Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев 2003 жылы 13 ақпанда Алматыда өткен мұсылман, христиан және еврей ұйымдары қатысқан діндердің, мәдениеттер мен халықтардың жақындасуында маңызды рөл атқарған Халықаралық бейбітшілік пен келісім конференциясында барлық конфессия өкілдеріне Қазақстанда Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезін өткізу туралы бастамасын жариялады. Бұл ұсыныс бірден қолдауға ие болды. Себебі бұл Съезд әлемдік және дәстүрлі діндерді жалпы адамзаттық бағдарды іздестіруге, бейбітшілікті, келісім мен төзімділікті адамзат өмірінің айнымас қағидаттары ретінде бекітуге, діндер, конфессиялар, ұлттар мен этностар арасында өзара құрмет пен төзімділікке қол жеткізуге, адамдардың діни сезімдерін қақтығыстар мен әскери әрекеттерді өршіту мақсатында пайдалануға жол бермеуге шақыратын сұхбат алаңына айналды.
Осылайша Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің алғашқы съезі 2003 жылғы 23-24 қыркүйекте Астанада өткізілді. Бұл форумның жұмысына Еуропа, Азия, Африка және Таяу Шығыстың 13 елінен келген дін көшбасшылары мен құрметті қонақтар қатысты. Осы жиында дінаралық саммитті жүйелі түрде өткізу жөнінде және Съездің жұмысшы ұйымын – Съезд хатшылығын құру туралы шешім қабылданды. Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаев келесі кездесуді жаңадан салынатын Бейбітшілік және келісім сарайында өткізу туралы шешімін хабарлады және ол шешім орындалды да.
Міне, содан бері әр үш жыл сайын арнайы әлемдегі түрлі дін өкілдерінің басы Бейбітшілік және келісім сарайында тоғысып келе жатыр.
Ислам – әлемдегі түрлі ұлттар мен ұлыстарды біріктіріп отырған бейбітшілік пен мейірімділіктің діні. Исламда ізгілік жасау, қамқорлық, мейірімділік үстемірек. Зорлық-зомбылық, өмір сүріп жатқан мемлекеттің заңдарын мойындамау, өзімен пікірлес болмағаны үшін басқалармен араласудан қашу, қоғам мүшелеріне құрметсіздікпен қарау, басқаларды бүлікке шақыру сияқты ұстанымдар еш уақытта болмаған.
Адамзаттың ардақтысы – Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.а.у.) ислам дінін қиындатуға, құлшылық мәселесінде асыра сілтеуге, әсірешілікке бой алдыруға болмайтынын артындағы үмбетіне «Расында, дін дегеніміз – жеңілдік. Діннен асып түсем деп тыраштанған адам бәрібір түбінде діннен жеңіліс табады. Ендеше, әр істе тура һәм орта жолды ұстаныңдар. Әр істі мейлінше кемеліне жеткізіп орындауға тырысыңдар. Міне, сонда қуана беріңдер…», деп өсиетін қалдырған болатын.
Демек, діннің атын жамылып, төңірегін даулы мәселелерге айналдыру «діннен асып түсем» деп әлектенетіндердің әрекеті ғана… Мұндайда қазақтың «Тым қырғыш қазанның түбін теседі» деген нақылы еске түседі. Бүгінде адамзат қоғамын өркениеттің шыңына шықты деп есептеп жүргенімізбен, әлі де бір-біріне дұшпандықтан, жауласу немесе өш алу сезімдерінен арыла алмаған секілді. Бұл мәселе уақыт өткен сайын қайта күрделеніп бара жатқанын аңғаруға болады. Санасында сәулесі бар жандар оны біліп, көріп қана қоймай, «Осы адам баласына не жетпейді?» деген заңды сұраққа жауап іздеп әлек. Адамның жауы – адам болған соңғы жылдары әлемдегі экстремистік және террористік әрекеттерден бейкүнә пенделердің қаны төгілуі кез келген саналы адамды ойландырары сөзсіз. Әлемде дін атын жамылған радикалды топтардың түрі көп. Сондай содырлық тобырдың қатарына қосылуды мақсат етіп, бейбіт күнді тәрк етіп, шекара асып, шалыс басқандардың тағдыры да алаңдатарлық. Өткен ислам тарихына көз салсақ, Мұхаммед пайғамбар да өз уақытында жəне одан кейінгі халифалар да өзіне шабуылдаған жауға қарсы соғысып, Отанын қорғағаны белгілі. Алайда түтіні түзу ұшып, тыныш өмір сүріп жатқан елге барып қантөгіс жасамаған. Мұхаммед пайғамбар мұсылман əскерлеріне үнемі: «Алла атымен аттаныңдар, Алланың жəне Елшісінің дінімен жүріңдер. Қарт адамды, баланы, əйелді өлтірмеңдер…», деген. Ал атақты халифа Əбу Бəкір: «Əйелді, жас баланы, қарт адамды өлтірмеңдер. Жеміс ағашын кеспеңдер. Ғимараттарды қиратпаңдар. Қой мен түйені тек жеу үшін ғана бауыздаңдар…», деп, жанды-жансызға түгел аяушылық сезімін білдірген. Адам баласы бүгінде азулы аңдардан, табиғаттың дүлей құбылыстарынан қорықпайды. Есесіне, өзінің бауыры – адам баласынан үрейленіп өмір сүруде. Қай жерге барсаңыз да, үйлердің, мекемелердің барлығы дерлік қарулы күзет арқылы қорғалып тұрғанын көресіз. Неге? Себебі адам адамнан қорқатын заман туды. Біз адам адамды сүю арқылы ғана әлемде тыныштық орнайтынын ұмытқан секілдіміз. Осындайда Абайдың «Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп» деген ұлағатты ойы еске түседі. Бұл даналықтан тек мұсылманды сүйіп қою жеткіліксіз екендігін, барша адамзатты сүюдің өзі бір хикмет екенін түсінуге болады.
Өз кезегінде Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы да еліміздегі осы ұстанымды қолдап, түрлі дін және конфессия өкілдерімен елдегі тұрақтылық пен бейбітшілікті сақтау жолында еңбек етіп келеді. Бұл – жалпы мемлекеттік ұстаныммен қатар, ислам шариғатының көздеген негізгі мақсаты. Ислам діні атауының өзі бейбітшілікті білдіреді. Ибрахимдық діндер арасындағы тарихта алғашқы үнқатысудың Алла тағаланың жол көрсетуі арқылы, Пайғамбарымыз Мұхаммед Мұстафаның (с.а.с.) заманында, 622 жылы Мәдина қаласында орын алғанын атап өтсек жеткілікті деп санаймыз. Әйтпесе ислам тарихында оның үлгісі өте көп.
Алау ӘДІЛБАЕВ,
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының наиб мүфтиі