Міндетті медициналық сақтандыру жүйесінде (бұдан әрі - ММСЖ) денсаулық сақтау саласын дамытудың негізгі бағыттарының бірі компьютерлік ақпараттық және коммуникациялық технологияларды кеңінен қолдану. Бүгінгі таңда денсаулық сақтауды ақпараттандыруды дамыту үрдістері медициналық көмек көрсетудің қолжетімділігін және сапасын арттыру мәселелеріндегі медицинаны инновациялық дамытудың маңызды факторларының біріне айналды.
Республиканың денсаулық сақтау саласы медициналық көмек көрсетудің жаңа деңгейіне көшуде, оны қалыптастыру үшін менеджмент және денсаулық сақтау жүйесінің барлық бағыттарын жаңғыртылған және заманауи медициналық көмекке бейімдеу мәселелеріне қатысты зор жұмыс жүргізілді. Мемлекет үрдіске қатысатын барлық мүшелердің пікірлес ынтымақтастығына негізделетін медициналық көмекті көрсету міндеттемелерін және кепілдіктерін қамтамасыз етуге арналған теңдестірілген және тұрақты жүйені құру мақсатында денсаулық сақтау саласын жетілдіру бағытын таңдады.
Міндетті медициналық сақтандыру жүйесіне көшумен деректерді бірыңғай қоймада сақтау арқылы денсаулық сақтау саласының барлық қолданыстағы ақпараттық жүйелерін сыртқы АТ компаниялардың медициналық ақпараттық жүйелерімен интеграциялауды жүзеге асыру жоспарланған. Үрдісті іске асыру үшін денсаулық сақтауды ақпараттандырудың негізгі бағыттары айқындалды.
1) республика бойынша барлық денсаулық сақтау ұйымының қолданыстағы ақпараттандыру жүйесімен өзара іс-қимылын жүзеге асыратын МӘМС жүйесінің бірыңғай ақпараттық кеңістігін құруды енгізу және қамтамасыз ету.
2) МӘМС жүйесін ақпараттандыру мәселелерін нормативтік-әдістемелік қамтамасыз ету.
3) ақпараттық қауіпсіздікті және ақпаратты қорғауды қамтамасыз ету.
Денсаулық сақтау саласын ақпараттандырудың негізі мақсаттары – шұғыл және сенімді ақпаратты беру жолымен медициналық қызметтерді көрсету сапасын қамтамасыз етуге қолдау көрсету. Кез келген ақпарат желісіндегідей құпиялылық мәселесіне қатысты дербес деректерге рұқсатсыз кіру мүмкіндігін бермейтін және оларға рұқсатсыз кіру фактісін уақтылы анықтауды қамтамасыз ететін қорғаныс жүйесін құру маңызды.
Сақтандыру жүйесінде құрылатын ақпараттық жүйелер болашақта әртүрлі көздерден, оның ішінде МӘМС шеңберінде алынатын ақпаратты интеграциялауы және біріктіруі тиіс.
Ақпараттық ресурстар мен технологиялар даму мүмкіндіктерін, стратегияларды, МӘМС тиімділігін жоспарлау, басқару және айқындау әдістерін белгілейтін анағұрлым түбегейлі факторларға айналуына байланысты, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі шеңберінде кешенді автоматтандырылған жүйені одан әрі дамыту азаматтарға медициналық қызмет көрсету деңгейін арттыру мүмкіндігін береді.
МӘМС шеңберінде денсаулық сақтау құрылымына ақпараттық технологияларды белсенді енгізумен денсаулық сақтау саласын ақпараттандыруды іске асырудан тиімділік көрсеткішіне қол жеткізу маңызды. Бұл тиісті ақпараттық-талдау жүйелерін құру, сондай-ақ халық денсаулығының жай-күйін мониторингтеу жүйесін дамыту есебінен басқаруға жұмсалатын шығындарды азайту, еңбекті көп қажет ететін операцияларды автоматтандыру, деректердің сенімділігін арттыру, ақпараттық қызмет көрсету жеделдігін, қабылданатын шешімдердің шұғылдығын және сапасын арттыру есебінен медициналық персонал жұмысының тиімділігін жоғарылатудан тұрады.
Қазақстан Республикасының халқын қамтуға мүмкіндік берген құралдардың бірі «Бекітілген халық тіркелімі» порталы. Бекітілген халық тіркелімі облыстардың, Астана және Алматы қалаларының тұрғындар санына есепті «Бекітілген халық тіркелімінде» тіркеу арқылы айқындайды және оны жүргізу кезінде туындаған қатынастарды реттейді. Міндетті медициналық сақтандыруды енгізу шеңберінде жыл сайын Қазақстан Республикасының әрбір азаматының және оралмандардың әлеуметтік мәртебесін анықтаумен халықты бекіту науқаны өткізіледі. Осылайша азамат МСАК көрсететін медициналық ұйымға еркін таңдау бойынша бекітіледі.
Бекіту пациентке медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің (ТМККК) шеңберінде және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде (МӘМС) медициналық-санитарлық алғашқы көмекті тегін алу құқығын береді.
«Бекітілген халық тіркелімі» (бұдан әрі – БХТ порталы) – Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Қазақстан Республикасы бірыңғай ақпараттық денсаулық сақтау жүйесінің (бұдан әрі – БАДСЖ) міндеттерін орындауға қажетті, жеке тұлғалар туралы көптеген деректерді сақтауға арналған ақпараттық массивтер жинағы. Портал бекітілген халықтың нақты саны туралы бірыңғай орталықтандырылған базаны қалыптастыру үшін арналған. Жүйеде МСАК ұйымдарына бекітілу жағдайы «Бекітілу мәртебесі» атымен ақпараттық объектілер жинағы ретінде сипатталады.
Бекітілген халық тіркелімі кіші жүйелер мен модульдерден тұрады, олардың әрбірі белгілі бір міндеттерді шешуге бағытталған кейбір әрекеттерді автоматтандыруға мүмкіндік береді. Осылайша порталдың функционалына халыққа қызмет көрсету учаскелері туралы мәліметтерді жүргізу, жеке тұлғалар тіркелімін жүргізу, пациенттерді бекітуге/ тіркеуден алып тастауға сұрауларды тіркеу және өңдеу, бекітілген халық туралы мәліметтерді жүргізу, туу және өлім жағдайларын тіркеу, сондай-ақ есептілікті қалыптастыру кіреді.
МСАК субъектілеріне халықты бекіту тәртібі медициналық ұйымды еркін таңдау құқығы бойынша басқа әкімшілік-аумақтық бірлікте орналасқан жақын жердегі МСАК ұйымына бекітілетін шекаралас аумақтарда тұратын азаматтарды қоспағанда, тұрақты немесе уақытша тұрғылықты, жұмыс істейтін, оқитын жері бойынша бір әкімшілік-аумақтық бірлік шегінде дәрігерді, медициналық ұйымды еркін таңдау құқығы негізінде жүзеге асырылады.
МСАК бекіту үшін азаматтың өзі немесе оның заңды өкілі жазбаша түрде еркін нысанда өтініш береді немесе өтініш «Электрондық үкімет» веб-порталы арқылы тіркеледі. Бекітілуге сұрау салу мәліметтерін тіркеу кезінде БХТ ақпараттық жүйесіне енгізіледі, азамат «бекітілді» деген мәртебе алады. Өмірлік циклдің процесінде пациент «Бекітілуге сұрау салу» – «Бекітілді» кезеңділігімен бекітілу мәртебесін өзгертеді.
Жыл сайын 15 қыркүйектен бастап 15 қарашаға дейін өткізілетін бекіту науқаны барысында елдің әрбір тұрғыны өзінің МСАК тиістілігін ғана емес, сондай-ақ өзінің әлеуметтік мәртебесін (жалдамалы жұмыскерлер, өзін-өзі жұмыспен қамтыған, ресми кірістері жоқ немесе еш жерде жұмыссыз ретінде тіркелмеген азаматтар және т.б.) анықтауға мүмкіндігі бар. Әлеуметтік мәртебені дұрыс анықтау адамның өзіне, сондай-ақ медициналық ұйымға маңызды.
Данияр Мақашев,
Бәтен Құдабаева,
Азамат Шахметов,
Зарина Келдібаева,
«Республикалық электрондық денсаулық сақтау орталығы» ШЖҚ РМК Медициналық-ақпараттық талдау департаменті Мониторингтеу және талдау бөлімі