Осы тұрғыдан алғанда, жеке шаруалардың қалалардағы сауда орындарымен, супермаркеттермен алдын ала мәмілеге келу фермерлерге ғана емес, үшінші тарап сапалы, табиғи отандық тауарды тұтынғысы келетін халыққа да тиімді. Осы орайда бірқатар жұмыстар шешілуі тиіс. Біріншіден, логистика, өнімдер қаптамасы жолға қойылмаған. Екіншіден, шаруалар егістіктің, бау-бақшаның басынан шыға алмайтындықтан өнімнен табатын табысын да алдын ала болжай алмайды. Қайда өткізетіндігін де жоспарлай алмайды.
Сондықтан биылдан бастап Алматы облысындағы Еңбекшіқазақ ауданының диқандары республикалық супермаркеттер желілеріне көкөністерін өткізуге қол жеткізуін жақсы жаңалықтар қатарына жатқызуға болады. Бұл жерде диқандар мен супермаркеттер арасында делдалдар жоқ. Сондықтан фермерлер өз өнімдерін тиімді бағаға өткізе алады және көкөністердің де барлық кезде балғын болуын қадағалауға мүмкіндік бар. Ендігі жерде «Шелек фермерлері» ауылшаруашылық өндірістік кооперативі өнімдерінің Алматыдағы «Арзан» супермаркеттер желісінде ғана емес, сондай-ақ Алматы, Астана, Павлодар және Өскемен қалаларындағы METRO-ға қолжетімділігі қамтамасыз етілді. Бұл бөлшек және ірі көлемде тауар сататын ірі халықаралық оператор. Осы маусымда «Шелек фермерлері» 212 тонна көкөніс жеткізуді, соның ішінде MetroCash&Carry сауда желісіне 52 тонна қызанақтың қызғылт жаңа, қызыл жаңа және черри сұрыбын, 50 тонна қарлығаш, мазурка, ред джет, бағдаршам, болгар бұрыштарын, жартылай ащы, ащы чили, 44 тонна қияр, соның ішінде корнишон, 36 тонна екі сұрыпты баялды, 30 тонна картоп пен алма, қарбыз бен құлпынай секілді басқа да ауылшаруашылық өнімдерін жеткізуді жоспарлап отыр.
Ең бастысы, жоғарыдағы супермаркеттердің арнаулы қызметкерлері бау-бақша алқаптарына келіп, көкөністердің қапталуын, сұрыпталуын, тасымалын қамтамасыз етеді. Ал шаруалар бұрынғыдай күз болса шала жиналған өнімдерін қалаға тасып, қайда өткізерін білмей сандалып жүрмейді. Өз кезегінде сапалы өнім сатуды көздейтін супермаркеттер үшін де көкөністерді алыс елдерден арбалағаннан гөрі, жақын аудандардан дорбалап болса да тасыған өте тиімді. Ендігі мәселе, фермерлер жаз айларында ғана емес, жылдың төрт мезгілінде сауда желілерін тұрақты қамтамасыз етіп отыруы тиіс.
– Біз үшін METRO қызмет ететін барлық 25 елдегі шағын және орта бизнес өкілдеріне, атап айтқанда, елдің экономикалық дамуының негізгі қозғаушы күші болып табылатын жергілікті тауар өндірушілерге қолдау көрсету – бизнесте үздік әріптес болудың басты шарты. Фермерлік шаруашылықтармен қоян-қолтық жұмыс істеу сауда желілері сөрелеріндегі қазақстандық өнімнің көлемін ұлғайтып қоймай, елімізде пайдалы тағамдармен тамақтану мәдениетін ілгері жылжытуға көмектеседі, – деді операциялық қызмет бөлімінің бастығы Артур Янушевский.
Бұл жерде аттап кете алмайтын тағы бір жайт бар. Ауданда отырған шаруалардың өз бетінше үлкен халықаралық супермаркеттерге шығуы неғайбыл. Оның толып жатқан тәртіптері мен талаптары бар. Ауылшаруашылық кооперативі мен бизнес арасындағы кооперация ірі бизнестің шағын бизнеске көмек көрсетуінің бір мысалы. Бұл жұмыс «Еңбекшіқазақ ауданының жергілікті қауымдастығы» қоры мен «Филипп Моррис Қазақстан» компаниясының қолдауымен жүзеге асып отыр. Яғни биылдан бастап фермерлік өнімдерді сату үшін жоғарыда аталған ірі сауда желісі өз сауда алаңдарын тегін ұсынуда. Ритейлге ірілеу әрі тұрақты жеткізілімдер көлемін қамтамасыз ету үшін өндірістік кооперативке біріккен фермерлер өнімдерін Астана, Семей, Павлодар және Өскемен қалаларын қоса алғанда, Қазақстанның барлық аумағында сату мүмкіндігіне ие болды.
ФМҚ компаниясының корпоративтік байланыс қызметінің жетекшісі Ринат Заитовтың айтуынша, 2014 жылы жоба ретінде басталған іс бүгінде нағыз бизнеске айналған. Фермерлер енді кооперативке бірігіп, бизнесті кеңейтуді жалғастыруда.
Бұл жердегі тағы бір мәселе бау-бақша піскенде супермаркеттердегі жергілікті көкөністер көлемі 80 процентке дейін көбейеді де, күн суығанда күрт азаяды. Осы мәселені шешу үшін ФМҚ фермерлерге жылыжай салуға қаржылай көмек беріп, оның қыр-сырын үйретіп отыр.
Атап айтқанда Алматы облысының Еңбекшіқазақ ауданында Агробизнес орталығы ұйымдастырылып, жергілікті фермерлер қазіргі заманғы агротехнологияларды, ауыл шаруашылығындағы менеджмент пен маркетингті оқып үйренуде. Диқандар тамшылатып суару, қызанақты аспаларда өсіру әдісін, мульча таспасын пайдалануды және өзге де алдыңғы қатарлы технологияларды игеруде.
Айнаш ЕСАЛИ,
«Егемен Қазақстан»
АЛМАТЫ