Кейін жаппай жұқпалы аурулардың алдын алуға екпе жасаудың нәтижесінде ол тіпті жойылып кеткендей еді. Бүлдіршіндер қызылшаға қарағанда әлдеқайда жеңіл қарамықты жұқтырып алса, бойы бөртіп, оған жасыл дәрі жағып, жап-жасыл күйінде бірнеше күн ауырып, қызуы көтеріліп, аяғында жүгіріп кететін. Әбден зәрезап болған ата-ана да екпе салуға балаларын өздері дәрігерге апарып, 1 жасқа дейінгісі бар, одан кейінгілері бар әрқайсысын уақытында жасатуға асығатын.
Бірақ бүгінде бұл үрдіске өзгеріс енгендей. Жауқазынды ерте солдыратын аурудың ауылы алыстап, одан келер қауіп азайғаны адамдар бойына бейғамдық еккендей ме? Бүгінде екпеден бас тартатын ата-аналар қатарының толыңқырай түскені сондай ойға жетелейді. Батыс Еуропа елдерінде де аталған үрдіс белең алып, 3-4 жыл бұрын кәрі құрлықтың 10 шақты мемлекеті кәдімгідей қызылша індетімен күресті.
Ата-ананың екпеден бас тартуының да түрлі себебі бар. Біріне – құдайға қарсылық етпейміз деген діни наным әсер етсе, енді бірі вакцинаның сапасына күмәнданады.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы болса соңғы 17 жылда қызылшамен аурудың үрдісін бақылап, 2000 жылдан бері қызылшаға қарсы иммундаудың нәтижесінде 21 миллионнан астам адамның аман қалғанын көрсетті.
Дегенмен 2016 жылдан бастап әлем бойынша қызылша тіркелген жағдайлардың саны 30 пайыздан асып, вакцина салудағы кемшіліктердің себебінен қызылша әр аймақта шыға бастаған. ДДҰ былтыр 110 мыңға жуық адам осы аурудан көз жұмғанын айтып, назар аударуға шақырады.
Дәрігерлер адамның ағзасының өз өзгешелігі, өзіне тән реакциясы болғандықтан көпшілік жағдайда екпе жеңіл өткенімен 1000 баланың ішінен біріне оның ауырлау тиетіні барлығын, соған қарап, жалпы екпе атаулыдан бас тартса тұтастай ел көлемінде екпе салдырмағандардың саны артып кететінін, жұқпалы аурулардың таралу көлемінің өршіп, қаулай түсетінін қауіп тұтып айтады.
Медицина ғылымында зерттеулер өрістеген сайын, гепатит, дифтерия, қызылша, туберкулез т.б. жұқпалы аурулармен қатар қатерлі онкологиялық жатыр мойыны ісігін де кәдімгі папиллома атты вирус тудыратынын айқындады. Яғни, жасөспірім қыз балаларға папиллома вакцинасын салу нәтижесінде, кейін есейгенде бұл дерттің алдын алуға болады екен. АҚШ-та 11-12, Францияда – 14, Германияда – 12-17, ал Аустрияда 9-17 жасар қыздарға екпе жүргізілсе, Аустралияда оны ер балаларға да егеді. Өйткені вирус ер адамда болса жұбайына жұқтырады, сондықтан қыздарды ғана емес, ұлдарды да вакцинамен қамтиды. 2007 жылы Аустралияны тұтас қамтамасыз еткен вакцинация нәтижесінде 2010 жылы, арада үш-ақ жыл өткенде әйелдердің кондиломасы 73 пайызға кеміп, ал жатыр мойыны обырының жаңадан пайда болуы мейлінше азайған. 2006 жылдан бері вакцинация жасауды бастаған Данияда да әйелдердің дәл осы аурудан зардап шегуі азайғаны белгілі болып отыр.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтеріне қарағанда, жыл сайын 10 млн жаңадан онкоауруға шалдыққан адам анықталып, оның 6 млн-ы көз жұмады екен. 2020 жылы бұл сан 15 миллионға артып, дүние салатындардың саны 10 млн адамды құрайды деген болжам бар.
2018 жылдың соңында Астана қаласы бойынша жатыр мойыны ісігімен 490 әйел тіркеліп, жыл сайын 80-нен астам әйел осы дертке шалдығатыны анықталды. Оның 2,7 пайызы өмірімен қош айтысады. Сондай-ақ аурудың азаю қалыбы емес, жылдан-жылға өсу үдерісі байқалады.
Папиллома вирусы тудыратын осы қатерлі ауру ертерек, яғни I-II кезеңінде анықталса, оны емдеуге жұмсалатын қаражат мемлекет үшін 500 мың теңгені құрайды. Ал III-IV кезеңдеріндегі химия және сәулетерапиясы 1,5 млн теңгеге түседі. Дер кезінде анықталмаған ауруды емдеп, науқастың сауығып кетуінде оң нәтижеге жетудің мүмкіндігі кеми түсетіні тағы да аян.
«Сақтансаң-сақтайды» дегенді көп айтатын халық болғандықтан, түрлі ауруға қарсы тұратын иммунды жоғарылатуда вакцинацияның қай түрінен де қашпаған жөн.
Анар ТӨЛЕУХАНҚЫЗЫ,
«Egemen Qazaqstan»
