Парламенттің Әлеуметтік мәдени даму комитетінің хатшысы, жұмыс тобының жетекшісі Бейбіт Мамраевтың айтуынша, бұған дейін елімізде кино туралы арнайы заң болмаған, қолданыстағы «Мәдениет туралы» заңда фильмдердегі ұлттық тіл, прокат сияқты кино қатынастарды реттейтін алты бап қана бар екен. Сол себепті, заң жобасы негізінде отандық киноиндустрияны одан әрі дамытудың тұжырымдамалық негізінде ұлттық киноөнімдерді қолдау Қорын құру; республика аумағында фильмдерді жүйелеу және есепке алу мақсатында фильмдер прокаты, мониторингінің ақпараттық жүйесін құру; жекелеген заңды тұлғаның жұмысы арқылы ұлттық мәдени игіліктің ажырамас бөлігі ретінде ұлттық фильмдерді және олардың бастапқы материалдарын сақтау мәселесі басты назарға алынған.
Ресейлік сарапшы Олег Рудольфовичтің мәліметінше, 2017 жылы көрерменге 263 шетелдік, 26 ұлттық және 15 ресейлік фильм ұсынылған. Бұл – кинопрокаттың ресми статистикасы. Енді мұны пайызға шаққанда: Қазақстан кинонарығының 80 пайызы Голливудтың, 17 пайызы ұлттық (арғы жылы бұл 6 пайыз болған), 7 пайыз Ресей киносының үлесінде. Қазақстанда жеке инвесторлардың қаржысымен жасақталған заманауи үлгідегі 70 кинотеатр, 250 кинозал бар. Барлық кинотеатрлар дерлік жекеменшік иелігінде.
Шығармашылығының үлкен бөлігі киномен байланысты өрілген Дулат Исабеков ең алдымен «Кино туралы» заң жобасының қазақ тілінде әзірленбей, әдеттегідей орыс тілінен аударылғанына наразылығын білдірді. Сондай-ақ ол жобадағы «түнгі сағат 22.00-ден таңғы сағат 6-ға дейін» деп көрсетілген бап бойынша түн ауған уақытта ұсынылатын фильмдер тағы да қазақ киносының өнімдері болмай ма?» деген қорқынышын да жасырмады. Жазушының пікірінше, заң жобасында нақтылай түсетін, әлі де болса басын ашып, анықтауды қажет ететін олқы тұстары жетерлік.
Режиссер С.Нарымбетов жыл сайын «Қазақфильмнен» шығатын оншақты өнімнің ара-салмағына мән беріп, тарихи фильм мен анимациялық фильмдердің үлесін азайтып алмауға шақырды. Кинопродюсер мамандығы бойынша мықты маман әзірлеу де мәселенің бір түйінін шешуге септігін тигізбек. Бүгінгі «продюсермін» деп жүргендердің көпшілігі кешегі фильм әкімшісі мен картина директорлары. Продюсер кино процесті бизнеске айналдыра алатын адам болуы шарт. Оның ойынша, уақытқа қарай кино құпиясын меңгерген нағыз продюсерлер енді туып келеді.
Жаңа жобаға байланысты талқылаудан жазушы, кинодраматург Смағұл Елубай да сырт қала алмады. Өздерінің ұлттық киносын заңмен қорғайтын елдер табысты өнер саласын әлдеқашан дамытып алған. Ұлттық киноны салықтан босатып, шетел киносына салық салынса, бұдан түскен табыс отандық киноны жетілдіруге жұмсалар еді. Осы мәселе заңда айқын жазылуы тиіс. Шетел фильмдерінің молынан көрсетілуі ұрпағымыздың жат елдің идеологиясымен тәрбиеленуіне жол аша түспек. С.Елубай кино тариф, қаламақы мәселесінің де жігі көрсетіліп, айқындалуы керек екеніне назар аудартты. Қаламгер жыл сайын 60 фильмге дейін аударып, қазақ көрерменіне түпнұсқамен пара-пар тәржіма фильм тарту еткен кешегі дубляж мектебін қайта жандандыруға байланысты да салмақты ой айтты. Кино туралы жобада аударма-субтитр мәселесі қалай көрініс таппақ, бұл да бүгінгі көрерменді ойландыратын сұрақ. Қазақстан киносы атышулы Голливудпен ешқашан жарыса алмайды. Бірақ отандық кинопрокатты қорғау – жаңа заңның міндеті болуы тиіс.
Айгүл АХАНБАЙҚЫЗЫ,
«Егемен Қазақстан»
АЛМАТЫ
