Ербосын Мелдібеков, «Мутации», 2007
Кеңестік танымал авангард өкілдерінің бірі, қылқалам шебері Сергей Калмыковтың (1891-1967) «Әлемде қозғалыссыз дүние жоқ: нүкте болу қиын, сызық болу оңай» деген сөздері көрменің атауы ретінде алынған. Калмыков – Орталық Азияның заманауи өнерінің дамуына, жаңғыруына өлшеусіз үлес қосқан тарихи тұлға. 1930-жылдары Калмыков Орынбордан Алматыға қоныс аударып, Кеңес Одағының ресми көркемсурет стилі – социалистік реализм аясынан қиял-ғажайып әлемді тудырған болатын. Сергей Калмыков өз-өзін «кәсіпқой данышпан» деп атағандай, осынау сөз тіркесі қос суретшінің екі түрлі танымын, екі түрлі болмысын ерекшелеп тұрғандай.
«Сызық – Алмагүл Меңлібаеваның туындыларындағы әйел болмысындай бір күйден екіншісіне өтуді білдіреді және дәлме-дәл анықтаманың болмауынан мәндер мен бейнелер әрдайым жаңа түрге көшіп отырады. Ал Ербосын Мелдібеков керісінше тарихи үдерістерді айқын әрі нақ бейнелейтіндігімен ерекше», дейді Aspan Gallery директоры Меруерт Қалиева.
Ербосын Мелдібековтің айтуынша, Кеңес Одағы кезінде «Ленин шыңы» аталған таудың атауы үш мәрте өзгертілсе, Ташкент қаласында айналдырған жүз жыл ішінде бір аймақта он ескерткіш бірінен кейін бірі ауыстырылып қойылған. Суретші осы мысалдарды Сергей Калмыковтың өмір жолымен салыстыра отырып, «Трансформер» (2013 ж) және «Конкурс» (2010 ж) атты туындыларында бейнелеген. «Орталық Азияда уақыт басқаша қарқынмен жылжиды, сол себепті бұл маңайдағы құбылыстар өзгеше көрініс береді», деген суретші өзінің көркемдік тәжірибесінде аталған құбылыстарды бейне, фотосурет, инсталляция және перформанс көмегімен зерделей көрсетеді.
– Ұлыбритания, Ресей және Қытай колониялары арасындағы күрес кезінде Орталық Азия аумағында стратегиялық маңызы бар бір қала болды. Азия құрлығының өн бойына қан жүгіртетін транспорттық тораптар қала орталығындағы бір нүктеде түйісті. Бұл нүкте аумағы – 300 м2. Бұл орын жүрек соғысындай тұрақты импульстер жіберсе, кейде тіпті магниттік дауылдар да тудырды, – дейді суретші Ербосын Мелдібеков.
Ал Орталық Азияның тәлкекке толы тарихын зерделеп жүрген Алмагүл Меңлібаева өз жұмыстарында еркіндікке барынша назар аударады. Оның Exodus (2009 ж.) атты видео материалында қара киімді әйел рухтары бұрынғы концлагерьдің қирандысының жанында шаштарын жалбырата жайған. Келер мезетте бұл көрініс киіз үйлерді бұзып, тиеп, әбігерге түсіп жатқан өзге адамдардың бейнесімен алмасады. Бұл өз халқын Мысырдан алып шыққан Мұсаны ғана емес, сонымен бірге бүгінгі көші-қон дағдарысының да жайын аңғартады.
Алмагүл Меңлібаева, «Exodus», 2009
Алмагүл Меңлібаева үшін әсемдік пен уақыт ағысы С.Калмыковтың «сызық» туындыларындағыдай әйел сипаттамаларымен сәйкеседі.
– Медианың ықпалы маған көп тиді. Фото, видео материалдар арқылы менің қоршаған ортаға деген қатынасымды өзгертті. Мені шектеусіз нақтылықтардың бақылаушысына айналдырды. Маталар, киіз бен жіптер қозғалысты, қашықтықтарды жалғастыруды, кеңістіктер құруды үйретті. Бұл қабырғаға, кедергіге, қара құрдымға айнала алатын, бұрыштарсыз кеңістіктерді сындыра алатын, арбап алатын шым-шытырық архитектуралық материал, – дейді Алмагүл Меңлібаева.
Cromwell Place орталығындағы 5 қазаннан бастап ашылған көрмелердің көшін бастап тұрған Aspan Gallery көрмесі – инаугурациялық бағдарламаның бір бөлігі. Ортаазиялық суретшілердің мүддесін қорғап, қолдау көрсетіп жүрген Aspan Gallery өнер орталығының ұйымдастырушылары шабытты шығармашылық ой қабілетін дамытып, қоғам көкжиегін кеңейте түсетіндігіне кәміл сенеді.
