Жалпы, жалдамалы жұмыскерлердің еңбек құқықтарын қорғау және еңбек қатынастарын реттеу қоғамның өзекті мәселесі екені белгілі. Дүниежүзілік экономикалық форумның жүргізген сауалнамасы бойынша 2017 жылдың қорытындысында Қазақстандағы еңбек нарығының тиімділігі 140 мемлекеттің ішінде 35-орынға табан тіреді. Алайда бұл көрсеткіштің көлеңкесінде қаншама тағдырлар көрінбей жатқаны айқын.
Олай дейтін себебіміз, комитет басшысының сөзінше, Халықаралық еңбек ұйымының соңғы мәліметтеріне сай, өндіріс басында және жұмысқа байланысты аурулардан жыл сайын 2,78 млн жұмысшы көз жұмады. Олардың 2,4 миллионы, яғни 86,3 пайызы жұмысқа байланысты аурулардан қайтыс болса, ал 380 мыңы өндірістегі оқыс жағдайдан қаза табады екен.
Ақмәди Сарбасов 2017 жылы еңбек құқының сақталуына байланысты тексерілген қазақстандық кәсіпорындардағы 1,7 млн жұмысшының 370 мыңы немесе әрбір төртінші қызметкердің (23,0 пайыз) зиянды және қауіпті еңбек жағдайында жұмыс істейтінін жеткізді.
«Бүгінде елімізде әрбір екінші қызметкер жұмыс орнында аса шулы жағдайда еңбек етеді. Ал әрбір үшінші еңбеккер жұмыс орнында газ бен шаң мөлшерінің белгіленген нормадан көп жағдайына тап болады. Сексен төрт мың адам ауыр жұмысқа жұмылдырылған, – деді Ақмәди Сарбасов. – Бұл зерттелген кәсіпорын қызметкерлерінің 5,1 пайызы.
Сонымен қатар комитет басшысы мемлекеттік қадағалаудың басты бағыттарының бірі еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз етуге арналғанын баяндады. Төраға соңғы үш жылдың ішінде зардап шеккендер санының азаю динамикасына назар аударып, бұл көрсеткіштің 16 пайызға төмендегеніне ерекше тоқталды. Оның айтуынша, кен-металлургия кешендерінде жапа шеккендер қатары 16,0 пайыз болса, ал құрылыс саласында 15,2 пайызды құрайды. Жоғарыда айтып өткеніміздей, 2018 жылдың бірінші тоқсанында өндірісте зардап шеккендердің саны былтырғы жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 7 пайызға төмендеп, 317 адамды құраған.
– Жалпы, біз мемлекеттік органдар мен әлеуметтік серіктестердің арқасында өндірістік жарақат алу жағдайы төмендеп келе жатқанын көріп отырмыз. Десе де, бұл жойылып кеткен жоқ. 2017 жылы 1 678 жұмысшы өндірістік жарақатқа душар болған. Оның ішінде, өкінішке қарай, 244 адам қайтыс болды. Аймақтар бойынша мұндай жағдайлардың көбі Шығыс Қазақстанда тіркеледі. Аталған өңірде 2017 жылы 215 адам зардап шеккен. Сол секілді Қарағанды облысында былтыр 190 адам, Павлодар облысында 183 адам өндірістік жарақат алған, – деді төраға.
Мәслихат барысында комитет төрағасы жұмысшылардың өтемақылары жайын да айтып өтті. «2017 жылы 673 мыңнан астам жұмысшы зиянды жұмыс орнында еңбек еткені үшін әртүрлі деңгейде өтемақы алды. Осы мақсатта жұмыс берушілер былтыр 170 млрд теңге ақша аударды», деді ол.
Сондай-ақ жиында Еңбек кодексінде құрамына жұмыс берушілер мен жұмысшылардың өкілдері кіретін өндірістік кеңестер құру қажеттігі туралы сөз болды. Бүгінде осындай 12 мыңнан астам кеңес құрылған. Аталған мәселенің төңірегіне көз жүгіртетін болсақ, мемлекеттік қадағалау нәтижелері көрсеткендей, соңғы 5 жылдың ішінде анықталған заң бұзушылықтардың 30%-дан астамы қауіпсіздік пен еңбекті қорғау саласына тиесілі. 2017 жылдың қорытындысы бойынша аймақтардағы мемлекеттік еңбек инспекторлары 9920 тексеру жүргізіп, 14892 заң бұзушылық анықтаған.
«Оның 4112-сі қауіпсіздік пен еңбекті қорғау ісіне қатысты. Мемлекеттік инспекторлардың талабымен жұмыс берушілер 298 лауазымды тұлғаны қызметінен босатқан. 22 қондырғы мен кәсіпорынның жұмысына тыйым салынып, 15 ұйымның қызметі тоқтатылды», дейді А.Сарбасов.
Баспасөз мәслихатының соңында комитет басшысының орынбасары Төлеген Оспанқұлов «Еңбекті қорғау және өнеркәсіп қауіпсіздігі жөніндегі «KIOSH-2018» VIІІ халықаралық көрмесі» туралы айтты. Бұл шара 26-27 сәуірде Астанада өткізіледі. Екі күннің ішінде көрмеге мемлекеттік органдардың, бизнестің, қоғамдық ұйымдардың өндіріс орындарында апатты жағдайлар мен жарақат алуды азайту бағытындағы мәселелері қаралмақ. Сонымен қатар қоршаған орта мен қоғамға тиер зиянды азайтып, кәсіптік аурулардың алдын алу және еңбек өнімділігін арттыру жайы да талқыға түседі.
– Еңбек қауіпсіздігіне жағдай жасап, өндірістік жарақат алуды төмендету – Үкімет пен Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің басты міндеттерінің бірі, – дейді комитет төрағасының орынбасары Т.Қапақұлы.
Мирас АСАН,
«Егемен Қазақстан»
