Құрбан айт (мейрамы) Ораза айтынан 70 күннен кейін Зулхиджа айының 10 күні басталады. Григориан күнтізбесі бойынша бұл күн биыл 21 тамызға келіп отыр. Ал қажылыққа аттанғандар Арафа жотасында 20 тамыз күні құлшылық етеді. Сондықтан бұл күн «Арафа күні» деп аталады. Қажылыққа бармағандар осы күні ауыз бекітіп, ораза ұстаса Алланың ризалығы үшін жағымды амал (арабша «мұстахаб») болып саналады. Әбу Қатадан қалған хадисте: «Арафа күнінің оразасы өткен және келер жылдардың күнәларына кәфәрат (кешірім) болады...» делінген екен.
Барлық мұсылмандар білетін болса да Алланың ризалығы үшін құрбандық шалудың қайдан шыққанын еске сала кетейік. Бұл дәстүр Ибраһим (Ыбырайым) пайғамбар заманынан қалған. Ибраһим пайғамбар (ивритше Авраам, латынша Абрахам т.с.с.) Исламға дейін, барлық бір Құдайға табынушы діндерде пайғамбар деп танылған адам. Құран Кәрімде Ибраһимнің өмірі мен қызметі туралы молынан баяндалған. Ол жастайынан-ақ өзінің тайпаластарына және әкесі Азар табынған пұтқа сенудің дұрыс еместігін танып, бір Алланы уағыздайтын болған. Сол үшін руластары оны өлтіруге дейін барғанда, Алланың құдіретімен аман қалады. Қартайған шағында Алла оған ұл береді. Осы баласымен бірге тасқын қиратқан Меккедегі Қағбаны қалпына келтіреді. Алла оны сынамақ үшін Жәбірейіл періште арқылы сүйікті ұлы Смайылды құрбандыққа шалуға бұйырады. Қанша қиналса да Ибраһим пайғамбар Алланың әмірін екі етпей баласын құрбандыққа шалмақ болып, бауыздағалы жатқанда Алла аспаннан көк қошқарды түсіріп, баласының орнына соны құрбан қылуға бұйырады. Сол кезден бастап адал малды (жылқыдан басқа) құрбан шалу дәстүрі қалыптасқан және ол Ибраһим пайғамбардың сүннеті делінеді.
Мерекенің «Құрбан айты» немесе «Құрбандық мейрамы» (Құрбан байрам) аталуы түркі сөзі, арабша атауы «Ид әл-Әдха» деп аталады. Құрбандық адамның Аллаға адалдығын көрсетіп, оған рухының жақындауының белгісі деген түсінік қалыптасқан. Қажы сапарында атқарылатын құлшылықтың ең шырқау шегі де осы құрбан шалу болып саналады.
Жағдайы бар, жолаушы емес мұсылманға құрбандық шалу – уəжіп, мұсылмандық міндет. Құрбандыққа түйе, сиыр жəне қой (ешкі де) төлі шалынады. Бірақ малдың ауру, ақсақ, тым арық болмауы да ескеріледі. Сонымен қатар қой мен ешкі бір, қара мал екі, түйе бес жастан кем болмағаны дұрыс. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с) құрбандыққа сойылған малдың әрбір бөлшегі сауап болады деген екен.
Кейбір мұсылман елдерінде құрбандық, егер көзінің тірісінде тапсырған болса, қайтыс болған туыстарының атынан да шалынады. Біздің елге де оны жасауға болады, бірақ мұндайда сойылған малдың еті тұтасымен садақаға таратылады. Бір қошқар немесе қой бір отбасының атынан шалынады. Ал қара мал немесе түйені жеті отбасы бірігіп, құрбандыққа шалуға болады. Құрбандықты айт намазынан кейін (бірінші күні) үшінші күні күн батқанға дейін шалады. Құрбандық дұғасы: «Аллаһумма һәзә минкә уә иләйкә, фатақаббәл минни», қазақша мағынасы «О, Раббым, мұны Өзің бердің, әрі Өзіңе арнап отырмын, менен қабыл ете көр». Дұғаны айтып болған соң, «Бисмиллә, Аллаһу Акбар» деп малдың тамағынан бауыздайды.
Құрбандық етін үшке бөліп таратады. Бір бөлігі өзіне қалып, оны отбасымен бірге мейрам дастарқанына арнап асады, екінші бөлігі ағайын-туыс, көршілерге беріледі, үшінші бөлігі көмекке мұқтаж кісілерге таратылады.
Қасиеттi Құрбан айт – әлемдегi барлық мұсылман баласы үшiн ұлық мереке. Ислам мемлекеттік дін саналатын елдерде құрбан айтта 4-5 күннен дем алып, тойлайды. Ал Түркия мен Қатарда бұл күндері 10 күннен дем алады. Сауд Арабиясы тіпті екі апта тойлайды. Біздің елде ол үш күн тойланады, бірақ демалыс алғашқы күні ғана беріледі. Ресейдегі Адыгей, Башқұртстан, Татарстан, Дағыстан, Чешенстан, Ингушетия, Кабарда-Балқар, Қарашай-Шеркес сияқты мұсылман республикаларында да бұл күн мереке саналып, халық демалады.
Жақсыбай САМРАТ,
«Егемен Қазақстан»