– Шымкенттегі оқу-жаттығу жиындарында Қытайда өтетін Гран-приге дайындалдыңыздар. Даярлық жұмыстары қай деңгейде өтті?
– Жоғары деңгейде ұйымдастырылды деуге болады. Ұлттық құраманың бірінші және екінші нөмірлі дзюдошылары қатысты. Маңызды аламан алдында біраз шынықтық.
– Жыл басында 73 кило салмақ дәрежесіне ауысып, бірқатар ірі жарыста табысты өнер көрсеттіңіз. Бұл сіздің жаңа салмаққа бейімделіп үлгергеніңізді білдіре ме?
– Жыл сәтті басталған. Бірақ әлі де тұрақсыздық бар. Бірде жеңіс, бірде жеңіліс деген сияқты. Рио Олимпиадасы алдында көп салмақ қууға тура келді. Сондықтан төртжылдықтың басты додасынан соң бапкерлермен ақылдаса отырып 73 килоға ауысу туралы шешім қабылдадым. Өзіме осы ыңғайлы. Бірақ әлі де дайындықты үдете түсу керек.
– Риодағы сәтсіздік тым көп салмақ қуумен байланысты дейсіз ғой?
– Жеңілістің 60 пайызы соған тікелей байланысты. Соңғы күшім қарсыласыма емес, салмақ қууға кетті. Шамамен бір апта бұрын салмағымды жеті келіге түсіруге кірістім. Бастапқыда диетаға бет бұрсам, жарысқа екі-үш күн қалғанда қалған салмақтан арылу үшін көп күш жұмсауға тура келді.
– Күніне орта есеппен бір килодай арылу деген оңай емес. Мұндайда бапкерлер қайда қарады деген сұрақ туындайды?
– Бапкерлер штабы мұның бәрін қадағалап отырады. Бұрындары әрі кеткенде 4-5 кило салмақ қусам, таудағы оқу-жаттығу жиындары кезінде тағы бірнеше кило қосып алдым. Сондықтан қиындау соқты. Ал салмақ қумаудың тиімді тұсы жарыста 100 пайыз күшіңді қолдана аласың. Шаршамайсың, артық су не тамақ қажет емес.
– Жарыстардағы нәтижелердің тұрақсыздығы біздің спортшылардың көпшілігіне тән. Осындайда талай рекорд орнатқан, әлемнің он дүркін чемпионы, Олимпия ойындарының екі мәрте жеңімпазы француз Тедди Ринер секілді саңлақтар еске түседі. Оларға жасалған жағдай біздің балуандарға да жасалмай ма?
– Мәселе талантта. Талант пен еңбекқорлық ұштасқан кезде ғана дәл сіз айтып отырған Ринер секілді адам сенгісіз көрсеткіштерге жетуге болады. Еңбексіз талант далада қалуы мүмкін. Өзімді таланттымын деп есептемеймін, бірақ еңбекқормын. Дәл осы қасиеттің арқасында Олимпия ойындарында бақ сынадым.
Спорттағы жақсы нәтиженің тағы бір кепілі – тәртіп. Тамақтану, ұйықтау, жаттығу жасау – осының барлығы өз уақытынан ауытқымауы керек. Жыл немесе төрт жыл бойы бабыңды сақтап қалу да өте қиын. Пенде болған соң көңіл күй төмендеп, кейде денсаулығың сыр беріп жатады. Кейде нағыз бабыңда барсаң, бағың жанбай қалады немесе керісінше, орта дайындықпен барсаң, жолың болып чемпион атануың мүмкін.
– Жыл басында құрама тізгінін Айдын Смағұлов ұстады. Жаңа бапкер келгелі қандай өзгерістер байқалды?
– Айдын ағамыз – Олимпия ойындарында қола жүлдегер атанған адам. Дзюдоны, спортты, спортшылардың жай-күйін жақсы біледі. Бапкер ретінде де тәжірибесі мол. Сондықтан ол кісінің бағдарламасы, ақыл-кеңесі біз үшін өте маңызды. Алдағы Азия ойындары, әлем чемпионаты мен Олимпиадада Айдын ағаның еңбегі өз жемісін беріп қалар деп ойлаймын.
– Бас бапкер әлем чемпионатында бір алтын, бір қола жүлдеден үмітті екенін айтыпты. Сіздің ол кісінің кімді жүлдегер ретінде меңзеп отырғанынан хабарыңыз жоқ па?
– Ол жағы Айдын ағаның өзіне ғана аян. Әлем чемпионаты алдында Азия ойындары бар. Меніңше, басымдық осы аламанға беріледі. Құрамадағы бірінші нөмірлі спортшылар Джакартада бақ сынайды. Сары құрлықтың олимпиадасы ғой. Ал әлем біріншілігі жылда өтеді. Бакуге екінші құрам да баруы мүмкін. Құрам әлі нақтыланады. Былтырғы Қазақстан чемпионаты, биылғы халықаралық жарыстардың нәтижелері ескеріледі. Азия ойындарына Елдос Сметов, Ислам Бозбаев және бұйыртса, мен баруым мүмкін. Басқа салмақтар әзірге маған белгісіз. Құрама мүшелері ойындардан соң да бабында болса, онда араға екі апта салып Бакудегі әлем чемпионатына аттанады.
– Дзюдода, әсіресе, сіздің салмақта азиялық балуандар мықты. Токиоға дейін жаңа салмақта да біраз тәжірибе жинап, психологиялық тұрғыда дайын болуға да уақытыңыз бар екен ғой...
– Рас, 2010 жылдан бері 73 килода сары құрлық дзюдошылары дес бермей келеді. Енді Токиоға жан-жақты дайын болып баруға тиіспін. Мұндай аламандардың алдында қарсылас туралы ойлай берудің қажеті жоқ. Жарыс алдында көңілімді спорттан бөлек дүниелермен аулауға тырысамын. Оқу-жаттығу жиындарынан тыс уақытта ауылға кетемін. Себебі шаһар өмірі адамның бойындағы энергияны сорып алады. Қарағанды облысының Шет ауданының тумасымын. Туған жерге барып атпен серуендеп, достарыммен кездесемін. Ауылдағы дзюдо залына барып, балалардың жаттығуына қатысамын.
– Биылғы сұхбатыңызда дзюдоға 18 жылдай бұрын, шамамен 2000 жылы келгеніңізді айтыпсыз. Дәл осы жылы Айдын Смағұлов олимпиадада қола жүлдегер атанған еді. Тектеріңіз де бірдей. Бұл жай ғана сәйкестік емес тәрізді...
– Көпшілігі әлі күнге дейін «Айдын Смағұловтың бауырысың ба?» деп сұрайды. «Ол кісі Жетісуда, мен Сарыарқада туғанмын. Тегіміз ғана бірдей» деп жауап беремін. Дзюдоға да достарымның ықпалымен келгенмін. Ауылға жаңадан бапкер келіп, қасымдағы балалардың айтуымен сол кісіге шәкірт болып барғанбыз. Алғашқы жаттығуда ептілігіммен көзіне түссем керек, әлгі ағайымыз мені дзюдошы етіп шығарғысы келді. Тіпті, кимоносын сыйға тартты. Бірте-бірте Қарағанды қаласына жарыстарға баратын болдық. Ауыл баласына қала көру деген үлкен арман емес пе. Сол қызығушылықтың бәрі спортқа деген махаббатқа ұласты.
– Көпке дейін Қарағанды дзюдо мектебінің түлектері құрамада мықтылықтарын байқатып келді. Бүгінде жағдай өзгерген. Не себеп деп ойлайсыз?
– Бұған дейін құрамада Ержан Шынкеев, Максим Раков, Ислам Бозбаев төртеуміз Қарағанды облысының атынан өнер көрсететінбіз. Бүгінде Шынкеев спорттан кетті. Максимнің жарақаты бар, сондықтан тағдыры белгісіз. Ислам да аздаған үзілістен соң құрамаға оралды. Соған қарамастан облысымызда дзюдоның даму қарқыны төмендеген жоқ. Азия біріншілігі секілді көптеген халықаралық, елішілік додаларда топ жарып жүрген жастар бар. Конфедерация кубогін қарағандылық дзюдошылардың ұтуы бекер емес. Себебі тұңғыш әлем чемпионы Максим Раковтың, Теміртауда Бозбаев жаттыққан зал бар. Соларды үлгі тұтып, соларға еліктегендіктен бе, көздерінен от шашып, жеңіске жетеміз деп құлшынып тұрған ізбасарларымыз аз емес.
Әңгімелескен Мәдина АСЫЛБЕК,
журналист
