Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, табысты елдерде өзін өзі басқарудың, жергілікті қауымдастықтың рөлі өте зор. Қазақстан да осыған келе жатыр және бұл дұрыс қадам болмақ.
Тұрғындар ауылда кімнің қалай, қайтіп жұмыс істеп отырғанын көріп, біліп жүр. Олар елді мекенге шын мәнінде пайда әкеліп отырған іскер азаматтарды да жақсы біледі. Демек, ауылдықтар сол азаматқа сенім артып, мүмкіндік беруге тиіс.
Қазір ауылдардың дербес бюджеті бар. Тікелей ауылды қолдауға бағытталған салалық, мемлекеттік бағдарламалар жұмыс істейді. Осының бәрін жүзеге асыру үшін белгілі бір дәрежеде білім мен білік, іскерлік пен тәжірибе керек. Әкім – шаруашылықтың ғана адамы емес. Ол идеолог екенін де ұмытпауға тиіспіз. Бір сөзбен айтқанда, ауыл әкімдері – Президенттің сарбаздары. Солардың арқасында мемлекеттің ұстанған саясаты халыққа жетеді. Ал мемлекеттік тапсырмалардың орындалмауының бірден-бір себебі ауыл әкімдерінің біліктілігінің төмендігінде жатыр.
Өкінішке қарай, ауыл адамдары мемлекет ұсынып отырған мүмкіндіктерді, жаңашылдықтарды көп жағдайда біле бермейді. Мемлекеттік саясаттың әрбір тұрғынға жетуіне жауапты адам – әкім. Әкімнің жүктелген жұмысты дұрыс жүргізбеуінің салдарынан тұрғындар өздеріне тиесілі мүмкіндіктерді пайдалана алмай жатады. Мәселен, қол жетпестей болып көрінетін «Болашақ» бағдарламасына, Президенттік жастар кадрлық резервіне ауыл жастары да қатыса алады. Кабинеттен аттап шықпайтын, жылына екі мәрте халық алдында есеп беріп, кейін қауымнан іргесін аулақ салатын әкімдердің дәурені өтті. Қазіргі жағдай ауыл әкімдерінің тәулік бойы жұмыс істеуін, бәрімен байланыста болуын талап етіп отыр. Әкімдер осы үдеден шығуға тиіс.
Жергілікті жерге назар аудару арқылы біз «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» құра аламыз. Президент айтқандай, «бұл – мемлекеттік органдар тек азаматтардың күнделікті мәселесіне байланысты жауап қатуы тиіс деген сөз емес. Бұл, ең алдымен, билік пен қоғам арасындағы тұрақты диалог».
Халық тағайындайтын әкім әр дүниенің өз сұрауы бар екенін есте ұстайтын болады. Тиісінше, ол есеп беруге бейілді, тұрғындарға әрдайым ашық әрі қолжетімді болуға тырысады. Мен де төрт жыл ауылдық округті басқардым. Бұл өте жауапты міндет. Жалпы, адамдармен жұмыс істеу ешқашан оңай болған емес. Әркімнің мінезі әртүрлі. Проблемасы да сан алуан. Әкім осының бәрін реттеуге қауқарлы болуы керек. Мәселен, белгілі бір тапсырмаларды атқаратын комитеттер, басқармалар, бөлімдер бар. Ауыл әкімі осының барлығын жалғыз өзі тындырады. Яғни, ол кәсіпкерлікке қолдау көрсетуден бастап, атаулы әлеуметтік көмекті қалай алуға болатынына дейін жақсы білуі керек. Десе де, ауыл әкімі болу – үлкен мектеп. Биік мансапқа қол жеткізгісі келетін мемлекеттік қызметшілерге еңбек жолын ауылдан немесе ауданнан бастауды ұсынар едім.
Мемлекет басшысы Жолдауында мемлекеттік аппаратты қысқарту туралы жақсы айтты. Мұны дер кезінде қолға алынған шаруа деп білемін. Әрбір қиындықтың тың мүмкіндік екенін ескерсек, биылғы пандемия мемлекеттік аппараттың мобильді, оңтайлы жұмыс істеуге қауқарлы екенін көрсетті. Демек, санға емес, сапаға көңіл бөліп, мемлекеттік қызметшілерді оңтайландыру керек. Оларға жоғары жалақы тағайындалуға тиіс. Бүгінде ауылдағы, аудандағы мемлекеттік қызметшілердің жалақысы ауыл мұғалімдері алатын еңбекақыдан әлдеқайда төмен. Мәселен, ауылдық әкімдіктегі маманның орташа жалақысы 70-80 мың теңгені құрайды. Көп жағдайда мемлекеттік қызметшілер мұндай жалақы үшін жауапкершілік арқалағысы келмейді. Оның үстіне артылатын жүктеме де өте ауыр. Жалақы жауапкершілікке, жүктемеге сай болуы тиіс. Мемлекеттік аппарат саласындағы реформалар осындай мәселелерді оңтайлы шешеді деген сенімдемін.
Бүгінде Президент жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Ақмола облыстық филиалының директоры болып жұмыс істеймін. Мемлекеттік қызметке жаңадан келгендерді қайта оқытумен, біліктілігін арттырумен айналысамыз. Өкінішке қарай, мемлекеттік қызметке құлшынып келген жастардың екі-үш жылда меселі қайтып, басқа салаға ауысып кетеді. Себебі олардың мемлекеттік қызметтен күтетін дүниесі басқа. Сондықтан мемлекеттік биліктің барлық дерлік институттарын реформалау керек.
Белла ГАЗДИЕВА,
Президент жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Ақмола облыстық филиалының директоры,
«Қазақстанның 100 жаңа есімі» жобасының жеңімпазы
Ақмола облысы
