Жұмбаққа толы мына қызылды-жасылды дүниеде адам алдында жақсылық та, жамандық та кезігіп отырады. Жақсылық кездессе, жаның жадырап, көңіл көкжиегің кеңейе түседі. Ал жамандық кезіксе, керісінше, мазаң кетіп, кеудең қысылып, тынысың тарылып, жүрекке салмақ түсіп, сыздайтыны тағы бар. Бұл – өмірдің бұлжымас заңдылығы. Дегенмен адам баласы барлығына төзеді, шыдайды. Бірақ өмір жолымызда мінезге бай, жақсы, ақпейіл, жаны жомарт адамдар кездессе, мерейің өсіп, көңілің тасып, қуаныш пен бақытқа кенелесің. Ондайда нұрлы, шуақты, шапағаты мол күндер мол болса екен деп тілейсің.
Тіпті, көршілеріңнің жақсы жандар болғанының өзі – көп қуаныш, ерекше бақыт, көңілге демеу. Сондықтан болар, көршілер туралы халық арасында нешебір керемет сөздер айтылған. Мысалы, «Ағайынның аты озғанша, ауылдастың тайы озсын» немесе «Жақсы көрші – жаман ағайыныңнан артық». Тағысы тағы. Осылай жалғасып кете береді.
…Жоғары медициналық оқу орнында алты жыл оқып, қолыма диплом алған соң, министрліктің жолдамасымен Жамбыл қаласындағы облыстық ауруханаға дәрігер-хирург болып орналастым. Зайыбым да жас маман, үйленгенімізге бар болғаны 5-6 ай болған. Бір-екі жылдай пәтер жалдап тұрдық. Сол арада жас сәбиіміз дүниеге келді. Расын айтсақ, біраз қиындықты бастан өткердік. Өйткені біреуге тәуелді болудан өткен қиындық жоқ. Құдай жарылқап, сондай күндердің бірінде, ойламаған жерде, жас маман ретінде кезектен тыс қалалық атқару комитеті 2 бөлмелі пәтердің кілтін берді. Ол кезде жас мамандарды жұмысқа орналастыру, тұрғын үй беру деген қамқорлық ерекше болғанын баса айтуымыз керек. Сөйтіп аяқ астынан біздің көңілімізше хан сарайындай мемлекеттік пәтерге ие болып, арқа-жарқа болып, көңіліміз жадырап, жүрегіміз жылып қалды. Бірер күннен кейін жан-жағымызға қарап, кімдермен «құдайы көрші» екенімізді зерделей бастадық. Өйткені «Қаладағы тұрақты жайыңдағы көршің жаман болса, Алладан пана сұра. Сахарадағы көршің жаман болса, тез көшіп кет», демейтін бе еді атам қазақ.
Шүкір, бір үйде 12 пәтер болса, соның 3-еуінде қазақтар тұрады екен. Екінші қабатта қаламыздағы белді жоғары оқу орны саналатын Жеңіл және тамақ технологиялық институты математика кафедрасының аға оқытушысы, өмірдің біраз белесін атқарған Екпін Махмұтовтың отбасы тұрса, бесінші қабатта жасы 35-40-тың шамасындағы Нұрмахан деген жігіт «Южгипроводхоз» ғылыми-жоспарлау институтының қызметкері болып шықты. Басқалардың барлығы басқа ұлт өкілдері. Тез арада әлгі екі көршімізбен тіл табысып, әжептәуір араласып, отбасыларымызбен таныс болып алдық. Кейде бір-бірімізді шайға, сырттан қонақ келсе, соларға қосып шақырып, әңгіме-дүкен құратын да дәрежеге жеттік.
Кейінірек Екпін ағам өзінің Құмшағалдағы саяжай жанынан сатылып жатқан шағын үйді бізге алдырды. «Балаларың өсіп келеді, оларды еңбекке баулып, қара жұмысқа үйреткенің жөн. Оның үстіне қысы-жазы қамалып көп қабатты үйде отыра бергенше, бір мезгіл қала сыртына шығып, таза ауамен тыныстайсыңдар, саяжайда демаласыңдар. Тағы бір жақсылығы – саяжайға бірге барып тұрамыз», деді. Шынымды айтайын, алғашқы кезде: «Онсыз да жұмысбасты болып жүргенде саяжайды неғыламын, ертең уақытым жетпей, күте алмай, жердің обалына қалып жүрмеймін бе екен?» деген оймен болдым. Уақыт өте келе оған да үйрендік, сенбі мен жексенбіні отбасымызбен сонда өткізетін болдық. «Әр нәрсенің өз рахаты бар», дегендей апта бойы қол еңбегін сағынып, саяжайдағы таза ауа өзіне ынтықтырып тұратын болды. Бара салып кетпен-күректі қолға алып, арық-атызды тазалап, каналдан су жығып, ағаштардың түптерін қопсытып, арамшөбін шауып, маңдайдан қара тер шып-шып етіп шығып, бір жан рахатына бөленесің. Одан кейін ортаға екі иінінен демалған сары самаурынды алып, сексеуілге қайнаған күрең қызыл шайды сүйсіне ішесің. Қол қалт еткенде жақын көршілерге барып, олармен бау-бақшасын көріп, сан түрлі сұрақтарыңа жауап алып, тәжірибе алмасасың.
Өмірдің ыстық-суығын көрген көңілі ояу, кеудесіне түйгені мол Екпін Хамитұлы келе-келе нағыз ақылшы ағама айналды. Оның сабырлы кейіппен сөз саптауынан, терең, ойлы әңгімелерінен, тіпті бүкіл болмысы мен бойында тектіліктің, ерекше бір қасиеттің нышаны бар екенін аңғару қиын болмайтын. Кейін білдім, бұл кісі ұлтымыздың классик жазушысы Ғабит Мүсіреповтің жақын немере інісі екен. Ғабең Махмұтұлы болса, Екпін ағамыз Хамитұлы Махмұтов деп жазылатын, яғни Екпін ағаның әкесі Хамит пен Ғабит бір әке, бір шешеден туған ағайындылар болып шықты. Сөйтіп аяқ астынан Екпін ағаның есімі елге белгілі тұлғаның, халық мақтанышы Ғабеңнің жақыны әрі әдебиет пен ғылымға жақын жан екенін біліп, керемет бір көмбеге кезіккендей болдым.
Саяжайға барғаннан кейін негізгі жұмысты бітіріп алып, Екпін аға екеуміз кейде басқа да саяжайдағы көршілермен бас қосып алып әңгімеге көшеміз. Әңгімелер мен естеліктер сонау түннің жартысына дейін жалғасатын кездер аз болған жоқ.
«Жаман көрші сенен жақсылық көрсе жасырады, жамандық көрсе асырады» деген қазақта сөз бар. Біз Екпін ағамен жақсы көрші ретінде 17 жыл тонның ішкі бауындай болып сыйластықпен тұрдық. Балаларымыз да Екпін ағаға, Бикен тәтейге бауыр басып, балаларымен қоян-қолтық араласып кетті. Бір жерге қонаққа, тойға, кешкі концертке барсақ, балаларымызды Екпін ағаның үйіне қалдырып, асықпай, түннің бір мезгілінде келіп, көршіміздің үйінде ұйықтап қалған балаларымызды өз пәтерімізге әкелетінбіз. Сонда Екпін аға мен Бикен тәтей бірде-бір рет қабақ шытып көрген емес. Қайта біздің жағдайымызды жасап, ақылдарын айтып, балаларымызға қамқоршы болып, үлкен азаматтықтарын танытып, көргендіктерін көрсете білді.
Екпін аға зейнеткерлікке шыққаннан кейін де бірер жыл Таразда еңбек етіп, 2001 жылы өз туған жері – Солтүстік Қазақстан облысының орталығы Петропавл қаласына көшті. Сондағы біздің көңіліміздің астан-кестең болып, қимастық сезім тұншықтырғанын айтып жеткізу қиын. Екпін аға да отбасымен өздерінің ең нұрлы, шуақты, қызықты 37 жыл өмірін өткізген Тараз өңірімен қимай-қимай қоштасып еді. Өйткені бұл қалада достары, замандас-әріптестері, жақын араласып кеткен аға-қарындастары, жегжаттары қалып бара жатқан болатын.
Екпін Хамитұлы ағамыз еліне барып, Ғабит Мүсіреповтің 100 жылдығын өз дәрежесінде өткізуге атсалысып, Қызылжардың бір көшесіне Ғабеңнің атын бергізіп, қала орталығынан арнайы сквер ұйымдастырып, оған Ғабеңе еңселі ескерткіш орнатуға көп еңбек етті. Ғабит пен өзі туып-өскен Жаңажол ауылында бой көтерген Ғабеңнің мұражайын ретке келтіруге үлес қосты.
Күйбең тіршіліктен қолымыз қалт етсе, Екпін ағамызбен мезгіл-мезгіл телефон арқылы хабарласып, аман-саулық сұрасып тұрдық. Бір-екі рет Петропавлда қонақта болып та қайттық. Олар да тараздық жігітке тұрмысқа шыққан өздерінің кенже қызы Айшаға жол суытпай келіп-кетіп жүрді. Сөйтіп Екпін ағамызбен көршілік, өмірлік ағалық-інілік байланысқа айналғанымыз бар. Әттең, өмір жалған. 2010 жылы Екпін ағамыз жүрек талмасынан көз жұмды. Сөйтіп туған жер топырағын жастанып, мәңгілік тыныштық мекенінің құшағында жатыр.
Иә, өткен күндердің барлығы арман, көңілдің тереңінде сайрап жатқан аңсау, санаңда тулап жатқан таусылмайтын сағыныш… Көп жылдар бойы құдайы көрші тұрып, біріміз аға, біріміз іні болып сыйласқан, жанымызға жақын болып кеткен Екпін ағаны біз осы күнге дейін сағынышпен еске аламыз.
Өмірде не болмайды. Көршілер туралы жұрт арасында талай әңгімелер бар. Мың құбылған мына тынымсыз, беймаза тіршілікте түкке тұрмайтын нәрсеге бола сөзге келіп, жанжалдасып, дауласып жататын жайлар сирек болса да кездесіп жататыны рас. Бес саусақ бірдей емес. Бұл – мына қазіргі дүрбелеңге толы тіршіліктің шындығы.
Сағындық ОРДАБЕКОВ,
медицина ғылымдарының докторы, профессор
ТАРАЗ