Атырау, Ақтөбе, Батыс Қазақстан және Солтүстік Қазақстан облыстарында тасқынның салдарын жоюға, тұрғындарға жедел көмек көрсетуге басымдық берілген. Жұрттың үрейін алған Орал қаласындағы Жайық өзенінің су деңгейі біртіндеп төмендеп жатқаны көңілге демеу. Өткен емес, нақ қазіргі жағдай бойынша үйлерді су басу оқиғасы тіркелмепті. Төтенше жағдай министрлігінің өкілі Асқар Шәріп хабарлағандай, күні бүгінге дейін су басқан өлкелерден ұзын-саны 31 112 адам үйіне оралған. Бұл – республика бойынша жалпы статистика. Осы аралықта 8 566 тұрғын, оның ішінде 3 718 бала эвакуациялау пунктеріне жеткізілген. Құтқарушы, әскерилер мен еріктілер жедел әрекет етіп, 5 677 тұрғын үй мен 2 584 аула іргесіне таяған судың бағытын басқа арнаға бұрған. Тасқын күшіне мінгелі 11,7 млн-нан аса текше метр су сорғымен шығарылса, 5,5 млн қап, 1,5 млн-нан аса тонна инертті материал төселген.
Жедел желі телефонына 2 205 қоңырау түскен. Апаттық-құтқару және су тасқынына қарсы жұмыстарға 32 мыңнан аса адам, 4 мыңға жуық техника, 773 сорғы құралы, 294 қайық, 13 әуе кемесі жұмылдырылған.
Бірер күн бұрын «Қазақстан халқына» қоғамдық қоры және Батыс Қазақстан облысының әкімдігі Сырым ауданында су тасқынынан зардап шеккен отбасыларға тұрғын үй салу туралы меморандумға қол қойды. Енді жергілікті атқарушы органдар ұсынған үлгілік жоба негізінде қордың қаражатынан 114 тұрғын үй салынады екен. Нақтырақ айтар болсақ, Жымпиты аулында – 49 үй, Бұлдырты аулында – 25 үй. Өлеңті аулында – 38 үй, сондай-ақ Жетікөл, Жаңақоныс ауылдарында бір-бір үйден салынады деседі. Өйткені аталған елді мекендердегі су астында қалған үйлер объективті тексеру қорытындысы бойынша, жөндеуге келмейді, яғни жарамсыз.
Бұл ретте Батыс Қазақстан облысының әкімдігі де қарап қалмай, су басу қаупі байқалмайтын аймақтардан жаңа үй салуға жер учаскелерін анықтап, нақтылаған. Сол аумаққа инженерлік инфрақұрылым тарту жайы да – әкімдіктің назарында. Құрылыс барысын, сапасын облыс әкімдігі жергілікті қоғамдық белсенділермен бірге бақылайды.
– Табиғи апаттың салдары баршамызды алаңдатады. Баршамыз қарап қалмай, қысқа мерзімде құрылысқа кірісіп, қиындыққа тап болған отандастарымызға қолдан келгенше жәрдемдесе аламыз деп ойлаймын. Қор бұған қамқоршылық кеңестің шешімі бойынша 10 млрд теңге бөлді. Сондай-ақ елдің жанашыр азаматтары мен бизнес өкілдері жіберіп отырған қаражатты қосымша жолдап отыр, – деп қор төрағасының орынбасары Ләззат Шыңғысбаева қаралған қаржының жобасын айтып берді.
Бұл ретте Батыс Қазақстан облысының әкімдігі де зардап шеккен тұрғындардың баспанасыз қалмайтынын, мемлекет тарапынан қажетінше көмек көрсетілетінін хабарлады. Таяуда Солтүстік Қазақстан, Қостанай, Ақтөбе және Ақмола облыстарында үй құрылысына жер учаскелері сайланып, тиісті меморандумдарға қол қойылатынын айта кеткеніміз жөн болар. Бұған қоса 1-30 сәуір аралығында қордың атына түскен барлық қаражат төтенше жағдайдың салдарын жоюға және ауылдық жерлерде тұрғын үй салуға жұмсалатынын білдік. Қор басшылығы сәуір айының соңына дейін қайырымдылық қаражаты есебінен салынатын үйлердің саны артады деп үміттенеді.
Су басқан өңірлерде тұрғындарға әлеуметтік төлем қарастырылып, жергілікті әкімдік шығындарды есептеуге көңіл бөлді. Мысалы, Ақтөбе облысындағы Ақтөбе мен Әйтеке би ауданындағы тұрғындарға – 300 мың теңге, қалған аудандардың халқына 369 мың теңгеден әлеуметтік төлем үлестіріледі. Қазірдің өзінде облыста 1 966 тұрғын осы әлеуметтік төлемді алып үлгерген. Бұл төлемдердің жалпы төлем сомасын есептейтін болсақ, 638 млн 862 мың теңгенің шамасында екен. Әрине, облыста бір реттік әлеуметтік төлемнен бөлек, бүлінген мүлікке, басқа да жөндеу жұмыстарына, үй салуға қаражат бөлінеді. Өңірлерде табиғи апаттан зардап шеккендердің материалдық шығынын өтеу бойынша құрылған арнайы комиссиялардың да жұмысы қызу жүріп жатыр. Оның ішінде мал шығыны да бар. Мұның нақты есебі алдағы апталарда белгілі бола жатар.
Сушылар, бірнеше жыл құрғақшылықтан қиналған шаруалар тасқыннан су жинап қалудың мүмкіндігін қарауды ұсынды. Мұны Су ресурстары және ирригация министрлігі де біліп отыр. Есесіне, Батыс Қазақстан облысы бойынша «Қазсушар» филиалы Жайық-Көшім суару-суландыру жүйесінен Қамыс-Самар көлдеріне су жібере бастаған. Сосын бұл көлдерге кейінгі 20 жылда су бармағанын да айта кеткеніміз ләзім. 2000 жылдан беріге дейін алғаш рет Тобыл өзеніне су әдеттегіден әлдеқайда көп жиналған. Тобыл өзені каскадының ірі су қоймалары тасқынды сейілтуге әсер ете отырып, 92% су жинап үлгерген. Сол секілді Қарағанды облысындағы су қоймалар 100% толған. Мұнда жиналған су жыл бойы аймақ экономикасының қажеттіліктерін толық өтеуге мүмкіндік береді деген болжам бар. Биыл алғаш рет Ұлытау облысының Кеңгір су қоймасынан Сарысу өзені арқылы Қызылорда облысының көлдеріне су жіберілген. Қызылорда облысының Телікөл көлдер жүйесі әжептәуір су жинаған. Жиналған су қорының есесіне өңірдің ауыл шаруашылығы биыл әдеттегіден шұрайлы болуға тиіс.
Алматы облысындағы Қапшағай су қоймасына трансшекаралық Іле өзеннен келген су ағыны Балқаш көліне шамамен 2,3 текше шақырым көлемінде экологиялық мақсатта су жіберуді қамтамасыз етті.
«Қазгидромет» РМК хабарлауынша, мамырда астық егетін өңірлерде ылғалдандыру нормаға жақын және одан жоғары болады. Қызылорда облысының Қармақшы ауданында атмосфералық құрғақшылық күтіледі. Мұнда жауын-шашын аз түсіп, ауа температурасы жоғарылайды. Ал Қостанай облысының Қарасу ауданында, Батыс Қазақстан облысының Бөрлі, Сырым, Қаратөбе аудандарында, Павлодар облысының Ертіс, Успен аудандарында және Павлодар қаласында топырақ өте ылғалды болады деген болжам жасалыпты. Алдағы күндердің ауа райына тоқталсақ, ел аумағының басым бөлігіне оңтүстік циклон және онымен байланысты атмосфералық фронталды бөліктер әсер етеді деседі. Бірнеше өңірде найзағай ойнап, жаңбыр жауса, оңтүстік-шығыста бұршақ жауады. Республика бойынша жел күшейіп, оңтүстік-батыста және оңтүстік-шығыста шаңды дауыл күтіледі. Тек еліміздің солтүстік-шығысы мен шығысында жауын-шашынсыз ауа райы сақталады деген болжам бар.
