Бюджет қалай игерілді?
Үкімет отырысында алғашқы болып баяндама жасаған Ұлттық экономика министрінің бірінші орынбасары Руслан Дәленов жыл басынан бері еліміздің экономикалық өсімі 4,3 пайызды құрағанын атап өтті. Оның айтуынша, экономиканың шикізат емес саласында оң өзгерістер байқалған. Мәселен, шикізат емес сектор салымы нығайып, 2,3 пайыздық тармақты құраса, шикізат сегментінің салымы 1,6 пайыздық тармақты құраған. Ал өңірлердің көпшілігінде негізгі көрсеткіштер өсіпті. Мысалы, ауыл шаруашылығы бойынша барлық өңірде 0,3 пайыздан 5,6 пайызға дейін өсім байқалған. «Дегенмен Маңғыстау және Қызылорда облыстарының өнеркәсібі мен құрылыс саласындағы көрсеткіштер төмендеді. Сол сияқты, Қарағанды, Алматы облыстарының құрылысы мен негізгі капиталға салынған инвестициялар азайып отыр», дейді Р.Дәленов.
Ал биылғы 8 айдағы республикалық бюджеттің орындалу қорытындысы туралы айтқан Қаржы министрі Бақыт Сұлтанов өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда негізгі жоспарларды орындауда оң нәтиже барын жеткізді. Мысалы, трансферттерді есептемегенде, мемлекеттік бюджеттің кірістері былтырғыға қарағанда 366,9 млрд теңгеге немесе 108,9 пайызға ұлғайған. Оның 172,2 млрд теңгесі – республикалық бюджетке, ал 195,2 млрд теңгесі жергілікті бюджеттерге тиесілі.
Жалпы, биылғы 8 айда мемлекеттік бюджетке (трансферттерді есептемегенде) 4 512,3 млрд теңге көлемінде кіріс түскен. Осылайша, республикалық бюджет бойынша ағымдағы жоспар 102,2 пайыз орындалып, 3 083,4 млрд теңге жиналған.
Мемлекеттік бюджеттің шығыстарына тоқталған министр бұл қаражат 9 трлн 21 млрд теңгені құрағанын, сөйтіп жоспарланған меженің 97,7 пайызына жеткенін атап айтты. Оның айтуынша, биылғы 8 айда республикалық бюджеттің шығыстары 7 трлн 983 млрд теңгеге игеріліп, қазір 98,6 пайыз деңгейінде тұр.
Баяндамашылардың сөзінен кейін Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаев қаңтар-тамыздағы әлеуметтік-экономикалық дамудың қорытындысы аясында бірқатар тапсырмалар жүктеді. «Статистикалық мәліметтерден көріп отырғанымыздай, негізінен нәтиже жаман емес. Бірақ арқаны кеңге салып, босаңсуға болмайды. Әлі де жұмыстарды жүйелі түрде жалғастыру керек. Баяндамаларда сөз болғандай, өсу қарқынының баяулауы әсіресе, ауыл шаруашылығы мен құрылыс саласында байқалып отыр. Өсімдік шаруашылығындағы өнім былтырғыға қарағанда төмендеу, осы ретте көрсеткіштер төмендейтіні түсінікті. Бірақ оның орнын мал шаруашылығы есебінен толтыру сынды шараларды жасауымыз керек», деді Үкімет басшысы.
Көші-қон саласында өзгеріс көп
Былтыр еліміздің көші-қон саясаты саласындағы тұжырымдамалық құжат аяқталғаны белгілі. Биыл Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі 2017-2021 жылдарға арналған жаңа тұжырымдаманы әзірлепті. Үкімет отырысында министр Тамара Дүйсенова бұл құжат туралы баяндама жасап, басты бағыттарға тоқталды.
Тұжырымдамада ішкі және сыртқы көші-қон, этностық көші-қон үрдісін реттеу мәселелері жан-жақты қамтылған.
Еліміздің демографиялық саласында, ішкі көші-қонда еңбек ресурстарына қатысты шешілмей жатқан мәселелер баршылық. Әсіресе, ішкі көші-қон үрдісі министрлікті ерекше алаңдатып отыр. Былтыр Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі ғылыми зерттеулер жүргізіп, 2050 жылға қарай оңтүстік халқы 5 млн 200 мыңға артып, солтүстіктегі тұрғындардың саны 1 миллионға азаюы мүмкін деген қорытындыға келген, яғни оңтүстік өңірлердегі халықтың тығыздығы солтүстіктегіден төрт есеге көбейеді.
Егер дереу шаралар қолданбаса, тұрғындары аз елді мекендерде еңбекке жарамды адамдардың саны 167 мыңға кеміп кетуі мүмкін. Сондықтан тепе-теңдікті сақтау мақсатында биыл Үкіметтің қаулысымен ішкі көші-қонды қабылдаушы төрт өңір белгіленді. Олар: Солтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан, Павлодар және Қостанай облыстары. Тұжырымдамада осы облыстарға көшуге ниетті азаматтарға мемлекет тарапынан қолдау көрсету, субсидиялар бөлу, әлеуметтік жағынан көмектесу шаралары қарастырылған. Министр көші-қон тұжырымдамасының жаңа жобасы аясында үйреншікті жерінен басқа өңірге көшемін деушілерге тұрғын үй сертификаттарын беру жөнінде ұсынысын жеткізді. «Біріншіден, көшіп барған отбасының әрбір мүшесіне мемлекеттік субсидия төленеді. Екіншіден, бір жылға дейін баспананы жалға алу шығындарын мемлекет өтейді. Ал ол үйді бірден сатып алуға мүмкіндік болса, бір жылдық субсидияны толығымен беруге болады. Үшіншіден, көшіп барғандарды баспанамен қамтамасыз ететін тұрғын үй сертификаттарын қарастырып отырмыз, яғни ішкі көші-қонға қатысушы азамат Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі арқылы заем алуына болады. Тұрғын үй сертификатының 50 пайызын жергілікті атқарушы органдар төлеп берсе, қалған бөлігін республикалық бюджеттен берілетін субсидиямен өтелсе деген ұсынысымыз бар», дейді Т.Дүйсенова.
Жалпы, Қазақстан – этностық көші-қонға айрықша мән беріп отырған санаулы елдердің бірі. тарихи Отанына оралған қандастарды ортаға бейімдеу, әлеуметтік жағдайына көмектесу бағытында қолға алынған шаралар баршылық. Дүниежүзі қазақтарының V құрылтайында Мемлекет басшысы бірталай тапсырмалар жүктегені белгілі. Осыған байланысты Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі этностық қазақтарды тек көшіріп алу мәселесін ғана қарастырмай, олардың әлеуетін пайдалану мүмкіндігін ұсынып отыр. Осы мақсатта шетелде тұратын этностық қазақтармен байланыс күшейтілмек.
Сонымен қатар, алдағы уақытта тарихи Отанына оралған қазақтардың еңбек өтіліне қатысты күрмеулі мәселе де оңтайлы шешіліп қалуы мүмкін.
Жер қойнауын пайдалануға – жаңа тәртіп
Қазақстанда жер қойнауын пайдаланудың жаңа тәртібі қарастырылып отыр. Үкімет отырысында Инвестициялар және даму министрінің бірінші орынбасары Алик Айдарбаев «Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы» кодекстің жаңа жобасын таныстырды. Бұл жоба шетелдік озық тәжірибені ескере отырып, экологиялық талаптарға сай әзірленіпті.
А.Айдарбаевтың айтуынша, елімізде геологиялық барлау саласына инвестиция тарту мәселесі баяу жүргізілуде. Орташа алғанда инвестиция көлемі 1 шаршы метр аумаққа шамамен 7 доллардан келеді. Ал бұл көрсеткіш Америкада – 87, Австралияда – 167, Канадада 203 долларды құрайды екен.
Кодекс жобасы жер қойнауын пайдалануда экологиялық және өнеркәсіп қауіпсіздіктерін сақтау талаптарын күшейтуді көздейді. Бұған қоса, жер қойнауын тиімді басқаруға, қатты пайдалы қазбаларды барлау мен өңдеуге лицензиялар беру жағын қарастырады, кен орындарын өңдеуге беру мерзімі 25 жылды құрайды. Сондай-ақ құжат жобасында жер қойнауын пайдаланушылардың міндеттемелері бекітіліп, рұқсаттар беру тәртібі белгіленген.
Көрме технологияларының тиімділігі мол
Үкімет отырысында Білім және ғылым министрі Ерлан Сағадиев ЭКСПО-2017 көрмесінде айтылған жаңа идеялық шешімдерді, тың технологияларды білім саласына енгізу жөнінде әңгіме өрбітті.
Министрдің айтуынша, осы инновациялық жобаларды енгізуге байланысты арнайы жұмыс тобы құрылыпты. Бұлар жаңартылған жел, күн, геотермалды энергетика, гидроэнергетика мен биоэнергетика және ядролық энергетика саласындағы дамыған елдердің көрме экспозицияларын жан-жақты зерттеп, тәжірибеге енгізбекші. Еліміздің білім мен ғылым саласы үшін пайдалы соны жобаларды министрлік үш топқа бөліп қарастырып отыр. Оның біріншісі ғылыми идеялар мен коммерциялық қолжетімді инновациялар болса, екіншісі – технология, үшіншісінде соңғы жетістіктерді саралайтын әдістемелік құралдар жинақталған.
Е.Сағадиев халықаралық көрмеге 55 университет пен ғылыми орталық өкілдері қатысып, 100-ден астам кездесу өткенін мәлімдеді. Өзара жүздесулер аясында 9 меморандумға қол қойылып, университеттер 20-дан астам екіжақты ынтымақтастыққа қол жеткізген.
Көрмеден көрген жобаларды білім саласына енгізу жұмыстары әлі де жалғаспақ. Е.Сағадиевтің айтуынша, бұл мәселені министрлік үнемі қадағалауында ұстайтын болады.
Жиынды түйіндеген Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаев жауапты министрліктерге жаңа технологияларды пайдалануды ынталандыру, инновациялық шешімдерді әзірлеу, стартап-ортаны дамыту үшін заңнамаға өзгерістер енгізіп, сол бойынша ұсыныстар әзірлеу керектігін айтты. Сондай-ақ қараша айының соңына дейін «Цифрлы Қазақстан» бағдарламасы жобасының қайта қаралған нұсқасын аяқтап, Үкімет қарауына енгізуді тапсырды.
Қымбат ТОҚТАМҰРАТ,
«Егемен Қазақстан»
