Суретті түсірген Тұрар ҚАЗАНҒАПОВ
Отасқандарына отыз жылға таяп қалған Рустам мен Муззаманың өздері де көпбалалы отбасынан шыққан. Сондықтан бала тәрбиесінде жауапкершіліктің жүгі ауыр екенін екеуі де жақсы біледі. Бүгінде туған балалары – Юлдаш пен Шерзод ержетіп, жеке отау құрып, үлкен азамат болды. Екі ағасына еркелеп өскен Шакирасы да бойжетіп келеді.
– Қызым Шакира кішкентай кезінде менімен ойнайтын ешкім жоқ, ішім пысты дегенді жиі айтатын. Өзім алты құрсақ көтердім, үш нәрестем шетінеп кетті. Қызымның әлгі сөздері көпке дейін көңілден кетпей, мазалай берді. Ақыры отағасы екеуміз ақылдаса келе, балалар үйінен бала асырап алуды ұйғардық. Әу баста бір-екі бала асырап алып, сонымен шектелгіміз келген. Бірақ балалар үйіне келіп, кішкентай бөбектерді көріп, тілдесіп көрген соң, жеті баланы бірдей асырап алдық. Кейін оларға тағы қосылды. Аллаға шүкір, балаларымның барына тәубе деймін. Ешқашан жаным қиналып, шаршап, ренжіген емеспін, – дейді Муззама.
Көпбалалы отбасы бұған дейін әмбебап сауда орталығын ұстапты. Одан кейін көтерме бағамен көкөніс, жеміс-жидек сатуға көшкен. Жеміс-жидектің көбі Шукуровтар отбасының өз бақшасында өседі. Сондықтан бұл үйдің тоңазытқышы да үнемі түрлі жеміс-жидекке толып тұрады. Мұның сыртында, үлкен ұлдарының ұсақ мал, ірі қара өсіретін жеке фермасы бар.
Шукуровтар отбасы бұрын 5 қабатты үйдің екінші қабатын түгелдей сатып алыпты. Қазір бүкіл бала-шағасымен сол үйде тұрып жатыр. Үйлері бір көрген адамға кәдімгі балалар интернатына ұқсайды. Ұзын дәліз, оның екі жағында балалар жататын бөлмелер орналасқан. Ұзын дәлізге үлкен бөлме жалғасып жатыр. Алпысқа жуық мүшесі бар отбасы кешкілік төрт көзі түгел осы бөлмеге жиналып, әңгіме-дүкен құрады, балалар мектепте не біліп, не көргенін, үй тапсырмасын қалай орындағанын, оған қай ағасы көмектескенін, жалпы сабақ үлгерімін айтады. Одан кейін бәрі қосылып теледидар тамашалайды.
Ал ас дайындайтын бөлме кішігірім қоғамдық тамақтану орны тәрізді. Сөреде тізілген ыдыстан көз сүрінеді, бірнеше қабатты сөренің бір бөлігі азық-түлікке толып тұр. Бұл үй азық-түліктің қай түрі болмасын көтерме бағамен қап-қап қып алады. Өйткені бала көп болған соң, азық-түлік те тез бітеді. Мысалы, осыдан бір-екі күн бұрын ғана алынған 15 қап картоп бір айға ғана жетеді. Балалардың күнделікті тамағын отанасы мен бойжетіп қалған қыздары дайындайды. Таңнан кешке дейін үй шаруасынан босамайтын Муззама арасында балаларының әрқайсысымен бір ауық жеке сөйлесіп, аналық ақыл-кеңесін беріп, еркелетіп қоюға да уақыт табады.
«Бұрын әр баламның туған күнін жеке атап өтуге тырысатынбыз. Қазір ай сайын 7-8 туған күннен келеді. Сондықтан әр айдың бір күнін таңдап алып, қосып тойлаймыз. Бір-бірімізге сыйлық жасап, тәтті тоқаш, бәліштер пісіреміз. Мен балаларымның әрқайсысының мінезін, асқа, киімге талғамын жақсы білемін. Әрқайсысының ерекшелігі жайлы сағаттап әңгімелеуге болады. Мен қашанда үйде, осылардың ортасындамын. Бәрінің көңілін тауып, ешқайсысын назардан тыс қалдырмауға тырысамын. Сиыр, қой, ешкі, тауық, үйрек ұстаймыз. Туған екі баламыз – соның басында. Басқалары да сол жаққа барғанды қызық көреді. Әрине, балалар көмектеспесе, осыншама шаруаны алып жүру қиын. Мысалы, бау-бақшаның бабын менен жақсы білетін бір-екі қызым бар. Тамақтанып болған соң, ыдыс-аяқты да қыздарымның өздері жуып тастайды. Бәлкім, біреулер бала асырап, содан табыс тауып отыр деп ойлайтын шығар. Мүлде олай емес. Балалар өздеріне тиесілі жәрдемақысын алады. Одан өзге мемлекеттен ештеңе дәметкен емеспіз. Өзіміздің жеке коттеджіміз, үлкен бақшамыз, жеріміз бар. Осы қаладағы ең бірінші супермаркетті де біз аштық. Кейін оны сатып, оңтүстіктегі ағайын-бауырларымыздың бизнесіне қомақты қаржы құйдық. Қазір ай сайын содан үлес түсіп отырады. Бірақ біз бизнестен дәл осындай бақыт таба алған жоқпыз. Жетімдер үйіне барғанда жаутаңдап тұрған жәудіркөздерді көріп, шыдап тұра алмадым. Олардың не кінәсі бар? Соларды бауырыңа басып, жүрегіне жылу ұялатқаннан артық бақыт бар ма? Сондықтан бұл – біздің жан қалауымыз. Мысалы, біреуге ақша бітсе, үй салар, бизнес ашар, қымбат көлік сатып алар немесе саяхаттап әлемді шарлап кетер. Әркімнің осындай өз қалауы, жаны рахаттанып атқаратын сүйікті ісі, кәсібі болады. Біздікі де осы сияқты, менің өмірімнің мәні мен сәнін арттырып, жаныма тыныштық беретін ең сүйікті ісім – бала тәрбиелеп өсіріп, солардың ел қатарына ілігіп, білікті маман, жақсы азамат болғанын көру», дейді көпбалалы ана.
Елу бес баланың әкесі Рустам Шукуров көбіне ұлдарымен бірге уақыт өткізуге тырысады. Спортқа баулып, ақыл-кеңесін айтады, өмірлік тәжірибесімен бөліседі. Шаруаның қыбын, істің көзін көрсетіп, еңбекке үйретеді. Әр баласының өзі армандап жүрген болашақ мамандығына дейін талқылап, өз ойын айтады.
«Бала кезімізде кейде өзіміздің туған бауырларымызбен келісе алмай, тәжікелесіп қалушы едік қой. Мұндай жағдай біздің үйде де болып қалады. Сол кезде балаға дұрыс ақыл беріп, татуластырып, бұл сенің бауырың болады, оған сенен жақын ешкім жоқ деп түсіндіре білу керек. Бұл да менің міндетіме кіреді. Балалар көбіне арманшыл, қиялға ерік береді. Мен оларға алдымен өздеріңді асырайтын кәсіпті игеріңдер деймін. Биыл 8 балам тоғызыншы сыныпты бітірген соң колледжге барады. Бір балам психолог мамандығын таңдадым дейді. Мен оған алдымен сұранысқа ие, өзіңе де, өзгеге де керек мамандықты игер деп ақыл беріп едім, ойланып қалды», дейді Рустам.
Көпбалалы шаңырақта тұрып жатқан украин, неміс, поляк, сыған, белорус, корей, әзербайжан, татар, тәжік ұлтының өкілдерімен қатар, Данил есімді қазақтың қаракөз баласы да әке мейірімі, ана шуағы дегеннің не екенін алғаш осы отбасына келген соң ғана сезінген.
«Мен балалар үйінде екінші сыныпта жүргенде тәрбиешілерім: «Сені ата-анаң алып кетуге келді», деді. Мен өз ата-анам келген екен деп ойлап қалдым. Бірақ есік алдына шыққанымда мені бөтен кісілер күтіп алды. Ол кісілер мені осы үйге алып келді. Қазір екеуі де туған ата-анамдай болып кетті. Өз анам да мұндай жақсылық жасаған емес. Ата-анамыз бізге жақсы болыңдар, бір-біріңмен тату болыңдар деп отырады. Өзіміз де бір-бірімізге бауыр басып кеттік. Кейде бір-бірімізді бір күн көрмей қалсақ, сағынып қаламыз. Ата-анамыздың біз үшін осыншама еңбек етіп жатқанын біз де жақсы түсінеміз. Айтқызбай-ақ көмектесуге тырысамыз. Коттеджіміз бар, сол жерге барып көмектесеміз. Менің туған бауырым да бізбен бірге тұрып жатыр. Екеуіміз күреске барып жүрміз. Күн ұзақ әкеміздің қолы тимейді, жұмысы көп. Сондықтан үлкен ағамыздың айтуымен, бәріміз жабылып қолымыздан келетін шаруаны тындырып тастаймыз. Мұндайда әкеміз де қолғанаттарым менің деп маңдайымыздан иіскеп, қуанып қалады», дейді Данил.
13 жастағы Данилдің ендігі мақсаты – тоғызыншы сыныпты тәмамдаған соң колледжге оқуға түсіп, дәнекерлеу өнерінің қыр-сырын меңгеру. Ал көпбалалы ата-ана балаларының ешқайсысын алаламайды. Бәрін өз балаларындай көріп, қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқытпай мәпелеп бағып-қағып отыр.
«Бала тәрбиесінде ертеден қалыптасқан дәстүріміз бар ғой. Соны ғана ұстанамыз. Ата-ананы сыйлау, үлкенге құрмет көрсетіп, кішіге ізет білдіру, қамыққанға қамқор, жабыққанға жанашыр болу. Бірінші кезекте осы құндылықтарды саналарына сіңіруге тырысамыз», дейді көпбалалы әке Рустам Шукуров.
Қостанай облысы,
Лисаков қаласы
