Ардагер журналист, Қазақстан полициясының зейнет демалысындағы полковнигі Сәтімбек Рыспаевтың Алматыдағы бөлімшеге арнайы ат басын бұруы осындағы тілшілер қауымын мәре-сәре етті. Сәтімбек ағамыз қолына осыдан 20 жыл бұрын, яғни 1998 жылдың маусым айының 10-ны күні Алматыдағы «Дәуір» баспасынан қалың борлы қағазбен шыққан «Егемен Қазақстан» газетінің мерекелік сирек нөмірін қысып ұстап алыпты. Ол кезде қазіргідей емес, арнайы жылтыраған борлы қағаз болмаса, барлық бетті түрлі-түсті суретпен көмкеріп шығару мүмкін емес. Күнделікті басылымға қосымша шығарылған бұл арнайы нөмір 1 мың данамен ғана басылыпты. – Ішкі істер министрлігі Ақпараттық орталығының жетекшісі қызметін атқарған сол жылдары «Егемен Қазақстан» редакциясымен тұрақты байланыста жүрдім. Астананың туған күніне арналған мерекелік нөмірдің шектеулі таралымы осылай сәнделіп басылып шықты, соның бірі менің архивімде сақталыпты, – деген Сәтімбек ағамыз жәдігердей көрінген газет нөмірін Астананың 20 жылдық мерекесіне орай бөлімшеге арнайы алып келгенін айтты. Кәнеки, ендеше, ақсақал алып келген айшықты мерекелік нөмірдің арнайы шығарылымын парақтап жіберелік!
Газеттің бірінші беті «Армысың, Алаштың Ақ қаласы, Ғасырдың ғаламат астанасы!» деген жыр шумағымен айдар тағынып ашылыпты. Қазақстан картасына жаңадан енген «Астана» жазуымен айшықталған панорамалық суретте Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың адымдай басып жүріп келе жатқан бейнесі бар, сол тұста «Астананың халқымыздың мақтаныш ететін қала боларына, жиырма бірінші ғасыр архитектурасымен тұрғызылатын жаңа ордамыз боларына күмән жоқ» деген қанатты сөзі жазылған! Президент Ақордасы жайласқан бұрынғы облыстық партия комитетінің ғимараты мен Парламент Үйіне айналған бұрынғы облыстық кеңестер үйінің мүмкіндігінше әрленген сұлба-суретін қазіргі өлшем-таразысымен салмақтап көру де қызықты әсерде қалдырады. Қалай дегенде де Қазақстанның жаңа астанасының болашақ жөн-жобасы мен бағыт бағдарламасы осы ғимараттардың ішінде қолдау тауып, жүзеге асқаны ақиқат-ты. Халық жазушысы Шерхан Мұртазаның (ол тұста Шерағаң «Егемен Қазақстан» газетінің бас редакторы Уәлихан Қалижанның кеңесшісі қызметін атқарады) «Дәуір дауысы немесе Ақмоладан Астанаға дейін» деп аталатын пубицистикалық толғауы 2-ші бет пен 4-ші бетті еңсеріп алыпты. Сөз зергері ел астанасының кешегісі мен бүгінгісін қара сөзбен жырлай кеп, оның көкжиек кеңістігіне, батыл болашағына салмақты барлау жасаған. Толғауды тебіренбей оқу да мүмкін емес. Бір кездегі КСРО басшысы Хрущевтің Целиноградқа келген сәтінде жағымпаз партия функционерлерінің мемлекет басшысын қала маңындағы фермадағы Хрущев деген шошқа бағушымен жүздестіргенін мысқылмен түйреп, қызықты етіп жазған Шерхан Мұртазаның кейінгі жылдар кезеңінде Ресей тағына отырған Ельциннен халықаралық пресс-конференция үстінде алған сұхбаты да жан дүниеңді дүр сілкінтеді.
«Ол кезде «Егемен Қазақстанның» бас редакторы едім. Ельцинге сұрақ қойдым.
– Аса құрметті Борис Николаевич! Ресейдің Сіздің алдыңыздағы Президенті Қазақстанның солтүстіктегі 5 облысын Ресей Федерациясына қосу туралы әрекет керек екенін айтып кетті. Сіз осы пікірді қолдайсыз ба, жоқ па?
– Ешқашанда қолдамаймын! – деп Ельцин қатты айқайлап жіберді. – Ресейдің Қазақстанға ешқандай территориялық талабы, дауы жоқ!» деп естелік жазған қаламгер аға одан әрі қоғамның көз алдында қазір өтіп жатқан Ұлы өзгерістерге былай баға береді. «Таяуда Астанаға барып қайттым. Қаланың қақ ортасындағы Парламенттің он алты қабат биік үйінің төбесіне лифтімен көтеріліп, жан-жағыма көз салдым. Айнала қым-қуыт қызған жұмыс. Астана жаңадан салынып жатыр, ескілері жаңарып жатыр. Егер бүкіл Қазақстан дәл осындай қарқынмен жұмыс істесе, шіркін, республика тез-ақ өркендеп кетер еді-ау деген ой келді. Астананың қазағы да көбейе бастапты. Тәубе дедім. Хрущевтар, Горбачевтар енді әкіреңдеп тепсіне алмас дедім. Солтүстіктен шаншудай қадалатын суық ызғар да жұмсарған сияқты. Бұрынғыдай бүгежектеу жоқ. Адамдардың кеудесі керік, бастары тік. Қайда қарасаң да Көк Ту биіктен-биіктен желбірейді. Әрине тырнақ астынан кір іздеген адамға олпы-солпы әр жерден-ақ табылады. Бірақ оның бәрі ретке келетін болғандықтан ұсақтап, қазбалап жату қажетсіз.
Бүгін – Тұсаукесер тойы. Аршындай бер, адымдай бер, Астана!»
Ұшқыр уақыттың жылдамдығында шек жоқ. Шерағаңдар бүгіндері «Бәйтеректің» биігінен айналаға көз салса, талай сыр ашып, талай шер тарқатар еді, шіркін!.. Мерекелік нөмірдің «Пікір пайымы» айдарының авторлары мен айтқан пікірлерінің өзі жатқан бір тарих парақтары дерсің. Еліміздің тарихы, «Егемен Қазақстанның» тарихы! Парламент Мәжілісінің депутаты Өмірбек Жолдасбеков, Сенат депутаты Биғали Қаюпов, Сыртқы істер министрі Қасым-Жомарт Тоқаев, Жоғарғы Сот төрағасы Мақсұт Нәрікбаев, Қазақстанның Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Дүкенбай Досжанның мерекелік тілектері халық мүддесі үшін болашақты меңзеген дербес шешімді келер ұрпақ құрметпен еске алып, баға берері анық деген тұжырым жасайды. Ел рәміздерін Астанаға алып келу міндетін атқарған Қазақстанның Республикалық Ұланының қолбасшысы генерал-лейтенант Сәт Тоқпақбаевтың «Елбасының бұйрығын мүлтіксіз орындап, қасиетті Көк байрағымызды әкеліп, Қазақстанның дәл ортасындағы жаңа астананың төріне тіккен кездегі тарихи сәтті ешқашан ұмытпаймыз» деуінің өзі де сол кездегі жауапты күндердің жауапты сәттерін айғақтап тұрғандай.
«Тарих: Төрттаған» айдарымен басылған Халық жазушысы Әбділда Тәжібаевтың 1926 жылғы Қазақ автономиялық республикасының астанасы Орынбордан Ақмешітке көшіп келу тарихы туралы қалам тербеген «Сыр сәукелесі» атты мақаласы, Астана әкімі Әділбек Жақсыбековтің газет тілшісіне берген «Ғасыр айрығындағы Астана» атты сұхбаты, Кәкімбек Салықовтың жыр-шашуы мен өзге де «Өмір-өзен», «Ақ бата», «Үш ұрпақ үндесуі», «Астана-дерек» және басқа да айдарлар бойынша да оқитын қызықты материалдар молшылығы оқырманын жалықтырмайды.
Жас тілші Ғабит Мүсірептің «Бас қаланың айнасы – қаланың әуе, темір жол, автомобиль қақпалары – бекеттері» атты суреттерімен салынған мақаласына зер сала отырып, шарықтай жылжыған заман көшіне шаттана куә боласыз. Әсем Астананың қонақтарын қабылдайтын жолаушы бекеттері күні кеше осындай ғимараттар болды дегенге дәл бүгін сенгің де келмейтін сияқты!
Айтпақшы осы жолдар авторының – газет тілшісінің, 7-ші беттегі «Астанаға ғарыштан сәлем жолдаймын!» атты ғарышкер Талғат Мұсабаев-
тан алған сұхбатының қызықты бір сырын бүгін жариялаудың орайы келіп тұрғанын қараңызшы! Ол – интернеттегі электронды пошта дегеніңіздің жаппай қолданыста жоқ кезі еді. Ғарышта самғап жүрген «Мир» стансасындағы 25-ші халықаралық (құрамында америкалықтарды қосқанда 9 ғарышкер бар) экспедицияның командирі Талғат Мұсабаевқа сауал жолдағанбыз. Қазақстанның ұлттық аэроғарыш агенттігінен, электронды пошта арқылы! Мерекелік нөмір дайын болуға екі күн қалғанда берілген сауалдарға ғарыштан e-mail арқылы жауап келді... Қызық! Ол кезде соның өзі БАҚ әлемінде айрықша бір жаңалықтай көрінген! Нөмір шыққан күні – Астана тұсаукесерін тойлап жатқан сол күні халықаралық экипаждың командирі Талғат Мұсабаев Қазақстанның үстінен ұшып бара жатып тойға шашу ретінде Президентпен сұхбаттасты, әйгілі әнші Нұрлан Өнербаевпен қосылып «Ауылым» әнін шырқады.
Сөз соңында Астананың 1998 жылғы 10 маусымдағы тұсаукесеріне арналған «Егемен Қазақстанның» бас редакторы Уәлихан Қалижанның басшылығымен сол бір мерекелік нөмірін дайындағандардың тізімін келтіргенді де жөн санадық. Олар – Ержұман Смайыл, Шерхан Мұртаза, Мамадияр Жақып, Мейрамбек Төлепберген, Серік Жұмабекұлы, Талғат Сүйінбай, Рүстем Жұмекен, Қонысбай Шежімбай, Нұршагүл Әшімбаева, Жамалдин Ахметов, Адай Әбділда, Шахан Сәбек, Геннадий Морозов болатын...
Талғат СҮЙІНБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
АЛМАТЫ
