Кешенге алғашқы болып ғылыми зерттеу жүргізген осы ауылдың тумасы, танымал тарихшы-археолог Зейнолла Самашев, аталмыш кешен неолит дәуіріне жататын ең көне жәдігер екенін анықтаған. Бір ғажабы үңгірдің төбесінде күндіз жарық түсетін, түнде жұлдыздар көрінетін пошымы жүрек тәрізді үлкен тесік бар.
Оны жергілікті орыс ақыны Евгений Курдаков «Әлемнің жүрегі» деп атаса, өлкетанушы Сағдый Қапасұлы «Шаңырақ-жүрек» деген атау беріпті. Осындағы шаңырақ-жүректен тас үңгірге жарық нұр-сәуле құйылып тұрады. Кешенді көруге алыс-жақыннан туристер өте көп келеді.
Көптеген зерттеуші, бұл жерде ерте заманда маусымдық күнтізбелік жөн-жоралғылар өткізіліп, сонымен қатар жұлдыздарға астрономиялық бақылау жасалып, күн мен түннің теңесуін және тоқырауын белгілеп отырған дейді.
Ауыл ақсақалдарының сөзіне сенсек, бұрындары ел-жұрт күн сәулесі үңгірдің дәл ортасына түскен сәтте Наурыз мейрамы келгенін білетін болған. Сол сияқты жартастардың бірінде жасанды тесік бар. Осы тесікке күн мен түн теңескен Наурыз күні су құйса, сәулесі жоғарғы тесікке шағылып тұратын болған. Бұл да сол Наурыз мейрамы келгенін хабарлайтын тағы бір дерекнама тәрізді.
Үңгір қабырғасында қызыл күрең охрамен салынған суреттер бар. Суреттердің мазмұны күрделі. Айналасында әртүрлі ирек сызықтар, нүктелер, үшбұрыштар, төртбұрыштар және адамдар, үш-төрт күрке бейнеленген. «Бұл бейнелер арқылы ерте заманның адамдары астрономиялық бақылау жүргізген» дейді ғалымдар.
Кәсіби мамандардың айтуынша, Ақбауыр үңгір-кешенінде ерекше энергия генераторы бар. Бұл құбылыс наурыздың 22-сі немесе 22 қыркүйек күндері ерекше байқалып тұрады екен.
Дайындаған Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ,
«Egemen Qazaqstan»
