Үкімет Сенатта 2015 жылғы республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есепті таныстырды. Қаржы министрлігінің, Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің және Ұлттық банктің басшылары баяндама жасады, деп хабарлады Сенаттың баспасөз қызметі.
Республикалық бюджеттің атқарылуы туралы Үкімет есебін Қаржы министрі Бақыт Сұлтанов таныстырды. Оның баяндамасында айтылғандай, 2015 жылы республикалық бюджеттің кірістері 6 137 миллиард теңгеге, немесе жоспардағыдан 105,7 пайызға жетті. Шығыстар 163 миллиард теңге болып, жоспардың 99,8 пайызын құрады.
Үкімет үшін әлеуметтік сала басымдыққа ие болып табылады. Б.Сұлтанов атап өткендей, бюджетті контрциклдік ұлғайту бірінші кезекте әлеуметтік шығыстарды ұлғайтуға бағытталған, оның бюджет құрылымындағы үлесі 39,4 пайызға ұлғайып, 2,8 триллион теңгені құрады. Зейнетақы төлемдерінің көлемі 9 пайызға көтерілді.
Қаржы министрлігінің мәліметтері бойынша, өткен жылы республикалық бюджет тапшылығының төмендеуі байқалды, ол 912 миллиард теңге немесе Ішкі жалпы өнімнің 2,2 пайызын құрады. Тапшылық ішкі және сыртқы қарыз алу есебінен қаржыландырылды.
Сондай-ақ, баяндамашы Қазақстанның мемлекеттік қарызының көлеміне қатысты мәліметтер келтірді. 2016 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша мемлекеттік қарыз 9 022 миллиард теңге (26,6 миллиард АҚШ доллары) болды, немесе Ішкі жалпы өнімнің 21,6 пайызын құрады. Б.Сұлтановтың айтуынша, қарыз ауыртпалығы бұрынғыша қауіпсіз шекте қалып отыр. Кіріске қатысты алғанда қарызға қызмет көрсету 15 пайыз шегіндегі деңгейде 10 пайыздан төменді құрайды.
Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі Есеп комитетінің төрағасы Қозы-Көрпеш Жаңбыршин өзінің баяндамасында жалпы Үкіметте бюджеттің жоспардағы көрсеткіштері атқарылғанын атап өтті. Сонымен бірге, республикалық бюджеттің игерілмеген қаржысы 7,8 миллиард теңгені құрайды.
Артық қарыз алудан 2015 жылдың соңында 264,4 миллиард теңге бюджет қаржысының қалдықтары қалыптасты, ол 2014 жылғы көлемнен (3 миллиард теңге) елеулі түрде (90 есе) артып кетті. Одан басқа, Үкіметтің қарыздың 8,2 триллион теңгеге белгіленген лимиті 465,7 миллиард теңгеге көтерілді.
Есеп комитетінің бағалауы бойынша, бюджет қаржысының тиімсіз пайдаланылған қаржысы 459,2 миллиард теңгені құрады.
Өткен жылы бірқатар мемлекеттік бағдарламаларға аудит жүргізілді. Атап айтқанда, «Саламатты Қазақстан» және «Ақпаратты Қазақстан-2020» бағдарламаларын іске асыру барысында қаржы тәртіп бұзушылықтары анықталды.
Мемлекеттік органдарда және олардың мекемелерінде 474,6 миллиард теңге қаржы тәртіп бұзушылықтары анықталды, оның ішінде 2015 жылғы республикалық бюджет қаржысы 142,3 миллиард теңге болды.
Мақсатты трансферттер бойынша қаржы тәртіп бұзушылықтары 410,5 миллиард теңге болды, оның 97 пайызы немесе 399,4 млрд. теңгесі дамуға арналған мақсатты трансферт қаржысы болып отыр.
2015 жылы 153 республикалық инвестициялық жобалардың 96-ын аяқтау жоспарланды, іс жүзінде 81-і аяқталды. Мерзімінің сақталмауының негізгі себептері жобалық шешімдерге өзгерістер енгізу, конкурстық рәсімдер нәтижелерін бекерге шығару, келесі мерзімдердің шығыс сомаларын тоқтату немесе алмастыру болды.
Республикалық инвестициялық жобаларды іске асыруда орталық мемлекеттік органдар жалпы сомасы 149,6 млрд. теңгеге, оның ішінде 2015 жылғы республикалық бюджеттің қаржысын пайдалануда 10,6 миллиард теңгеге тәртіп бұзды.
Ұлттық банк төрағасының орынбасары Алпысбай Ахметов қаржы-несие саясатының аса маңызды мәселелері туралы сенаторларды хабардар етті. Оның айтуынша, қаржы нарығындағы жағдай тұрақты. Сыртқы қолайлы әсерлердің аясында теңге бағамы биылғы 4 айда 3,6 пайызға нығайды.
АҚШ доллары сұраныстан ұсыныстың басымдығы сақталып отыр. Ұлттық валютаның жылдам нығаюына тәуекелді шектеу мақсатында Ұлттық банк шетелдік валютаны сатып алушы ретінде де көрінді. Қаңтар – сәуірде Ұлттық банктің сатып алуы 2,5 миллиард теңгеге жетті.
2016 жылғы ақпанда шетелдік валюта нарығында 10 жылда алғаш рет тұрғындар сатып алудан гөрі көбірек сатты. Наурыз бен сәуірде осы көрініс жалғасты. Қорытындысында үш айда халық 763,3 миллион доллар сатты.
2016 жылғы сәуірдің соңында инфляция жылға шаққанда 16,3 пайызды құрады. Ұлттық банктің болжамы бойынша, жылдың соңында инфляция деңгейі нысаналы деңгейдің 6-8 пайызының жоғарғы шегіне таяу болады.
Банк депозиттерінің долларға айналу деңгейі де төмендеп келеді. Шетелдік валютадағы депозиттердің үлесі 2016 жылғы қаңтарда 69,9 пайыздан 2016 жылғы 60,4 пайызға дейін төмендеді. Бұл көрініс экономиканы несиелеуді кеңейтуге алғышарттар жасайды.
Ұлттық банктің жалпы халықаралық резервтері жыл басынан бері 1,7 миллиард АҚШ долларына немесе 59 пайызға ұлғайды және сәуірдің аяғында 29,5 миллиард долларды құрады. Ұлттық қордың активтері сәуірдің аяғында 1,9 миллиард долларға немесе 3,1 пайызға, 65,4 миллиард долларға өсті. Нәтижесінде еліміздің халықаралық резервтері жыл басынан бері 3,6 миллиард долларға немесе 3,9 пайызға ұлғайып, жалпы алғанда 95,0 миллиардқа жетті.
Макроэкономикалық трендтердің тұрақсыздығы аясында Ұлттық банк салмақты ақша-несие саясатын ұстануға ниетті.
Баяндамашылар Парламенттің жоғарғы палатасының депутаттарының сауалдарына жауап берді.
Шараны қорытындылай келіп, Сенат Төрағасының орынбасары Асқар Бейсенбаев өткен талқылаудың маңыздылығын, бюджеттің қатаң атқарылуы қажеттігі мен атқару тәртібін арттыру қажеттігін атап өтті. Төрағаның орынбасары 2015 жылғы бюджетті атқару қорытындылары Сенат комитеттерінде одан әрі табысты қаралатынына, ал айтылған ұсыныстар мемлекеттік органдар жұмысында ескерілетініне сенім білдірді.