Обырды 1 минутта анықтауға болады
Денсаулық сақтау министрі Елжан Біртанов Қазақстанда соңғы 10 жылда өлім көрсеткішінің 28,5%-ке төмендеу үрдісі байқалғанын айтады. Қатерлі ісіктердің ауыртпалығын төмендету мақсатында еліміздегі онкологиялық аурулармен күрес бойынша 2018-2022 жылдарға арналған кешенді жоспар жобасы әзірленді. Жоба аясында елімізде саламатты өмір салтын насихаттай отырып, қоғамдық денсаулықты басқару ісін жаңа технологиялар арқылы жүзеге асыру тетіктері дамып келеді. Денсаулық сақтау Вице-министрі Олжас Әбішевтің мәлімдеуінше, Алматыдағы «Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институтында» IBM Watson жобасы іске қосылған. Бұл жобаның басты жетістігі – бұрын онкологиялық дертпен ауыратын пациентке диагноз қою үшін дәрігер 1-2 апта уақытын жоғалтатын, ал қазір науқасқа небәрі 1 минуттың ішінде диагноз қоя алатын деңгейге жетіп отыр. Одан бөлек аталған жоба бойынша, емделушілердің медициналық тарихы зерттеліп, пациентке жасалған хирургиялық емнің сәттілігі 91 процентті көрсетсе, ал химиотерапиямен емдеудің сәттілігі 83 процентті көрсеткен. Жаңа жүйені жасау үшін әлем елдерінің білікті ғалымдары зерттеу жұмыстарын жүргізген. «Бұл қанатқақты жоба ретінде жүзеге асырылуда. Осыған сәйкес, 250-ге жуық адам зерттелді, дәрігерлермен кездесу де ұйымдастырылды. Ақ желеңділер бұл бастаманың тиімділігін алға тартып отыр. Себебі онкологиялық аурулар тез асқынады. Ал аталған жүйеге мәліметтердің бәрін енгізсек, бұл өз кезегінде дәрігердің жұмысын жеңілдететін қосымша құрал болмақ. Нәтижесінде, аурудың ұлғаймауына септігін тигізетін болады. Қазіргі таңда тұрғындар онкология институттары үшін Корея мен АҚШ-қа барып жатыр. Ендігі кезекте шетелге барудың қажеті болмайды», дейді О.Әбішев.
15 науқаста медициналық браслет бар
Бүгінде бірқатар өңірде кардиологиялық ауруларды емдеу деңгейі жылдан жылға жақсарып келеді. Ал диагностикалық қызмет жоғары деңгейде деуімізге болады. Айталық, Ақтау қаласындағы №2 емханада үш айдың ішінде 90 мыңнан астам адам электронды паспортқа көшіп, денсаулық саласының цифрландыру ісінде көш бастап отыр. Сонымен қатар Қарағанды, Павлодар және Батыс Қазақстан облыстары денсаулық сақтау саласында белсенділік танытып, көптеген жобаларды енгізуде. Бүгінде Қарағанды облысындағы алыс аудандардан азаматты облыс орталығына жібермей-ақ, кардиограммасын цифрлы тұрғыда қашықтықтан қабылдай алады. Егер азаматтың емделу кезеңін емханаға дейін, емхананың ішінде, емханадан кейін деп 3 деңгейге бөлетін болсақ, аталған өңір бүкіл қызметті емхананың ішінде көрсету ісін жолға қойған. Жаңа технологияларды Павлодар кардиохирургиялық орталығы да жолға қойып отыр.
Цифрлы технологиялар жүрек-қан тамырлары ауруларынан бөлек, адам ағзасындағы қант мөлшерін де жылдам әрі қашықтықтан анықтауда үлкен мүмкіндікке жол ашады. Министрліктің мәлімдеуінше, қант мөлшерін қашықтықтан бақылау жүйесі қазір Қарағанды облысында белсенді жүргізіліп жатыр. Қанатқақты жоба ретінде медициналық браслет тағу жұмысы жүргізіліп, 15 азаматқа аталған құрылғы берілді. «Мұның басты ерекшелігі – жүрек соғысы төмендеп немесе жоғарылап кететін болса, дәрігерге автоматты түрде хабар береді. Сондай-ақ азаматты тәулік бойы қадағалап, түрлі ауытқуларын біле алады. Браслеттердің арнайы батырмасы бар. Қажет кезінде арнайы тетігін басса медбике дереу келіп науқастың жағдайын тексереді. Бұл орнынан тұруға мүмкіндігі болмай жатқан науқастар үшін қажет. Сәйкесінше, емделушілердің қолдарында браслет болса көңілдері тынышталып, жүрегінің жағдайы жақсармақ», дейді вице-министр.
Сонымен қатар Батыс Қазақстан облысында электронды денсаулық төлқұжатының деңгейі 93 процентке жеткен. Бұл жүйенің ерекшелігі – бұрын пациенттен түрлі қабылдаған емдерін сұрау үшін 45 минут кететін, ал қазір 2 минуттың ішінде біле алады. Бұл үшін төлқұжатын көрсетеді, дәрігер оның медициналық тарихын көре алады. Аталған төлқұжатта емделушіге жасалған оталары, қабылдаған емі, барлығы көрсетіліп тұрады.
Министрлік берген мәліметтерге сүйенсек, елімізде 4 миллионға жуық хроникалық аурулар тіркелген. Қазіргі таңда медбикелер олардың үйін аралап, жағдайын білуге асығады. Ал егер жоғарыда аталған облыстардың тәжірибесі бойынша елімізде барлық науқасқа браслет тағылатын болса, автоматты түрде азаматтың жағдайының жақсарғанын немесе нашарлағанын базадан біліп отыруға болады.
Вице-министрдің айтуынша, Кореяда адамдар медициналық тексерістен жылына 4 рет өтеді екен. Бұл дегеніміз – азаматтың өз денсаулығына жауапкершілікпен қарауын аңғартады. Дамыған елдердің дағдарыссыз көш бастауының басты себебі де денсаулық саласының дұрыс жолға қойылғандығымен байланысты. «Цифрлы технология көмегімен қазір бірнеше бағытта жұмыс істеп жатырмыз. «Сергек камералармен» жаңа жоба бастадық. Оның негізгі мақсаты – адамның терісінің түсіне, адамның көзіндегі майда тамырлары мен бет келбетіне қарай отырып, олардың ұялы телефонына хабарламалар жіберу. Мәселен, адамның көз тамырлары қызаратын болса оған емханаға барып, қаралуын өтінеміз. Сондай-ақ келесі жылы Денсаулық сақтау министрлігі мен Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің бірлескен жұмыстары іске қосылады. Осыған сәйкес, бірінші қадам – кез келген жұмыс беруші жылына бір рет қызметкерлерін медициналық тексерістен өтуге міндетті түрде жіберетін болады. Ал екінші қадам – Саламатты өмір салтын қалыптастыру ұлттық орталығымен жасалған келісім. Бір сөзбен айтқанда, цифрландыру – бұл технология емес, керісінше, денсаулық сақтаудағы мәдениеттің өзгеруі», дейді Олжас Амангелдіұлы.
Бүгінде Батыс мемлекеттерін қарап отырсақ адами капиталға үлкен мән береді. Дәрігерлердің біліктілігін арттыру мақсатында мамандарды шетелдерде оқыту үрдісі де үлкен сапаға жұмыс істейді. Бұл бойынша еліміздегі «Болашақ» бағдарламасы және Денсаулық сақтау министрлігінің Білім және ғылым министрлігімен бірлескен жобалары бар. Осыған дейін 2300 дәрігер шетелде біліп алып келді. Көптеген дамыған елдер мәселен Сингапур қала-мемлекеті ешқандай табиғи ресурсы болмаса да, IT cаласына көп көңіл бөлу арқылы денсаулығы бойынша да, экономикалық тұрғыдан да дамыған елдердің қатарынан көрінді.
Телемедицина тетігіндегі ілгерілеушілік
Жаһандық медицинада қарқынды дамып келе жатқан салалардың бірі – телемедицина. Елімізде телемедицина бойынша күніне 20 мың қызмет көрсетілді. Жалпы, бұл көрсеткіш жылына шамамен 300 мың адамды құрайды. «Осы бағытта жұмыс істеп келе жатқан жобалардың бірі «Дәрігер-дәрігерге» деп аталады. Себебі пациентке жергілікті дәрігер диагноз қоя алмайтын болса, ол республикалық деңгейдегі дәрігерге шығып, Skype арқылы сөйлесе алады. Мұны ұжымдаса отырып, қызмет атқару десек болады. Мәселен, шалғайдағы дәрігер еліміздегі білікті маманға хабарласып, науқастың ем қорытындылары мен рентген суреттерін көрсетеді де, бір-бірімен ақылдасып, кеңеседі. Нәтижесінде медициналық қателіктер орын алмайды. Ал телемедицина қызметін көбірек қолданатын облыстарға келетін болсақ, Ақтау және Атырау өңірлері», дейді вице-министр.
Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметінше, аталған саланы цифрландыру бойынша медициналық сақтандыру енгізілмек. Электронды денсаулық паспортымен 2020 жылға дейін 100 процент қамту жоспарланған. Ең негізгі бағыт – электронды денсаулық төлқұжатын республикалық деңгейде іске асыру.
Нәзерке Еркінқызы
