Ауыл • 05 Наурыз, 2025

Ормандағы отыз үй

37 рет
көрсетілді
6 мин
оқу үшін

Адырдың арғы жағы қалың қарағай. Ұшы-қиыры жоқ қылқанды орманның арасында отыз шақты үй отыр. Өскемен – Самар бағытындағы күре жолдан төрт-ақ шақырым жердегі бұл ауыл тұрғын­дарының жалғыз-ақ тілегі – ауыл мәртебесін алу. Әйтпесе, не кар­тада, не тізімде жоқ. Жиырмадай гектар жерді орман шаруа­шылығы жерінен шығарып, әкімшілік аумаққа өткізсе жөн болар еді.

Ормандағы отыз үй

Суреттерді түсірген – автор

Өскеменнен небәрі 100 километр қашықтықтағы Қайыңды ауылын көп ешкім біле де бермейді. Жаздың күні ат басын бұра кеткен ауылға қыс ішінде арнайы барғанбыз. Тамылжыған табиғат аясындағы ауылдың тыныс-тіршілігін көргіміз келген. Қырқадан аса бере жайқалған орман бел-белесті асып, кете береді. Иектің астындағы ойпаңда ауыл отыр. Жолдың қос қапталында көкке қадала өскен қарағай. Ауылдың атауы Қайыңды болғанымен, қайың ағашы селдір. Тұрғындардың дені орман шаруашылығында жұмыс істейді. Мектеп жоқ. Оқушылар Шұбар­қайыңның мектебіне қаты­нап оқиды. Мектеп дейміз, ша­ғын ауылдан дүкен де таппайсыз. Ауылдықтар азық-түліктерін орта­лық­тан жеткізеді.

Біз түскенше Қайыңдының іші тым-тырыс еді. Қалай көліктен шықтық, ауыл иттері абалап, айнала азан-қазан болды да кетті. Соған қарағанда, мұнда бөтен ел кірмейтін секілді. Кіргенді қойып, мұндай ауылдың барын білмейді де. Үйлердің көбі қарағайдан қиылған. Мұржалардан шыққан түтін сыз­дық­тай бастапты. Ерте жаққан от қызыл шоқтанып, сөнуге айналған шығар. Абалаған иттердің дауысы бәсеңдей бергенде шелегін салдырлатып, қоңырқай күрте киінген әйел шыққан. Ірге­сіндегі құдықтан су алуға бара жатыр екен. Ауыл­дың ау-жайын сұрап, әңгімеге тартқан бол­дық.

– Туып-өскен ауылымнан табан аудар­маймын. Қаланың шуынан туған жердің нуы артық. Азын-аулақ мал ұстаймыз. Жайылым мен шабындықтан тарлық көріп отырған жоқпыз. Өзім орман шаруа­­шы­лығында жұмыс істеймін, – деген Альмира Қаржаубайқызы қозы-лағын жамыратып, қой-ешкісі маңы­ратып, төмендегі суатқа түсірді.

Қора-жайын тазалап жүріп орман­шылықтың жұмысы төңіре­гінде әңгіме өрбітті. Көктем шыға көшет егіп, соны күтіп баптайтынын айтты. Орман­дағы өрттің алдын алу мақсатында күні-түні иненің ұшында жүргендей күй кешетінін де жасырмады. Айтса, айтқандай. Жаздың күні майы шылқып тұрған қалың қарағайға жылт еткен от тисе, сыр ете түсердей. Қорғауды күшейте түсу керек-ақ.

ап

Ауылды айналшықтап жүрміз. Ауыл емес, бейне бір орман ішінде жүргендейсің. Әншейін туристік маршрут сызып қоятындай жер. Қаланың қым-қуыт тіршілігінен мезі болғандарды бірер күнге алып келіп, ауылдың ауасын бір жұтқызса, сергіп шыға келер еді. Атпен серуендеуге де қолайлы. Аяққа шаңғы байлап жүгіруге де болардай. Қар шананың ізіне түсіп, шынтақты айнала бергенімізде, алдымыздан еңселі үй көрінген. Қырау шалған жыныстың арасындағы үй ертегі әлеміне жетелей жөнелгендей әсер береді екен. Қияқ мұртты ер адам ауласында отын жарып жүр. Жөн сұрасып едік, ол да орманшылықта жұмыс істей­тінін айтты. Ертеректе Зайсан өңірінен көшіп келген екен.

– Ауылда жүзге жақын тұрғын бар. Дені малмен айналысады. Мен аң шаруашылығы жағында жұмыс істеймін. Ауылдың айналасы толған аң. Аң болғанда, тұяқтылар. Қар қалыңдағанда бұғы-марал ауыл­ға дейін түседі, – дейді Ғалым Маранұлы.

Ол ауылдың ең негізгі мәселесін де бүгіп қалмады. Әуелде айтқандай, Қайыңдыға ауыл мәр­тебесі қажет.

– Ауыл мәртебесі болмаған соң, жол да жөн­дел­­­мей­ді, электр баға­на­лары да тозып тұр. Ха­лықта дұ­рыс тіркелім де жоқ. Туған бала­лар­ды қайда тіркейміз деп алашап­қын болады. Құжаттары орта­лық­қа кетті деген. Оң нәтиже берсе жөн. Жоға­ры­дағы басшылар құ­жатты тездетіп шешіп, ауыл дәре­же­сіне жетсек екен, – дейді Ғалым Маранұлы.

Тұрғындар көтеріп жүрген бұл мәселе сан мәрте мерзімді басылымдарда жазылғанымен, тия­нақ­­талмай тұр. Самар ауданы басшылығы тиісті құжаттар қатталып, Шығыс Қазақстан облысының жер қаты­­нас­тары басқармасына жіберілгенін айтады.

– Ауыл аумағын Қайыңды орман қоры жерінен шығарып, Самар ауылдық округінің құрамына енгізуге қатысты «Орман кодексінің» талаптарына сәйкес жұмыстар жүргізіліп жатыр. Қазіргі уақытта барлық материалдар облыстық жер қаты­нас­тары басқармасына жіберілді, – дейді Самар аудандық жер қатынастары бөлімінің басшысы Қуат Құмарбекұлы.

Оның айтуынша, облыстың жер қатынастары басқармасы мем­ле­кет­тік орман қорының жер­лерін басқа санаттағы жерлерге ауыстыру мәселесі жөніндегі материалдар негізінде орман қорының жерлерін ауыстыруды мақұлдау туралы қаулы қабылдап, қажетті құжаттармен қоса, келісу үшін Экология және табиғи ресурстар министрлігінің Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетіне 2025 жылғы 6 ақпанда жолдаған екен.

Ендігі кезекте мемлекеттік эко­логиялық сарап­та­маның оң қоры­тындысы алынған жағдайда, жер ресурс­тарын басқару жөніндегі орталық уәкілетті орган заңнамада белгі­ленген тәртіппен Үкімет ше­шімінің жобасын әзірлейді, мемле­кеттік орман қоры жерлерін ауыстыру мәселесі бойынша түпкілікті шешім қабылдау үшін Үкіметтің қарауына енгізеді.

Осы секілді бірқатар жұмыс атқа­рылып, Қайыңды ауыл мәрте­бесіне ие болса, Самар ауда­ны­ның, аумақтағы туризм саласының дамуына тың серпін беретіні сөзсіз. Самар өңірінде жағалауда жатып демалу ғана емес, қысы-жазы тау-таста серуендеу мүмкіндігі де туады.

 

Шығыс Қазақстан облысы,

Самар ауданы