Мықты журналиспен қызметтес болғанның пайдасы көп. Түскі асқа бірге барып жүріп, Құттыбекпен жақын араласа бастадым. Мінезі біртоға, салмақты, шешіліп сөйлей бермейтін жігіттің көп уақыты шұқшиып, мақала жазумен өтеді. Демалыс күндерін де жазумен өткізетін болса керек, дүйсенбі күні таңертең терімші қыздардың алдында Құттыбектің мақаласы жататын. Біз білетін Құттыбек осы жазу қарқынынан айныған емес. Бір жазғаны екіншісіне ұқсамайды, түрлендіріп, құлпыртып жазады. Газет-журналды көп оқып, қажетті деректерді қиып алып, сақтап қояды. Аударма жұмысына да төселген, сөйлем құрауға, тақырып табуға өте шебер, төзімі темірдей мұндай жігіттер редакцияның қара жұмысын қара нардай қайыспай көтереді. Әңгімелесе келе Құттыбектің аты шулы сексен алтының Желтоқсан оқиғасына қатысқанын, белсенді мүшесі ретінде сотты болып, түрмеге отырғанын білдім. Сол қанды оқиғаның бел ортасында болған Құттыбек сияқты жігіттер жусаннан аласа, бетегеден биік болып, күнделікті шаруасын адал атқарып, тым-тырыс жүріп жатты.
Созаққа қарай сапар шегіп келе жатып Құттыбектің туып-өскен ауылының тұсынан өткен сайын оны еске алатынмын. Үлкен қасқа жол бойындағы Жамбыл ақынның атымен аталатын ауылдың қысы-жазы азынаған желі соғып тұрады. Оңтүстікте «Арыстанды-Қарабас желі» атымен белгілі апталап-айлап соғатын, өңменнен өтетін суырсын желдің өтіндегі шағын «Қырықкепе» ауылы өз тіршілігімен тыныстап жатады. Жол бойында Құттыбек айтқан әңгімелер еске түседі. «Түрмеден босап, ауылыма қарай автобуспен алып-ұшып келе жатқанымда қасымда отырған қария тақырлап алдырған шашымды, жұпыны киімімді көріп, көңіліне сезік алып: «Өзің қайдан келесің?» деп сұрады. Алматыдағы Желтоқсан көтерілісіне қатысып, жазалы болғанымды, содан түрмеден шығып келе жатқан бетім екенін айтқанда қарттың жүзі жылып сала берді. «Ұнжырғаң түспесін, балам! Ер жігіттің басына не келіп, не кетпейді? «Жас жігітті намысы қашайды, қарт адамды ақылы ұстайды» деген сөз бар. Сендер қылмыс жасаған жоқсыңдар, қазақтың намысын жырттыңдар!» деп үлкендік сөзін айтып, жігерімді қайрады. Автобус терезесінен көзге ыстық басылған туған жердің көктемгі жасыл желек көмкерген бел-белесіне құмартып қарап келемін. Ауылдағылармен аман-есен қауышатынымды ойлап, көңілім алып-ұшады. Ауыл тұсына жеткенде автобус аялдап, жерге түскенім сол еді, ышқына соққан долы жел ұшырып әкете жаздады. Иен далада әдеттегі «Арыстанды-Қарабастың желі» ұйтқып соғып тұр. Туған жерді сағынғаннан болар, бала кезден ығырымды шығарған желге қарсы құшағымды жайып, кеудемді тоса бердім». Сол ыстығымен аптап, суығымен қақтаған «Арыстанды-Қарабастың желіндей» қатал тағдыр Құттыбекті де талай қақпақылға салып, ширықтырып алған еді. Адам баласы тағдырын өзі жасамайды. Тосыннан соққан тағдыр желі қақпақылға салып, сан-саққа алып кетеді. Арманы мен үмітін келешекке жалғап, өмірге құштар жалындаған жиырма бес жасында Желтоқсан оқиғасы тағдырын басқа арнаға бұрып жібереді. 1986 жылдың ызғырық күндері Алматыда құрылыста істеп жүргенде намысшыл қазақ жастарымен бірге алаңнан табылды. Күннің суығы мен машина шашқан судан үсті-басы малмандай болып, жатақханаға келеді. Келесі күні де алаңға шыққанда милиция қызметкерлері түсірген суретпен жұмысқа іздеп келіп, Құттыбекті алып кетеді. Осылайша, Қазақ КСР Қылмыстық кодексінің 60-65-баптары бойынша бес жылға сотталып, түрменің темір торынан бір-ақ шығады. «Сөйтіп, бұрындары кең дүниеге сыймай жүрген аңғал басым, енді тар қапаста тыпырлады да қалды. Ондайда жалмауыз ойлардың жаныңды жүндей түтетіні бар. Өзімді қайда қоярымды білмеген соң сананы шабақтаған ойлардан құтылайын деп, қолыма қалам алдым. Бұрындары шимай-шатпақ күнделіктен басқа ештеме жазып көрмеген басым, енді бұрқыратып, «өлең», іштегі шер-мұңды басар естелік жазатын болдым. Бірақ онымен де жан дүниемнің жабыққан жарасы жазылмады» деп жазыпты Құттыбек сол күндер туралы. Түрмедегі өмір мүлде бөлек. Сырттан келетін хаттарды сарыла күтіп жатып, 1988 жылдың шілде айында Алматыда тұратын достары Тұрсын мен Нұрланнан хат алады. Анау айтқан көңіл алдарқатар жаңалықтары болмаса да, хатты құмарта оқып шығады. Адам баласы еркін өмірдің қадір-қасиетін темір торға түскенде жақсы сезінеді екен. Құттыбекке де достары жазған хаттың әрбір әріпі мен сөзі шөлден қаталағанда ішкен судың тамшысындай болып көрінеді. Достары хаттың соңында: «Жақында Алматыдан қазақша бір газет шықты. Оның аты – «Алматы ақшамы». Бірінші сандағы оның атауын саған қиып салып отырмыз» деген жолдарды оқиды. Қуанған Құттыбек конверттің ішін ақтарып, «Алматы ақшамы» деген газет атауының қиындысын тауып алады. Бұл Құттыбек үшін үлкен қуаныш әрі жаңалық еді. Өйткені ол кезде Алматыдан тек «Социалистік Қазақстан», «Лениншіл жас», «Қазақ әдебиеті» мен «Жетісу» газеттері ғана шығатын. Дәл сол кезде «Ақшамның» алғашқы нөмірінің жарыққа шығуы Желтоқсанның жеңісіндей әсер етеді. Сол күннен бастап «Ақшамның» қиындысын дәптерінің арасына қастерлеп салып қояды. Күнде кешкісін ауыр жұмыстан оралғанда дәптердің арасын ашып, әріпті енді үйренген бірінші кластың оқушысындай «Алматы ақшамы» деген жазуды ежіктеп оқи береді. Неге екенін өзі де сезбейді, сол сәттен бастап, көңілі жайланып сала береді. Алғашқы кезде қазақ тілінде газет шыққанына бірге қуанған желтоқсандықтар Құттыбектің бұл қылығына таңырқай қарайтын болған. Осылайша, Құттыбек газет атауын киелі заттай қастерлеп ұстап жүреді. «Алматы ақшамы» көз алдымда тұрсын» деген оймен темір кереуеттің бас жағына жапсырып қояды. Қандай құдіретті күштің тартқаны беймәлім, темір торда жатқан қамкөңіл жігітті газет қиындысы жұбатып, қолтығынан демейді. Содан бастап өзін Алматының көшесінде жүргендей сезінді. «Алматы ақшамы» газеті Құттыбек қашан бостандыққа шыққанша бас жағында жапсырулы тұрады. Түрмеден босарда «Алматы ақшамын» өзімен бірге алып кетпек болғанда, жапсырылған газет қиындысы оңайлықпен ажырамайды. Енді ойлап отырса, Құттыбектің өмірі Желтоқсан көтерілісі арқылы бүр жарып, «Ақшам» арқылы өрілген екен. Өйткені түрменің кермек дәмін татып келген соң «Мен қалайда журналист боламын!» деген берік байламға келеді. Осылайша, қолына қалам алып, журналист болуына «Ақшамның» ықпалы зор болған еді. Өйткені бұрынғы бодан елді емес, азат Отанының жетістігі мен қарышты қадамын елге насихаттаудан асқан қасиетті шаруа жоқ болып көрінеді. Қазақ университеті журналистика факультетінің сырттай бөліміне түсіп, екінші курсқа өткенде өзінің түрмеде жатып танысқан «Алматы ақшамы» газетінің редакциясына журналист болып қызметке қабылданады. Құттыбек газетте ұзақ жыл тер төгіп, еңбек етсе, «Ақшам» да тағдыр тауқыметін тартқан желтоқсандық журналиске көп қуаныш сыйлады. Редакцияда менеджер болып қызмет істеп жүрген Қарлығаштай аруға көңілі құлап, Құттыбектің сөзімен айтсақ «ақыры жүріп-жүріп» 2006 жылы отау құрады. Бәріміз болып: «Редакциядағы бойдақтардың қатары кеміді» деп қуандық. Құттыбек пен Қарлығаштың үйленуі газет редакциясының үлкен тойы болды. Бізбен бірге Құттыбектің сексендегі анасы, желтоқсандық қыз-жігіттерді қорғап жүрген Мұхтар Шаханов ағамыз, алаңға бірге шыққан жора-жолдастары мен қаламдас достары болып қуанды. Қырықтың қырқасына шыққанша «жалғыздық деген жезтырнақтың қармағына мықтап іліккен» Құттыбектің Желтоқсан салған жараның дертінен арылуына Қарлығаш қанатымен су сепкендей көмек қолын созғанына қуандық. Жалғыз өмір сүрудің азабын тартып жүріп, көңілі жабырқау кезінде «Тақиялы періште» көркем фильмін жиі көреді екен. Басында тақиясы болмаса да өзін үйлене алмай жүрген «періште» санады. «Ұлым қашан үйленер екен?» деп сарыла күтіп жүрген Құттыбектің анасы да «Тана жеңгейге» ұқсайды. Оны айтасыз, келіншегі Қарлығаштың мінез-құлқы мен жүріс-тұрысы да сол Тана жеңгейге айнымай тартып келеді. Сол дауылды күндердің санадағы жаңғырығындай журналист Құттыбек Аймахан «Желтоқсан айы келгенде» атты естелік кітабын жазып, баспадан шығарды.
Құттыбек газет редакциясында ұзақ жыл қызмет атқарып жүріп, 2005 жылы «Қазақстан Конституциясына 10 жыл» мерекелік медалімен марапатталды, Қазақстан Журналистер одағының сыйлығына ие болды. Елінің желтоқсандықтарға жасаған шапағатының арқасында Алматыдан екі бөлмелі пәтер алды. Қызметі де өсіп, бас редактордың орынбасары болды. Осылайша, өзі арман еткен газеті Құттыбектің жанына жақын басылым болып қалды. Газет редакциясында ұзақ жыл қызмет істеп жүріп Құттыбек бұл басылымға деген адалдығынан айныған емес. Білім-қабілеті мен журналистік шеберлігін аямай жұмсап жүріп, зейнет жасына таянғанда 2021 жылы айналдырған ауру ақыры алып тынды. Газет журналистері әр жылғы баспасөз мерекесі күні кешегі ардагер журналистерді, оның ішінде Желтоқсан қаһарманы Құттыбек Аймаханды да еске алып отырады.
Өтеш ҚЫРҒЫЗБАЕВ,
Қазақстанның құрметті журналисі
