Жалпы, 2018 жылдың 26 қарашасында Украинаның Жоғарғы Радасы ел президентін сайлауды 2019 жылдың 31 наурызында өткізу туралы шешім қабылдаған болатын. Бұл жөнінде арнайы хабар тараған сәттен бастап түрлі болжамдар, бейресми сауалнамалардың нәтижелері ақпарат кеңістігін жаулап алды. Сондай-ақ кейбір тұлғалар алдағы президенттік сайлауда бақ сынайтынын растаған мәлімдемелерін жариялап, сол арқылы өздерін белгілі бір деңгейде жарнамалап та үлгерді. Осы жөніндегі ақпараттарға көз жүгіртсек, сайлауға түсетінін алдын ала мәлімдегендердің қатары қалың. Бұл өз кезегінде Украина президентін анықтау шарасының өте тартысты өтетінін аңғартса керек. Олардың санатында белгілі тұлғалар да (халық депутаттары, экс-депутаттар, бұрынғы министрлер, саяси партиялардың жетекшілері, кәсіпкерлер, т.б.), аты соншалықты танымал емес адамдар да кездеседі.
Соңғы әлеуметтік сауалнамалар көрсетіп отырғандай (BDM- Blue Dawn Monitoring), сайлауға түсетінін растағандардың ішінде әзірге Украинаның экс-премьер-министрі, «Батькивщина» партиясының лидері Юлия Тимошенконың (22,6), шоумен, актер, «Квартал-95» студиясының жетекшісі Владимир Зеленскийдің (13,6), Украинаның бұрынғы Қорғаныс министрі, «Азаматтық позиция» партиясының жетекшісі Анатолий Гриценконың (9,3) және елдің бұрынғы вице-премьер-министрі Юрий Бойконың (4,7) бәсі жоғарырақ болып тұр. Осы арада бір ескере кетер жайт, бұл аты аталғандардың ішінде Анатолий Гриценкодан басқасы елдің Орталық сайлау комиссиясынан ресми түрде тіркеуден әлі өтпеген. Ал президент П.Порошенконың әзірге саяси додаға түсер-түспесі нақтыланған жоқ. Ол өзінің нақты шешімін сайлауалды үгіт-насихат жұмыстары басталар қарсаңда жариялауы мүмкін. Десек те әлеуметтік сауалнамалар бойынша П.Порошенконың көрсеткіші тым жаман емес – (10,3).
Тағы бір айта кетер мәселе, әзілкеш, актер В.Зеленскийдің президенттік сайлауда бақ сынайтынын мәлімдегені, оның әлеуметтік сауалдамалар бойынша алдыңғы үштіктен көрінуі аталған саяси үдерісті біршама ерекшелендіріп тұрғандай. Қазіргі таңда бұл мәселеге қатысты түрлі пікірлер, болжамдар айтылуда. Дегенмен, негізгі мамандығы заңгер, 41 жастағы В.Зеленскийдің сайлау үдерісіндегі қазіргі көрсеткіші, сондай-ақ оның өнер саласындағы танымалдылығы шындыққа жақын келетін болжам жасауға мүмкіндік бере қоймайды.
Сонымен қатар бұл сайлауда өнер адамдары қатарынан тек В.Зеленский ғана емес, Украинаның халық әртісі, ақын, рок-музыкант Святосла́в Вакарчу́к деген азамат та бақ сынамақ ойы бар көрінеді. Сондықтан да болар, 43 жастағы бұл азаматтың да әлеуметтік сауалнамалар бойынша көрсеткіші тізімде тұр – (3,6).
Қалай дегенмен, алдын ала жасалған әлеуметтік сауалдамалардың нәтижелеріне сенім аз. Негізгі, дәлірегі шынайы нәтижеге жақын келетін болжамдар үміткерлердің үгіт-насихат шаралары кезінде жасалады деп ойлаймыз. Өйткені осы кезеңде үміткерлер тарапынан жарияланатын сайлауалды бағдарламалар, олардың халыққа беретін уәделері, әлеуметтік мәселелерге қатысты пікірлері, көршілес мемлекеттерге қатысты саяси ұстанымы, бәрі-бәрі айқындалып, кандидаттың бітім-болмысы, әлеуеті, деңгейі белгілі бола түседі. Осыдан кейін барып жасалған болжамдарға иек артуға болады.
Енді сайлау үдерісі жөніндегі нақты ресми деректерге тоқталайық. Украинадағы президенттік сайлау үдерісі басталған 2018 жылдың 30 желтоқсанынан бері Орталық сайлау комиссиясынан ресми тіркеуден 8 үміткер өтті. Олар: Игорь Шевченко (экс-министр, «Табысты Украина» қайырымдылық ұйымының төрағасы, өзін-өзі ұсынған), Сергей Каплин (халық депутаты, Украина социал-демократиясы партиясының басшысы, осы ұйымның атынан), Валентин Наливайченко (Украина қауіпсіздік қызметінің бұрынғы төрағасы, экс-депутат, «Әділеттілік» саяси партиясының төрағасы, осы партияның атынан), Андрей Садовый (қоғам қайраткері, «Самопомощь» бірлестігінің жетекшісі – осы ұйымның атынан), Виталий Скоцик (саясаткер, экономист, өзін-өзі ұсынған), Виталий Куприй (халық депутаты, өзін-өзі ұсынған), Евгений Мураев (халық депутаты, «Біздің» саяси партиясының жетекшісі, осы ұйымның атынан), Анатолий Гриценко (бұрынғы Қорғаныс министрі, халық депутаты, «Азаматтық позиция» партиясының төрағасы, осы ұйымның атынан). Сондай-ақ өзін-өзі ұсынған үш азамат заң талаптарына сәйкес тіркеуден өте алмаған.
Негізінен талапкерлер тарапынан Орталық сайлау комиссиясына құжат өткізу 4 ақпанда тоқтатылады. Ал 8 ақпанда үміткерлерді тіркеу аяқталып, 9 ақпанда сайлауда бақ сынайтын кандидаттардың ресми тізімі жарияланады. Бұл сайлауалды үгіт-насихат жұмыстарының басталғанын білдіреді. 29 наурызда насихат жұмыстары тоқтатылады. 31 наурызда басты саяси дода – президенттік сайлау басталады. Ал 10 сәуірде Орталық сайлау комиссиясы дауыс беру нәтижелерін жариялайды. Егер ешқандай кандидат жалпы дауыс берушілердің 50 пайыздан артық қолдауына ие бола алмаса, онда екінші тур өтеді. Ол 21 сәуірге белгіленген. Екінші турдың нәтижесі 1 мамыр күні мәлім болады. 3 маусымда Жоғарғы Радада жаңадан сайланған Украина президентінің инаугурациясы ұйымдастырылады.
Сонымен, Украинаның келесі, яғни алтыншы президенті биылғы көктемде белгілі болмақ. Қай саясаткердің бағы жанып, алдағы бес жылда Украина тізгінін ұстайтынын уақыт көрсететіні сөзсіз.
Жолдыбай БАЗАР,
«Egemen Qazaqstan»
