Елбасының Қазақстан халқына арнаған «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауында еліміздің транзиттік көлік-логистика инфрақұрылымын дамытуға басымдық беруінің себебі де осында. Халықаралық сарапшылардың айтуынша, Қазақстан посткеңестік кеңістікте темір жол көлік-логистикасы бойынша аса ауқымды инфрақұрылымдық жобаны іс жүзіне асырған бірінші тәуелсіз ел болып табылады.
Мәселен, тәуелсіздік алған 25 жыл ішінде Қазақстан бүкіл ТМД мемлекеттерін қосқандағыдан артық темір жол құрылысын салды. Еліміздің төрт құбыласын байланыстыра жалғастырған жаңа темір жол тораптарының ұзындығы 2558 шақырымға созылды. Ойлап қарасаңыз, 3 мың шақырымға жуық темір жол магистралі! Баяғыда алып Кеңес Одағы ұзақ жылдар бойы тұрғызған БАМ-ның ұзындығы 4200 шақырымды құраған болатын. Ендеше егемендік алған жылдар ішінде еліміз өз күшімен-ақ кіші БАМ құрылысын салып тастаған екен.
Тәуелсіздік алған жылдар ішінде еліміз транзиттік тұйық мемлекеттен қуатты транзиттік мемлекетке айналды. Бұл «Қазақстан темір жолы» ҰК» акционерлік қоғамының жақында дәйектелген 2017 жылғы жұмыс қорытындысынан да айқын көрінеді. «Қазақстан темір жолы» ұлттық компаниясы өткен жылы транзиттік жүктерді тасымалдау көлемін 16 миллион тоннаға жеткізіп, 2016 жылмен салыстырғанда 23 пайызға арттырды. Қытай – Еуропа – Қытай бағытындағы контейнерлік тасымал екі есеге өсті. Сөйтіп 201 мың ЖФЭ (жиырма футтық эквивалент) жетті. 2018 жылы транзиттік тасымал көлемін 17,1 миллион тоннаға жеткізу көзделіп отыр. Осы ретте 2018 жылы Қытай – Еуропа – Қытай бағытындағы контейнерлік тасымалды шамамен 340 мың ЖФЕ-ге жеткізу жоспарланды. Соңғы кезде Құрық паром кешені мен Баку – Тбилиси – Карс темір жол торабының іске қосылуы экспорттық контейнерлік тасымалды еселеп арттыруға мүмкіндік берді. Қазақстанның жаһандық көлік желісіне ықпалдасуына «Қорғас – Шығыс қақпасы» еркін экономикалық аймағына әлемдік ірі СOSCO Shipping компаниясының кіруі маңызды рөл атқарды. Сонымен бірге өткен жылы «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында Алматы – Шу темір жол торабының екінші желісі іске қосылды. Осылайша, тораптың өткізу әлеуеті 4 есеге өсті. Жүрдек жолаушылар пойызын өткізу 6 есеге жоғарылады. Учаскелік жылдамдық сағатына 39,6 шақырымнан 44,5 шақырымға артты. Құрық паром кешені арқылы 1,5 миллион тонна жүк жөнелтілді. Тестілік сынақ ретінде автокөлік паром өткелі іске қосылды.
Бүгінде Мемлекет басшысы қазақстандық теміржолшылардың алдына еліміздің аумағы арқылы өтетін транзиттік жүк тасымалын арттырумен бірге ауқымды сервистік қызмет және заманауи логистика жүйесін құру міндетін қойып отыр. Осыған байланысты Астана ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі қарсаңында Астанада «Нұрлы жол» вокзал кешені мен Астана халықаралық әуежайында жаңа жолаушылар терминалы іске қосылды. Жыл ішінде еліміздің темір жол торабы бойынша 779 шақырым жол жаңғыртылды. Соның нәтижесінде 489 шақырымда жолаушылар пойыздарының, 402,5 шақырымда жүк пойыздарының жылдамдығы арттырылды. ЭКСПО-2017 көрмесі кезінде қосымша 14 бағытта пойыздар қатынаса, оның ішінде 7 пойыздық бағыт тұрақты кестеге көшірілді. Осы кезеңде 5 миллион 647 мың жолаушылар тасымалданды. Өткен жылы электронды билет сату 64 пайызға өссе, 2018 жылы оны 75 пайызға өсіру көзделіп отыр.
«Қазақстан темір жолы» ҰК» АҚ «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында елімізді транзиттік-көліктік, сауда халықаралық деңгейдегі іскерлік хабына айналдырудағы Қазақстанның транзиттік әлеуетін дамытуға арналған ірі жобаларды іс жүзіне асырды. Осыған байланысты ұлттық компанияның табысы да артып отыр. Мәселен, өткен жылы ұлттық компанияның таза табысы 12 миллиард теңгені құрады. Жыл ішінде саланы дамытуға 255,9 миллиард теңге жұмсалды. Бұл қаржы «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында темір жол инфрақұрылымын жаңғырту, жолдың үстіңгі қабатын жаңалау, қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету, жылжымалы құрамды жаңғырту жөніндегі логистикалық міндеттерді жүзеге асыруға жұмсалды. «Өткен жылғы көрсеткіштеріміз жаман болған жоқ. Негізінен жүк тасымалында оң өзгерістер байқалды. Көлік-логистикалық инфрақұрылым саласындағы серпінді дамулардың арқасында біз өркениетті кешенді логистикалық талапқа сай қызмет көрсетуге қол жеткіздік. Биылғы жылы да біз қол жеткізер жетістіктерімізді биіктете беруіміз керек. 2018 жылы жүк айналымын 214 миллиард тонна-шақырымға, жолаушылар айналымын 15 миллиард жолаушы-шақырымға, операциялық табысты 170 миллиард теңгеге жеткізу көзделіп отыр», – дейді «Қазақстан темір жолы» ҰК» акционерлік қоғамының басшысы Қанат Алпысбаев.
Дуалы ауыз сарапшылардың айтуынша, Қазақстанның транзиттік әлеуетін болжау қиын. Табиғат тартуымен Қазақстан Еуразия құрлығындағы төрт құбыланы байланыстыратын көпір іспеттес. Сонымен бірге Қазақстан Ресейдің өнеркәсіптік орталықтарын Қытайдың Шыңжаң-Ұйғыр автономиялы өңірімен және Орталық Азия мемлекеттерімен байланыстырады. Қазақстан Еуропалық одақ пен Қытайды байланыстыратын дәліз екендігі де даусыз. Соңғы жылдары еліміз Парсы шығанағы елдерімен де темір жол арқылы байланысу мүмкіндігіне ие болды.
Соңғы уақытта Елбасының «Нұрлы жол» бағдарламасы алып көршіміз Қытай Халық Республикасының «Бір белдеу – бір жол» халықаралық жобасымен нақты үйлесім тауып, Қазақстанның Еуразиядағы ірі іскерлік транзиттік хаб ретінде Шығыс пен Батыс арасындағы шынайы алтын көпірге айналуына ұтымды мүмкіндік жасап отыр. Бұл мегажобаға белсене қатысу арқылы Қазақстан 2020 жылға таман еліміздің аумағы арқылы өтетін транзиттік жүк көлемін екі есе арттырып, 50 миллион тоннаға жеткізуі тиіс. Бұл мемлекетіміздің қаржылық әлеуетін арттырып, транзиттік қуатын халықаралық биікке көтереді. Міне, осы кешенді міндеттерді саралай келіп, Елбасы өзінің биылғы Жолдауында «Транзиттен түсетін жыл сайынғы табысты 2020 жылы 5 миллиард долларға жеткізу міндетін» күн тәртібіне қойып отыр.
Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
