Тарқатыңқырап айтсақ, «Түркістан жазирасының қыш ыдыстарында» сол аймақтағы көне қалалар мен қоныстар орындарында жүргізілген археологиялық зерттеу-қазба жұмыстары барысында табылған қыш ыдыстардың ерекше үлгілері берілген. Альбом-каталог қыштан жасалған қолөнер бұйымдарының бірқатар тақырыптарын ашып тарқатуға, керамиканың хронологиялық даму кезеңдерін нақтылауға, жергілікті керамика өнерінің даму тарихының өзге аймақтармен байланысын анықтауда музей қызметкерлері мен болашақ археолог мамандарға көмекші құрал ретінде ұсынылады.
Ал «Зергерлік бұйымдар топтамасы» бұйымдардың жасалу технологиясын, әдіс-тәсілдерін сипаттай отырып, зергерлік әшекейлердің қолданылуы мен ерекшеліктеріне тоқталады. Елдің ерекше қызығушылығын туғызған «100 аңыз» кітабында әртүрлі кезеңде хатқа түскен, сондай-ақ ел ішінде ауызша айтылып келген халқымыздың аңыз-әфсаналары жинақталған. Кітап өзінің деректілігімен, бұрын-соңды жарияланбаған тың мәліметтерімен құнды. «Жетпіс хикмет» болса әулиелердің сұлтаны Қожа Ахмет Ясауи бабамыздың соңында қалған телегей-теңіз мұрасы бүкіл адам баласына ортақ рухани қазына. Сол рухани қазынадан алынған жетпіс хикмет «Әзірет Сұлтан» қорық-музейіне келушілер мен жалпы оқырмандарға латын әліпбиінде жол тартып отыр.
Адамзаттың даму тарихында ойып орын алатын Ұлы Жібек жолына Ұлы Дала тұрғындарының қосқан үлесі орасан. Оны Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың «Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасының артуы» атты Қазақстан халқына арнаған Жолдауында айтқан «Өз жеріңді танып біл!» жаңа бастамасы аясында кеңінен насихаттап, туризмді дамытуға әбден болады. Нұрболат Ахметжанов тізгін ұстаған «Әзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-музейінің 40 жылдық мерейтойына арналған «Ұлы Жібек жолы бойындағы ортағасырлық қалалар» халықаралық ғылыми-практикалық конференцияда белгілі археолог Мұхтар Қожа осындай тың ой тастады.
– Қазақстанда Жібек жолына арналған ғылыми конференциялар көп өтеді. Солардың барлығында Қытай мен Еуропа арасындағы қарым-қатынастар кеңінен қамтылады. Көп жағдайда екі тарапты байланыстыратын Ұлы Дала тұрғындарының Жібек жолына қосқан үлесі айтылмайды. Жібек жолы ең алдымен барыс-келісті реттейтін жол болған соң сауда керуендерін қос өркешті түйесіз елестету мүмкін емес. Оны керуенбасылар қайдан алды? Сол заманда ең тиімді жүк тасу құралы саналған қос өркешті түйені алғаш болып Ұлы Дала тұрғындары қолға үйретті. Жылқыны жеті қазынасының бірі санайтын бабаларымыз асауды ең бірінші болып бағындырумен бірге үзеңгіні де ойлап тапты. Еуропа халқында үзеңгі деген ұғым болмаған. Атта ұзақ отыра алмай ауып кете беретін олар мығым отыруға көмектесетін үзеңгіні қолдануды бізден үйренді. Сонымен қатар тарихи деректер мен әдебиеттерде Ұлы Далада қолөнер бұйымдарын жасаудың жақсы дамығаны айтылады. Жібектен тоқылған матадай құнды болған шекпендер мен тондар Еуропаға бізден жеткізілді. Яғни, шалбардың не екенін білмеген адамдар киіну мәдениетін біздің ата-бабаларымыздан үйренді, – дейді Мұхтар Бахадырұлы.
Түркістан облысы әкімдігі және Мәдениет және спорт министрлігінің қолдауымен Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің Мәдениет үйінде өткен ғылыми конференцияға Түркия, Кипр, Өзбекстан, Әзербайжан, Украина және Қазақстан ғалымдары қатысты. Халықаралық дәрежеде өткен жиында Ұлы Жібек жолы бойында орналасқан қалалардың әлемдік мәдениетке қосқан үлесі насихатталып, Түркістанның орны мен рөлі, музей саласындағы өзекті мәселелер талқыланды.
Ғалымжан ЕЛШІБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
