Жазушы Герберт Уэллстің «Соқырлар елі» деген фантастикалық шығармасы бойынша сахналанған тамаша қойылым бізді осынау ойларға жетеледі. Дмитрий Миронов есімді ресейлік режиссердің ерекшелігі сол, қойылым жазушының шығармасы негізінде сахналанғанымен түпкі шешім қойылым аяғында сізді тіпті басқа қиырға жетелеп кетеді. Шығарманың тақырыбы тартымды, сюжеті қызық болғанымен оның тереңіне бірден бойлау қиын.
Анд тауларының биік шатқалдарынан алтын іздеп жүрген топтың ішінде Нуньес есімді жігіт бар. Қалың қарға абайсызда омақаса құлаған ол жалғыз өзі сол сүрінгеннен құлдилап келіп жұмбақтау бір құпия аңғардан бір-ақ шығады. Алайда ол әлгі аңғардың құпия сырын кейін біледі. Сөйтсе анасы бала кезінен бері ертегі қылып айтып келген соқырлар елі деген тылсым мекен Нуньес дәл қазір топ ете түскен тұйық аңғар. Өзіңіз ойлай беріңіз, бұдан бірнеше ғасыр бұрын табиғи апат кезінде сол аңғарға қамалып қалғандар үш үй уақыт өте келе әлдебір құбылыстың салдарынан көру қабілеттері бірте-бірте нашарлап, кейін біржола соқырлар еліне айналады. Қаншама ұрпақ алмаса келе олар тіпті ата-бабадан жалғасып келе жатқан мәңгілік құндылықтардан да ажырай бастайды.
Тылсым мекенге енді келген албыр жігіт «Соқырлар еліне ақсақтың өзі ақ патша» деп ойлап, соқыр тайпаға көсем бола қоймақшы болады, бірақ оқиға тіпті басқаша өрбиді. Режиссердің ерекше шешімінің бірі де сол, қойылым бойына көзіне қара бояу жағып алған ғаріп не сахнада емес, не көрерменнің арасында емес, алтын аралықта оқиғаға қатысып отырады. Әлгі айтады: «Нуньестің қолындағы сағат соқырлар елін таң-тамаша етті. «Сенің қолыңдағы тықылдап тұрған не тас?» деп таңданысты олар», дейді. Шынымен де, соқырлар үшін сағат деген, уақыт, күн я түн деген ұғымдар әлдеқашан маңызын жойған. Ең қызығы, ызаланған Нуньестің оларға жіберіп қалған тастың өзі алтын боп шықпасы бар ма? Адам айтса сенбейді, соқырлар сөйтсе қаншама ғасыр бойы тұтастай алтын тастардың үстінде тіршілік кешіп келген. Режиссердің де ымдап отырғаны сол, әлгі мол алтынның күні-түні жарқырай шашыраған ащы нұры бейшара халықтың көздерін қарықтырып мәңгі соқыр етіп тастаған. Олар үшін алтын да тас, тас та тас. Бәрінің бағасы ештеңеге тұрмайды. Тіпті көз жасы деген ұғымды да сезінбейді.
Иә, біз Медина жайлы айтпай кетіп барамыз ғой. Нуньес сол мекеннің аса сұлу перизаты, тайпа көсемінің қызы Мединаға ғашық болады. Мединаны сондай-ақ тайпаның ержүрек батыр жігіті Педро да құлай сүйетін еді. Қыздың көңілін әлемнің аса сұлу келбетін ерекше суреттей жырлаған Нуньестің жүрек сөзі бірте-бірте жаулай береді. Айлы түннің ғажап көрінісін өз танымында жарқыратқан Медина Нуньеске мәңгілік жар болуға келіседі. Алайда тайпа аса ауыр шарт қояды. Мединаға үйлену үшін Нуньес екі көзін ойып, мәңгі соқырға айналуы керек болады. Ғашықтық дерті мен мәңгілік жарық дүниенің арасында теңселген басты кейіпкер ұлы шешімге ұзақ келеді.
Сіз қалай ойлар едіңіз, ол өз махаббаты үшін қос көзін құрбан етті ме? Жоқ, қара түннің төсіне жарқырай шашыраған сансыз жұлдыздарға қарап жатып көз ілді ме?
Бәлкім, Нуньес анасы мынау жарық дүниемен қоштасып жатып қолына тапсырған сағатты ойлады ма? Сол сағатты соқырлар елі уақыттың темір жүрегі деген еді ғой... Бәлкім, Нуньес бұл құпия мекенге кездейсоқ емес, саналы түрде келген болар? Оқиға басында оның анасына ота жасау үшін соншалықты көп қаражат керек болатын еді ғой? Нуньес сол қаражаттың, аста төк байлықтың үстінде отыр қазір. Жоғалтқаны да бар, тапқаны да жоқ емес. Жоғалтары да бар, қымбатын құрбан етіп баға жетпес байлықты да кезіктіретін сияқты.
Нуньес Мединаға екі көзін құрбан еткенмен оның сұлулығына ертең қалай сүйсінбекші? Мединаны тастап оны ешқашан шын түсінбейтін көзі сау, керісінше көкірегі соқыр қоғамға қайтып оралғанда не ұтады? Жалпы соқыр адамның көзін ашу оңай ма, әлде сау адамды соқыр ету оңай ма?
Автор меңзеп отырған Нуньес кім, соқырлар кімдер? Жалпы әлемге соқырлар қарап тұр ма, сау көздер қарап тұр ма, әлемге бәрібір де сияқты. Иә, әңгіме жалпы сол тұйық аңғарда қалып қойған тайпаның ғана соқырлығы ма? Біз кейде жындыханадағы науқастардың сырқатын ауру деп қабылдаймыз, шын мәнінде ол олардың өмірі ғой. Біз кейде бәріміз ешқашан бірдей еместігімізді, адамдарды ешқашан бірдей ойлатуға, бірдей сөйлетуге, бірдей көруге тырыспағанымыз дұрыс. Соқырлар еліне қос жанарымыз шырадай жанып кіріп барғанда да абай болсақ дейміз.
