Іс-шараға Президент Әкімшілігі Басшысының орынбасары Әлия Рақышева, Президент Әкімшілігі Мемлекеттік-құқық бөлімінің меңгерушісі Данияр Вагапов, Жоғары сот Кеңесінің төрағасы Талғат Донақов, Парламент Сенатының комитет төрағасы Георгий Ким, Бас Прокурордың орынбасары Марат Ахметжанов қатысты. Форумға, сондай-ақ республикалық адвокаттар алқасының төрағасы Әнуар Түгел мен Коммерциялық заңгерлер кеңесінің басқарушысы Айгүл Кенжебаева, «Атамекен» ҰКП, Кәсіподақтар федерациясы, адвокаттар алқасы, Сот төрелігі академиясы өкілдері, медиаторлар мен жеке сот орындаушылары шақырылды. Ал жергілікті соттар кеңеске бейнебайланыс арқылы қосылды және аталған жиын интернетте онлайн режімінде көрсетілді.
Кеңейтілген кеңесте алғаш рет «Сот төрелігінің 7 түйіні» аясындағы жобаларға қатысушы жергілікті соттардың судьялары мен сот процесінің қатысушылары сөз алды. Олар сот жүйесін жаңғыртуға қатысты өз ойларымен бөлісті. Адвокаттар атынан Сергей Сизинцев, заңгерлік қауымдастық атынан Айгүл Кенжебаева, прокуратура атынан Марат Ахметжанов пікір білдірді.
– Азаматтар өз құқықтарын қорғау үшін жылдарын сарп етеді. Биыл ғана біздің қарсылық танытуларымыздан кейін кассациялық сатыда 200 жазасын өтеушінің жағдайы дұрысталды. Оның ішінде 12 адам толық және 19 адам ішінара ақталып шықты. Қалғанының жазасы жеңілдетілді, ұстау тәртібі өзгертілді. Біз қайта қаралған шешімдерді сараптай келе, бір адамға ғана қатысты істі емес, елдегі сот-тергеу тәжірибесінің олқы тұстарын қалыпқа келтіріп жатырмыз, – деді Бас Прокурордың орынбасары.
Бас прокуратура, сондай-ақ Жоғарғы сотпен бірлесе отырып ұсақ ұрлық, жалған хабарлама беру мен азаптауға қатысты арыздарды тәртіпке келтіруге қол жеткізген.
Алқа мәжілісінде бұдан әрі елордадағы Сарыарқа аудандық сотында іске асып жатқан «Үлгілі сот» серпінді жобасы туралы оның төрағасы Арман Жүкенов айтып берді. Аудандық сот төрағасы сотта енгізілген жобаларға тоқтала келе, фронт-офис, «электронды кезек», электронды сот істерінің санаттарын кеңейту, судьяларды мамандандыру, электронды сот залын жасақтауға байланысты тәжірибелерімен бөлісті. Оның айтуынша, резерв есебінен судьялардың көмекшілері лауазымдары пайда болған. Бұл жаңашылдық судьялардың жүктемесін анағұрлым жеңілдетіп, сот төрелігінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік берген.
Кеңесте татуластырушы судья Ақтоты Әбдіқұлова татуластыру институты серпінді жоба ретінде елордадағы Сарыарқа аудандық сотында құрылғандығын баяндады. Ол жобаның мәні ретінде сотқа түсетін барлық істер алдымен татуластырушы судьяның қарауына берілетіндігін атап өтті. Ал оның бас-
ты міндеті – тараптарды татуластыру. Егер бұған қол жеткізу мүмкін болмаса, іс басқа судьяға беріледі. Осы жоба басталған үш айдың ішінде 152 іс бо-
йынша тараптар татуласқан. Бұл судьяға жүгінгендердің 52 пайызын құрайды.
Ал Жоғарғы сот төрағасының кеңесшісі Сағатбек Сүлеймен мен Павлодар қалалық сотының судьясы Нұржан Әбдікәрімов соттан тыс және соттағы татуластыруды дамыту туралы өз ойларымен бөлісті.
Астана қалалық мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотының судьясы Ұлдана Сүлейменова түнгі соттардың қызметі туралы мәлімдеді. Рудный қалалық, Күршім және Бостандық аудандық соттарының судьялары Айгүл Аяпбергенова, Салтанат Жүніспекова мен Сара Қаракүзиевалар сот актілерінің сапасы мен оны түсіндіру барысын әңгімеледі. Жамбыл облыстық сотының судьясы Светлана Яковлева цифрлы сот төрелігін дамытуға қатысты пікірін ортаға салды.
Бұдан әрі департамент басшысының орынбасары Аслан Түкиев Әкімшілік рәсімдік-процестік кодекстің жобасы, департаменттің бас консультанты Айжан Демеуғалиева Жобалық офистің қызметі туралы айтты.
Ж.Асанов іс-шараны қорытындылау барысында сот жүйесін жаңғырту бағытындағы жұмыстарды атай келе, сот төрелігінің сапасын арттыру мақсатында судьялардың алдына бірқатар міндеттер қойды.
Жоғарғы сот төрағасы өз сөзінде судьяларды өзгенің бизнесін рейдерлік басып алу үшін жиі пайдаланатындығын айтып, бірқатар мысалдар келтірді. Сондай-ақ бұндай әрекеттердің қылмысқа баланатындығын ескертті.
Сонымен қатар Жақып Асанов соңғы бес жылда судьялардың жұмыс жүктемесі екі есе өскендігін атап өтті.
– Бес жыл бұрын 1,4 млн іс қаралатын болса, қазір бұл көрсеткіш 2,7 миллионға жетті. Бұл дұрыс емес. Мынадай жүктемені көріп отырып, сапаны қалай талап етпекпіз? Алматы мен Астананың судьялары бір жұмыс күнінде 15-20 шешім шығаратынын айтады. Биылдың өзінде соттарға жеткен істердің саны 30 пайызға өсті. Біз мұның екі себебін көріп отырмыз. Біріншіден, цифрді келтірдім, екіншіден соттар мен судьяларға жүктелген төрелік етуге қатысты емес артық жұмыс көп, – деді Жоғарғы сот төрағасы.
Жақып Асанов сөзінің соңында барлық судьялар мен қоғам өкілдерін соттар қызметін одан әрі жақсарту жұмысына белсенді қатысуға шақырды.
Серік ӘБДІБЕК,
«Егемен Қазақстан»