Шаруаға қанша қаржы қажет?
Статистикалық мәлімет бойынша, елімізде 190 мыңға жуық шаруа қожалығы бар. Жүргізілген зерттеулерге сүйенсек, солардың кемінде 20 пайызы немесе 40 мыңға жуық шаруа қожалығы несиелік қаржыны қажет етеді. Ауылдарда сонымен қатар үй шаруашылықтары да бар. Ауылдың көптеген адамдары үй маңында мал өсіріп, бақша салу арқылы тіршілік етіп отыр. Бұларға да қаржы өте қажет. Егер оларға жеңілдетілген несие берілетін болса, қосымша мал алып, жерін кеңейтіп, жағдайларын түзеген болар еді. Кейінгі мәліметтер бойынша еліміздегі ауылды жерлерде 2 миллионға жуық үй шаруашылығы тіркелген. Оларға да кем дегенде 1 трлн теңгеден астам несие қаржысы қажет.
Ауыл халқы үшін банк несиелері қолжетімсіз
2018 жылы екінші деңгейдегі банктер жалпы ауыл шаруашылығы саласына 490 млрд теңгенің несиесін берген еді. Соның 14,7 млрд теңгесі немесе 3,74 пайызы ғана шағын шаруа қожалықтарына берілген. Қалғанының бәрі ірі ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының жобаларын қаржыландыруға жұмсалған.
Жалпы екінші деңгейдегі банктер ауыл шаруашылығындағы кәсіпорындардың қолында кепілге салар өтімді мүліктің тапшылығынан және олардың жұмыстары несиені қысқа мерзімде қайтаруға мүмкіндік бермейтіндіктен ауыл шаруашылығына ұзақ мерзімдік несие бөлуге құлықсыздық танытуда. Мұны олардағы несие портфелінің бөлінісінен-ақ аңғаруға болады. Оның үстіне, жеке тұлғаларға берілген несиелердің пайыздық мөлшерлемесі – 10-16 пайызға дейінгі аралықта. Демек, ауыл шаруашылығы үшін пәлендей тиімді емес.
Шаруа үшін құрылған қор
Міне, осындай жағдайда еліміздің қаржы нарығында «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ-ның жұмыс істеуі ауыл халқы үшін үлкен көмек екенін айтпасқа болмайды. Қор 2005 жылдан бері шағын несиелеумен айналыса бастады. Оның ауыл шаруашылығы саласына бөлген несиесі 330 млрд теңгеге жуықтады. Ауылдағы 150 мың шағын және орта шаруашылық қордың жеңілдетілген несиесіне қол жеткізді. Егер қор несиесінің пайыздық мөлшерлемесі шамамен 6 пайыз екенін ескерсек, мұның ауыл халқына үлкен қолдау болғанын байқаймыз.
Мысалы, жоғарыда көрсеткеніміздей, өткен жылы банктер шағын шаруашылықтарға, оның ішінде жеке тұлғаларға 14,7 млрд теңге бөлген болса, ал Қор тарапынан бұл санатқа 54 миллиард теңгеге жуық қаржы бөлінді.
Қор 2013 жылдан бастап ауыл кәсіпкерлерін шағын несиелендіруге бағытталған мемлекеттік бағдарламалардың негізгі қаржы операторларының бірі ретінде жұмыс істеуде. Мәселен, қордың несие портфелінде «Жұмыспен қамтудың жол картасы-2020», «Бизнестің жол картасы-2020» аясында қаржыландырылған жобалар баршылық.
Қор несиелендіретін негізгі өнімдер қатарында мал мен құс сатып алуға және көбейтуге бағытталған «Игілік», ауылдағы бизнестің барлық түрлерін ұйымдастыруға негізделген «Кәсіпкер», көктемгі-егістік және жиын-терім жұмыстарына айналымдық қаражаттарын толықтыруға арналған «Егінжай», отбасылық тауарлы сүт фермаларын құруға және кеңейтуге мүмкіндік беретін «Ырыс» және басқа да бағдарламалары бар.
Сыйлығы мол «Сыбаға»
Бұл несие етті бағыттағы ірі қара және ұсақ мал басын, техника мен құрылғыларды, мал азығын сатып алуға беріледі. Оның ерекшеліктері мен жаңалықтарына тоқталсақ, берілетін несие көлемі 70 млн теңгеге дейін көтерілді, мерзімі 15 жылға дейін ұзартылып, үстемесі субсидиялауды есептегенде 4 пайыз болып бекітілген. Сонымен қоса 2,5 жылға дейінгі жеңілдік мерзімі бар.
Асыл тұқымды малды шетелден әкелетін шаруашылықтар мемлекеттен әр малдың басына қосымша 225 мың теңге субсидия ала алады. Сонымен қоса, жас малды бордақылау алаңына тапсырған кезде тірі салмақтың бір килограмына 200 теңгеден субсидия алады.
Бүгінде Қазақстанда 20 мың отбасылық ферма бар. Олардағы мүйізді ірі қара саны – 7 млн, ұсақ мал 18 миллионға жетті. 12 млн гектар жайылымдық жер пайдаланылуда.
«Сыбаға» бағдарламасын жүзеге асыру арқылы ауыл ахуалы едәуір жақсара түседі деген сенім бар. Өйткені осының нәтижесінде 2027 жылы отбасылық фермалардың санын 20 мыңнан 100 мыңға, мүйізді ірі қара санын 7 миллионнан 15 миллионға, ұсақ малды 18 миллионнан 30 миллионға, пайдаланылатын жайылымдық жер көлемін 12 млн гектардан 62 млн гектарға жеткізу, 10 ірі ет комбинатын құру көзделуде. Мұндай жағдайда елімізден сыртқа шығарылатын ет экспортының көлемі де әлдеқайда арта түседі деп болжауға болады.
Ауылға бөлінетін қаржы жыл сайын артуда
«Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ басқарма төрағасы Жандар Омаровтың айтуынша, биыл қор тарапынан 62,1 млрд теңгенің несиесі беріледі. Оның ішінде – «Еңбек» бағдарламасы аясында – 27,5 млрд теңге, бағдарлама қаражатын қайта инвестициялау арқылы – 6,6 млрд теңге, қордың жеке қаражатынан 11,7 млрд теңге бөлінеді.
Ауыл шаруашылығы министрлігі қойған міндеттерді орындау мақсатында етті мал шаруашылығын дамыту үшін «Сыбаға» бағдарламасы арқылы 35 мың бас ірі қара және 131,5 мың бас ұсақ мал алуды қаржыландыру жоспарланған.
Сонымен қатар бизнес-процестерді оңтайландыруда шаруаларға қолайлы болу үшін мобильді қосымша әзірленуде. Және «ЖЕДЕЛ» жүйесін енгізіп, жеке тұлғалар үшін өтінімдерді қарау мерзімін 11-ден
