Комендант Мейрамгүл Изембаева жатақхананы толық таныстырды. Жатақхана 290 адамға арналған. Біздің студенттер бір қанатында ғана тұрады. Биыл «Серпін» бағдарламасы бойынша 80 бала оңтүстік өңірлерден, 60 студент Шығыс Қазақстан облысынан келді. Қалған бөлмелеріміз қаладағы төрт колледжге жалға берілді. Басқа оқу орындарының студенттері мұнда айына 7300 теңге, ал осы Көлік колледжінің студенттері айына 4100 теңге төлеп тұрады», деді ол.
Жатақханадағы жағдай үйдегі аураны еске салады. Кең бөлмелерде 3-4 студент тұрады. Бірнеше жыл бұрын түбегейлі жөндеу жүргізілген. Дүние-мүлік, тұрмыстық техника жаңа талапқа сай. Кір жуу, асхана бөлмелері бар. Кешке жақын олар тап-таза төсек орындарда ұйықтауға дағдыланған. Акті залы, кітапхана, демалыс бөлмесі, сабақ қарайтын орындар да бар. Тіпті басқа жақтан келген жастарға орналаса тұруы үшін қонақ бөлмелер де жасалған.
– Біздегі бір күрделі мәселе, ыстық судың жоқтығы,– дейді Мейрамгүл Изембаева. – Барлық жуыну бөлмелерінде су жылытқыштар орнатылған. Сондықтан балалар арнайы кестемен аптасына бір рет қана жуынуға мәжбүр. Студенттер жаздың ыстығы, күннің лайсаң батпақ кездерінде аптасына екі-үш рет суға түскісі келеді.
Көлік колледжі жатақханасының тәрбиешісі Жәмила Багированың айтуынша, студенттік жатақханаларды жылына бірнеше рет тексереді. «Колледжге келіп түскен балалар, әзірше студент деп те атауға келмейтін, 15-16 жас шамасындағы жасөспірімдер. Сондықтан оларға үйлеріндегідей отбасы жылуын бергіміз келеді. Екінші аналары болуға тырысамыз», дейді ол.
– Екі жатақханадағы жағдай екі түрлі, – деді облыстық Жастар және балалар қауымдастығының төрайымы, мониторингтік топ мүшесі Эльзира Жүнісова. Бірінде түбегейлі жөндеу жүргізу және артық адамдарды шығару керек. Сондықтан да колледждердің өзара тәжірибе алмасуы дұрыс деп есептеймін. Сондай-ақ облыстық білім басқармасынан Семейдің студенттік жатақханаларын жөндеуге қаржы бөлуін сұрау қажет.
Облыстық техникалық және кәсіптік білім беру және мамандарды даярлау орталығы мекемелерінің директорлар кеңесінің төрағасы Оралхан Сартаев болса, Семейдегі 14 мемлекеттік колледждің тек 5-еуі ғана өз жатақханаларын сақтап қалғандығын тілге тиек етеді. Қалаға облыстың аудандарынан бөлек республиканың түкпір-түкпірінен студенттер келеді. «Серпін» бағдарламасы бойынша оңтүстік облыстардан, Шымкент, Қызылорда, Талдықорған, Жамбыл, Алматы жақтардан жастар келеді. Бірақ оларды жатақханамен қамти алмай жатырмыз. Студенттер жатақханасында 2551 орын жетіспейді. Сондықтан Президенттің бес әлеуметтік бастамасы аясында жаңадан жатақханалар салып, ескілерін қалыпқа келтіру қажет», дейді О.Сартаев.
Раушан НҰҒМАНБЕК,
«Егемен Қазақстан»