Айтпағымыз, осыдан үш ғасыр бұрын жасалған саз аспабы атақты бақсы, дәулескер күйші Досымбай Итемгенұлына тиесілі екен. Ұрпақтан ұрпаққа жәдігер болып жеткен құнды қобыз қазір бақсының бесінші ұрпағы Дастанбек ақсақалдың шаңырағында тұр. Жәдігерді жаңғыртушылармен әріптесіміз Ардақ Асылханұлы әңгімелескендей, қария қайтыс болғанымен, бәйбішесі Зипан әже қара қобызды көзінің қарашығындай сақтап келген. Зипан әжей көненің көзі болған киелі аспапты қадір тұтып, ақ матамен қаптап, төрге іліп қойған. 250 жыл бұрын жасалған қара қобыздың шектері босағаны болмаса, сынын бұзбаған. Жиде ағашынан тұтас шабылып, төменгі жағы терімен қапталыпты. Еспесі мен ысқышы жылқы қылынан тартылған. Ал құлақ бұрауының тұсында шолпылары және шанағында айнасы бар екен. Яғни осыған қарап-ақ бақсының қобызы екенін аңғаруға болады. Досымбай бақсы оны ХІХ ғасырда Баржығұл деген шеберге жасатқан. Кейін немересі Жұмаділдәға аманаттаған.
Жезқазған қаласының тұрғыны Зипан Досымбаеваның айтуынша, қобыз иесі 82 жасында қайтыс болыпты. – Онда Жұмаділдә атам 2-3 жастағы немересі екен. Осы қобызды мына Жұмаділдәға беріңдер деген аманат бүгінге дейін сертке берік сақталды, – дейді Зипан апай.
Кейін киелі аспап Жұмаділдә ақсақалдан баласы Дастанбекке өткен. Ал ері өмірден озған соң, әулеттің келіні Зипан әжей қара қобызды көзінің қарашығындай сақтайды. Тіпті 1973 жылы Ленинградтан орыс зерттеушілері келгенде де бермепті. Жергілікті мұражайға өткізуге де үзілді-кесілді қарсы болған.
– Досымбайдың өзінің киесі бар деп айтылады халықтың арасында. Мүмкін сол себептермен мұражайға өткізбеуі әбден мүмкін. Қобыз – бақсылардың қобызы. Белгілі бір ерекшеліктермен жасалған, – дейді тарихшы-археолог Ғабдол Әуезов.
Ұлытау бойында қобыздың қоңыр үнін күңіренткен Досымбай бақсы – кешегі Қорқыт бабадан, Қойлыбай күйшіден қалған дәстүрлі өнерді жалғастырушы. Аты қазақ даласына аңыз болып тараған соңғы бақсылардың бірі екені ақиқат.
Мирас АСАН,
«Егемен Қазақстан»
Қарағанды облысы
