– Құрметті министр мырза, Сіздің ойыңызша бауырлас мемлекеттер – Қазақстан мен Түркия арасындағы ынтымақтастық бүгінгі күні қалай дамып жатыр?
– Былтыр бауырлас мемлекет – Қазақстанмен дипломатиялық байланыстар орнатылуының 25 жылдығын айрықша атап өттік. Түркі әлемінің лидері – Президент Н.Назарбаевтың көреген басшылығымен Қазақстан дамудың даңғыл жолындағы нық қадамдарымен әлемдік сахнада сыйлы орынға ие болды. Қазақстанның осы жетістіктеріне біз де айрықша қуаныштымыз.
Бауырлас елдер арасындағы байланыстар сауда-экономикалық, қорғаныс өнеркәсібі, энергетика, байланыс, білім, мәдениет және туризм тәрізді әртүрлі салаларда нығайып жатыр. Түрік компаниялары Қазақстан экономикасына барлығы 3,2 миллиард доллар тікелей инвестиция құйды. Екі елдің сауда көлемі былтыр алдыңғы жылға қарағанда 23%-ға артып, 2,4 миллиард долларға жетті. Бұл көрсеткіштерді одан әрі арттырып, мемлекет басшыларымыз атап көрсеткен 10 миллиард долларға жеткізудің мүмкіндіктері қарастырылуда.
Oртақ тарихи және мәдени тамырластығы бар мемлекеттер арасындағы байланыстар қарқынды дамып келеді. Қазақстандық туристердің Анталья сияқты өңірлерімізді таңдауы қуантады. Сондай-ақ қазақстандық жастар Түркияның жоғары оқу орындарында білім алып жатыр.
– 2009 жылы Қазақстан мен Түркия арасында Стратегиялық серіктестік келісіміне қол қойылған соң мемлекеттеріміз арасындағы байланыстар жаңа сатыға көтерілді деп айтуға болады. Осыдан кейінгі өзгерістерге тоқталып өтсеңіз.
– Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев 2009 жылы Түркияға келген кезде қол қойылған Стратегиялық серіктестік келісімінен кейін елдеріміз арасында Жоғары деңгейлі стратегиялық ынтымақтастық кеңесі құрылды. Алғашқы жиыны 2012 жылы президенттер басшылығымен министрлерден құрылған делегациялар арасында өткізіліп, ынтымақтастықтың түрлі деңгейлері қарастырылған ауқымды серіктестік механизмін құрады. Биыл жазда Түркияда үшінші жиыны өткізілуі жоспарланған Кеңес барысында ақсақалымызды қонақ ету біз үшін үлкен мәртебе деп ойлаймын.
Стратегиялық байланыстарымыздың негізгі локомотиві – жоғары деңгейлі саяси қарым-қатынастар мен сауда ынтымақтастығы. Геосаяси тұрғыдан Еуразияның кіндігінде орналасқан бауырлас Қазақстанмен қазіргі ынтымақтастығымызды, әсіресе коммуникация және энергетика тасымалдау салаларында жүзеге асыруға барлық мүмкіндіктер бар. Каспийден өтетін Орта дәліз бастамамызбен былтырғы жылдың қазан айында ашылған Баку – Тбилиси – Карс темір жолының Ақтау және Құрық порттары арқылы Қазақстан темір жол желісіне қосылуы тек қана екі мемлекет емес, сонымен қатар сол өңірдің экономикалық және сауда байланыстарындағы әлеуетті қолдану жолында маңызды қадам.
Еліміз Каспий бассейнінің әлеммен интеграциясын жүзеге асыру мақсатында сол өңірдегі мемлекеттермен ынтымақтастық құрып, үлкен жобаларды жүзеге асырып жатыр. Баку – Тбилиси – Жейхан мұнай және Баку – Тбилиси – Ерзурум табиғи газ құбыр желісімен Баку – Тбилиси – Карс темір жолынан кейін 12 маусымда ашылу рәсімін өткізген ТАНАП жобасы осы бастамалардың ең соны үлгісі. Каспий ресурстарын тиімді маршруттармен әлемдік нарыққа жеткізу арқылы аймақта ынтымақтастық және екіжақты сенімнің дамуына үлес қосатынына кәміл сенеміз.
– Биыл Қазақстанның елордасы Астананың 20 жылдығы. Астананың салынуына түрік мердігерлердің зор үлес қосқаны белгілі. Жыл сайын өсіп-өніп келе жатқан Астананың халықаралық аренадағы және түркі әлемі үшін маңызына тоқталып өтсеңіз.
– Aстананың елорда болуының 20 жылдығымен барша қазақ бауырларымызды құттықтаймын. Астананың Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев басшылығындағы тәуелсіз, заманауи және гүлденген Қазақстанның жарқын болашағының бойтұмары бола беретініне сенімдімін.
Aстана елорда болып жарияланған күннен бастап қарқынды дамып, тәуелсіз Қазақстанның символына айналды. Қаланың дамуына түрік іскерлерінің, сәулетші, инженер және жалпы жұмысшылардың үлкен үлес қосқанын мақтаныш етеміз. Түрік компаниялары Бейбітшілік және келісім сарайы, Хазірет Сұлтан мешіті, Назарбаев Университеті кампусы, Қазмедиа орталығы тәрізді қаланың көркіне айналған маңызды ғимараттардың құрылысында қолтаңба қалдырды. Қазір елордада бой көтерген ғимараттар – Қазақстанның біздің компанияларға деген сенімімен қатар, екі елдің бірлесе атқарған ортақ жұмысы нәтижесінде пайда болған синергияның нақты үлгісі.
Aстананың жаһандық және аймақтық мәселелер қарастырылған маңызды дипломатия орталығына айналуын да үлкен ризашылықпен бақылап отырмыз. Сирия тақырыбындағы Астана кездесулерімен қатар, былтыр қыркүйек айында Президент Ердоғанмен бірге біз де қатысқан Ислам Ынтымақтастығы Ұйымының Бірінші ғылым және технология саммиті тәрізді халықаралық шаралар Астана мен Қазақстанның оң имиджін нығайта түседі.
Қазақстанның осы жетістіктерінде тәуелсіздік алғаннан кейін Нұрсұлтан Назарбаев басшылығымен жүргізілген диалог пен бейбітшілікті көздейтін белсенді сыртқы саясаттың маңызы үлкен.
– Елдеріміз арасындағы байланыстарды нығайтудағы мемлекеттер басшыларының үлестері туралы ойларыңызбен бөліссеңіз.
– Екі лидер арасындағы шынайы достық мемлекетаралық байланыстардың одан әрі тереңдеуіне үлкен үлес қосады. Қос ел арасындағы жоғары деңгейлі іссапарлардың жиілігі осының бір көрсеткіші. Астанадағы Сирия кездесулері екі мемлекеттің Сирияда соғыстың тоқтауын қамтамасыз ету, бейбіт өмірді қайта құру ісіне қосқан үлесінің ең басты мысалы.
Мемлекеттеріміз БҰҰ, ИЫҰ, АӨСШК тәрізді көпжақты платформаларда да бір-біріне қолдау көрсетіп, дәнекерлік, мәдениеттер және өркениеттер диалогы, терроризм және экстремизммен күрес, гуманитарлық көмек тәрізді салаларда ынтымақтастық жүргізуде. Еліміз Қазақстанның 2017-2018 жылдары БҰҰ Қауіпсіздік кеңесі мүшелігіне сайлануына да қолдау көрсетті. 2016 жылы Ыстанбұлда өткізілген ХІІІ Ислам Ынтымақтастығы Ұйымының саммитінде екі президент тарапынан қабылданған «Ислами жақындау» тақырыбындағы декларация – мұсылман мемлекеттер арасында шыдамдылық пен диалогтың нығайтылуына назар аударған маңызды бастама.
– Tүркі әлемінің ортақ ұйымдарында мәдени құндылықтар мен тарихи негізге байланысты маңызды жұмыстар жүргізілуде. Құрметті министр мырза, түркітілдес мемлекеттер ынтымақтастығының келешегіне, Қазақстанның осы тұрғыдағы рөліне қандай баға бересіз?
Tүркі кеңесі, ТҮРКСОЙ, Халықаралық Түркі академиясы және Түркі мәдениеті мен мұрасы қоры түркі әлемінің ортақ құндылықтарын дәріптеу тұрғысынан өте пайдалы істер атқарып жатыр. Түркі әлемін мәдени тұрғыдан қолдаған ұйымдар құрылғанына көп уақыт өтпесе де, қарқынды және табысты істерімен ортақ мақсатымызды паш ету тұрғысынан пайдалы іс-шараларды жүзеге асырды.
Tүркі әлемінің лидері Нұрсұлтан Назарбаев аталған ортақ ұйымдардың құрылуы мен әрі қарай дамуына көрсеткен қолдауы мен бастамалары арқылы көшбасшы рөлге ие болуда. ТҮРКСОЙ-дың Бас хатшысы қызметін Қазақстан азаматы Дүйсен Қасейінов атқаруда. Tүркі кеңесінің кезекті Бас хатшысы Бағдат Әмреев болады деп шешілді. Түркия Қазақстанның және Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың осы бағыттағы жұмыстарын әрдайым қолдап келеді.
Атқарылатын шаруа әлі де жеткілікті. Осы ретте тілі, діні және мәдениеті ортақ елдеріміз арасындағы тарихи, мәдени және гуманитарлық байланыстарды нығайту мақсатымен құрылған бұл ұйымдарға бұдан да үлкен қолдау көрсету қажет деп ойлаймын. Қазақстанның ортақ ұйымдарға қолдауының одан әрі жалғасын табатынына, арта түсетініне сенімім мол.
– Әңгімеңізге рахмет.
Әңгімелескен
Қамбар АХМЕТ,
«Егемен Қазақстан»