Әділетті Қазақстанның мақсаты да, міндеті де айқын. Қазіргі құбылмалы заманда мұраты мұзарт мемлекетіміздің Тәуелсіздігін нығайту, татулықты ту еткен халқымыздың бүтіндігін, береке-бірлігін баянды ету – басты мақсат. Сондай-ақ «Ынтымақ – теңдікте» деп білетін қазақтың бұлжымас қағидасымен қоғамда әділдікті үстем қылып, Әділетті Қазақстан орнату. Ел мен жерді, ұлт пен ұлысты толғандырған кесек-кесек түйіндерді көппен кеңесіп шешу.
Бүгінгі өркениет көшінен қалып қоймауды көздеген кез келген Ұлт уақыт талабына сай, білімді де білікті, жан-жақты жетілген болуға тиіс. Бәсекеге қабілетті ұлтқа айналуда саламатты өмір салтының, спорттың бұқаралық сипат алуының маңызы зор.
Спорт, оның ішінде бұқаралық спорт – саламатты өмір салтын дәріптеп, халықтың денсаулығын сақтау тұрғысынан өте маңызды мәнге ие. Дана халқымыз «Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» деп бекер айтпаған. Ұрпақтың дені сау, денесі ширақ болуы үшін дене шынықтырумен айналысуы керек.
Сонымен қатар дене шынықтыру денсаулық кепілі болса, спорт ел намысы екенін ұмытпауымыз керек. Ал ел намысы жолында жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар шығып, әлемді, Олимптің шыңын бағындырған спортшыларымыз ауына ел қарайтын саңлақтарға, маңайына халық топтасатын қаһармандарға айналатындығы спорттың қоғамымызды ұйыстыратын құбылыс екендігін айғақтайды. Спорт саласындағы заманауи оң идеологияны құратын, қоғамымыздың пайдасы үшін спорттың әлеуетін толыққанды қолданатын кез келді деп білемін.
Осы орайда, бірнеше маңызды мәселеге тоқталып өткім келеді.
Бірінші. Спорт арқылы ұрпақтың денсаулығын ғана емес, жансаулығын да жақсарту. Дамыған елдер жүгіру, жүзу, велоспорт, баскетбол, волейбол, шахмат, шаңғы сияқты командалық және зияткерлік сипаттағы спортқа баса мән береді. Мұндай спорт түрлері адамның жауапкершілікті сезіну, сыни ойлау, дұрыс қарым-қатынас жасау, бірлесіп әрекет ету, көңіл күйді басқара білу сияқты қасиеттерін жетілдіреді. Мұның бәрі – бірлігімізді нығайтып, қоғамды ұйыстыратын қасиеттер.
Сол себепті, өскелең ұрпақты тәрбиелеу барысында біз де осындай спорт түрлерін қамтитын мектеп спорты мен студенттік спортты дамытуға басымдық беруіміз қажет.
Екінші. Ұлттық спортымызды ұлықтау. Қазақ халқының өзімен бірге жасасып келе жатқан спорт түрлері ертеден ұлтымыздың мықты әрі жігерлі болуына ықпал етіп, береке-бірлігіміз бен ынтымағымыздың жарасуының факторы іспеттес болған.
Өкінішке қарай, соңғы уақытта Ұлттық ойындарымызды кейбір кісілер меншікті дүниесіндей иеленгісі келген кездер де болды. Болашақта мұндай келеңсіз жайттар қайталанбауға тиіс. Және кешегі келбетіміз бен ертеңгі ерекшелігімізді жоғалтпауымыз үшін Ұлттық ойындарымызды мемлекеттің қамқорлығына алып, арнайы бағдарлама жасауымыз, төл мерекеміз Наурыз мейрамы тұсында үлкен-үлкен жарыстар ұйымдастыруымыз керек.
Үшінші. Ұрпақты спорт арқылы біреуді жеңуге емес, өзі жеңілмеуге үйрету. Қазақ – ежелден ешкімге есесін жібермеген жауынгер халық. Қанымызға сіңген жекпе-жек өнері бізде жақсы дамыған. Байрақты бәйгелерде олжа салатын спортшылардың көбі – осындай спорттың өкілдері.
Әрине, шаршы алаңда, боз кілемде атой салған өрендеріміз – Ұлт мақтанышы. Дегенмен бұл салаға басқа қырынан өте мұқият қараған жөн. Бізде «Спорттық ыза» (спортивная злость) деген термин бар. Әсіресе, жекпе-жек өнерінде қарсыласына «спорттық ызасы» жоқ адамның жеңіске жетуі екіталай. Бұл – керек қасиет. Бірақ спорттық ыза адамдармен қарым-қатынастағы ызақорлыққа ұласпауы өте маңызды. Спортшыда өзінің көңіл күйін басқара алатын, ашу-ызасын жеңе алатын қасиет болмаса, ол әлсізге әлімжеттік көрсетіп, әп-сәтте қылмысқа ұрынуы мүмкін. Әл-Фарабидің «Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы» деген сөзі бар. Тура осы сөзді жекпе-жек спорт түрлеріне де қатысты айтуға болады.
Біз спортшыларға дұрыс тәрибе бермесек, ертең басбұзарларды өсіріп шығарамыз. Зіңгіттей жігіттердің кешегі қаңтар оқиғасы кезінде өзгенің мүлкін қиратуы, бейуаз адамдарды ұрып-соғып қатарына қосып алуы – соның айқын көрінісі.
Ер азаматтың өзін қорғай алғаны жақсы. Бұл қасиет, бетін әрі қылсын, қандай да бір жағдай туындаса ел қорғау үшін де керек. Бірақ сенің артықшылығың өзгелерге үстемдік көрсетуге бағытталмауы қажет.
Бала деген – жас өскін. Сәмбі талды бір жаққа қисайтып байласаңыз, солай қарай қисайып өседі. Арнаулы білімі жоқ адамдардың жаттықтырушы болуы ертең тұтас буынның өміріне зардабын тигізері хақ.
Сондықтан жаттықтырушылардың біліктілігі ғана емес, адамгершілігі мен қарамағындағы балаларға дұрыс тәрбие беру қабілеті мұқият бақылауда болуға тиіс. Бізде осы жағы ақсап тұр. Біз бұл мәселемен мықтап айналысуымыз керек деп санаймын.
Бұқаралық спортты дамыту туралы басқа да бірқатар пайымымыздың бар екені рас. Осы орайда, жоғары жақ қажет деп тауып жатса, оның бәрін құзырлы органдармен бірлесіп жүзеге асыруға дайын екенімізді айтқым келеді.
Сәрсен ҚҰРАНБЕК,
Қазақстан жекпе-жек өнері қауымдастығының вице-президенті,
Ұлттық құрылтай мүшесі
НҰР-СҰЛТАН
