Бұл картина Шекспирді оқыған барша оқырманға таныс. Прерафаэлиттер толқынының көрнекті өкілі Данте Габриэль Россеттидің «Прозерпинасы» – астарына мың-сан сыр көмілген, шерлі туынды. Кенепте Көне Рим мәдениетіндегі жерасты патшалығы құдайының жары Прозерпина бейнеленген. Ол көпшілікке грек аңыздарындағы Персефона (Юпитер мен Церераның қызы, Плутонның жұбайы) есімімен таныс.
Мифологиялық кейіпкерлер шығармашыл жанға шабыт беріп, ал Прозерпина секілді әйел образдары музаға айналып жататыны бар. Мәселен, Плутонның махаббаты туралы миф желісімен «Мәрмәр менің алдымда балауыздай иілетін етіп бағындырдым» дейтін хас талант Джованни Бернини де мүсін жасаған. Прозерпинаны «әнге қосқандар» да аз болмады. Ал Россеттидің «Прозерпинасы» өз сыры мен мұңын, өз тарихын, өз аңызын өзінше жырлайды.
Картина 1874 жылы салынды деп көрсетілсе де, Россетти туындыны жеті жыл бойы сегіз кенепке салған. Мүсін – шебердің сүйгені Джейн Морристің бейнесі.
Россетти Прозерпина туралы: «Ол өз сарайының түнек дәлізінде бейнеленген, қолында – өлімге пара-пар улы жеміс. Ойға шомған күйі жерүсті әлемінің белгісіндей болған кішкентай саңылаудан түскен сәулеге телміріп қарап тұр. Қасында кейіпкер атрибутына айналған айналаны жұпар иіске бөлейтін аспап бар. Артындағы шырмауық бұтағы жүрекке маза бермейтін естеліктер символы іспетті», деп жазды.
Назар салып қарасаңыз, картинаның оң жақ жоғары бұрышында италья тіліндегі төрт жолды байқайсыз. Россетти мұңды махаббаты Джейннің досы Уильям Морристің жары екенін қабылдай алмай, екі ортада елегізіген өмірін Прозерпина тағдырымен салыстырған.
1871 жылы салына бастаған сурет тек 1882, яғни автор өмірден өтер жылы аяқталады. Көңілі толмаған соң, әр нұсқасын өзгертіп, басқа картинаға айналдырып отырған. Мысалы, «Бәйшешектер» – соның бірі. Коллекционер Фредерик Лейланд оны бірнеше рет суретшіге қайтарып берген. Тасымал кезінде әбден бүлінген картина Россетти «Қарғыс атқан картина» деп те атады. Одан алдыңғы нұсқаларды Чарльз Хауэллге берген екен. Фредерик Лейландқа бұйырған жетінші нұсқа қазір Тейт галереясында сақтаулы тұр. Ал соңғысы, яғни сегізіншісі – Бирмингем мұражайының төрінде.
Айта кетейік, Лейланд кезінде автордың бір емес, 18 жұмысын сатып алған. Суреттерден триптих жасауды да ұсынған осы кісі. «Мнемозина», «Құдайы бикеш» пен «Прозерпинаны» біртұтас туынды деп қарастыруға әбден болады.
Атақты алтыншы нұсқаны (1877, майлы бояу, кенеп) 1964 жылдың қарашасында британиялық суретші Лоренс Стивен Лаури 5 000 гинеяға сатып алған. Белгілі өнертанушы Майкл Ховард Лауридің «Энн Х. Портреті» (1952) атты картинасын Данте Габриэль Россеттидің осы «Прозерпинасына» ұқсатады. Лаури қылқалам шеберінің талантына ерте жастан тәнті болған. Қанша армандаса да, оның картинасына өмірінің соңында ғана қол жеткізеді. Дәл осы кенеп 1987 жылы өткен Christie’s аукционында 1 000 000 фунт стерлингке сатылып, Виктория дәуірінің ең қымбат картинасына айналған еді.
«Мнемозина» картинасы бірде «Естелік шамы», бірде «Рикорданза» деп аталды. Сурет Данте Габриэль Россеттидің 1875-1881 жылдар аралығындағы кезеңінде салынған. Алғашында бұл жұмыс «Сириялық Астарта» картинасына эскиз ретінде басталып, кейін өзгеріп, аңыз кейіпкерінің құрметіне «Мнемозина» аталды. Суретші 1876 жылы 29 сәуірде анасына жазған хатында екі картинаның өзара ұқсайтынын, оларды әйелдің басы мен қолының орналасуы ғана ерекшелейтінін айтқан екен.
Россетти картинаны Кларенс Фрайға сатқысы келгенмен, ол бас тартады. Сөйтіп, оны 1876 жылы Фредерик Лейланд меншіктейді. Лейландтың суреттің көлемін кішірейтуге қатысты (кабинетіне сыйдыру үшін) тілегін орындамауға ыңғайсызданған Россетти онсыз да көп уақытын алған «Мнемозинамен» 1881 жылға дейін жұмыс істеді. Бұл туынды 1892 жылы Christie’s бәссаудасына қойылғаннан бастап, 1916 жылға дейін қолдан-қолға өтіп, еш жерде тұрақтамады. Кейін прерафаэлиттердің ең үлкен қорын жасаған Сэмьюэл Бэнкрофт картинаны өз үйіне алады. Қазір Делавэр көркемөнер мұражайына қойылып, өнерсүйер қауымның көз алдында тұр.
«Құдайы бикешті» Россетти 1875 пен 1878 жылдар аралығында салған. Әдетте картинасына қарай өлең жазатын ақын-суретші мұнда кезекті алдымен сөзге берген екен. «Құдайы бикеш» сонеті 1850 жылы жарыққа шығып, кейін екі мәрте өзгертілген. Өлеңді жазуға Эдгар Поның «Қарға» атты әйгілі шығармасы себеп болыпты. Онда лирикалық кейіпкер өмірден өткен сүйіктісін жоқтаса, Россетти жырында сүйген бойжеткеннің күйін көктен қарап қайғырып отырады екен. Ал осы өлеңді кенепке салуды шебердің достары ұсынған. Шығарманы ұнатқан өнертанушылар репродукциясын жасауды да сұраған. Қазір түпнұсқа Фогг көркемөнер мұражайында, ал көшірме леди Левер галереясында сақтаулы.
Мүддеттің Мұңлықтарын жоқтаған «Мнемозина», «Құдайы бикеш» пен «Прозерпина» біртұтас триптих ретінде көркемөнер тарихында өз жырымен, өз даусымен қалары сөзсіз.
