Мәшине жасау саласы, соның ішінде автокөлік өндірісі экономикалық салалардың ішіндегі ең күрделісі саналатыны белгілі. Сондықтан бұл салалар әлемнің АҚШ, Жапония, Ресей, Италия, Франция, Германия секілді аздаған елдерінде ғана дұрыс дамыған.
Қазақстан өз тәуелсіздігін алғаннан кейін міне, осындай күрделі саланы игеру жөнінде талпыныс танытқан елдердің қатарына қосылды. Алғашқы нәтижелер жаман емес секілді. Жуықта Өскемен қаласында орналасқан «Азия авто» автокөлік құрастыру зауытында үлкен оқиға болды. Мұнда зауыттың қысқа тарихындағы 25 мыңыншы автокөлік конвейерден шығарылды. Ол – әлемге танымал маркалардың бірі «Chevrolet Cruze» автокөлігі еді.
«Азия авто» зауыты алғаш рет 2002 жылы құрылған болатын. Бүгінгі күні бұл кәсіпорын Қазақстан автокөлік өндірісінің ту ұстаушысына, отандық автокөлік тұтыну рыногының негізгі қамтамасыз етушілерінің біріне айналып отыр.
– Біз ең алғаш өз жұмысымызды «Нива» маркалы автокөліктерді құрастыру ісінен бастаған болатынбыз. Қазіргі күнге дейін бұл модель зауыттың негізгі өнімдерінің бірі болып отыр. 2005 жылдан бастап «Skoda» маркалы автокөлікті құрастыруға кірістік. Мұнан кейінгі екі жылда «Chevrolet» құрастыруды игердік. Кейінгі жылдары оларға тағы да жаңа маркалар келіп қосылды. Сөйтіп жыл өткен сайын қанатымызды кеңірек жазу үстіндеміз, – дейді аталған компанияның басшысы Ержан Мандиев.
Өткен жылы автокөлік құрастыру зауыты тағы бір жаңа әріптеспен іскерлік қарым-қатынас жөніндегі келісім-шартқа қол қойды. Бұл – оңтүстіккореялық КІА компаниясы. Осының негізінде зауытта өткен жылдың мамыр айынан бастап Cerato Mohave Sorento секілді осы ел өндірісіндегі жоғары сұранысқа ие автокөліктерді құрастыру ісі басталып та кеткен болатын. Оны сату ісі қарқынды түрде жүру үстінде. Қазірдің өзінде Қазақстан рыногындағы барлық сатылатын шетелдік автокөліктердің ішінде бұл марка үшінші орынға ие болып отыр. Өйткені, тұтынушылар зауыт құрастырған КІА автокөліктерінің жасалу сапасы мен әрленуіне, бағасының арзандығына қызығушылық танытуда. Автокөліктің жеңіл басқарылатындығын атап көрсетуде.
Бүгінгі күні «Азия авто» зауытының өндірістік желісінде 14 түрлі автокөлік құрастырылады. Таяудағы уақытта олардың санын 20-ға жеткізу жоспарлануда. Өткен жылдың желтоқсан айында мұнда Skoda-ның тағы да жаңа екі моделі игерілді. Ал үстіміздегі жылдың 1 тоқсанында КІА-ның жаңа 4 түрін шығару қолға алынбақ.
Жалпы «Азия авто» автокөлік құрастыру зауыты дүниеге келген Шығыс Қазақстан облысы еліміздегі ең өнеркәсіпті өңірлердің бірі. Мұнда мәшине жасау, олардың түрлі бұйымдарын шығаратын кәсіпорындар көптеп саналады. Мәселен, Өскеменмен көршілес Семей қаласында бұрын кеме құрастыру, тягач шығару зауыттары бар еді. Оның үстіне бұл қалада соңғы кездері түрлі кабельдер өндірісі жақсы дамыған. Осыны пайдаланып, семейліктер автобус құрастыру ісін қолға алған болатын. Оңтүстік Кореяның Daewoo концернімен бірлесіп құрылған Семей автокөлік құрастыру зауытында аталған елдің автобустарын шығару ісі қолға алынды. Алғашқы жоспар бойынша жыл сайын мыңға тарта Daewoo автобустарын шығару жоспарланған еді. Өкінішке орай, мұндай өршіл жоспардың жүзеге асуына әлемді шарпыған экономикалық дағдарыс бөгет жасады. Дегенмен, алғашқы автобустар конвейерден шығарылып, олардың бірқатары Астана қаласының 10 жылдық тойына тарту етілді. Қалғаны ішкі рынокта сатылды. Сонымен қатар, бұл зауытта соңғы кездері «Беларусь» тракторларын шығару жөнінен талпыныстар жасалуда.
Автокөлік өндірісімен айналысудың сәтті талпыныстары тағы бір өнеркәсіпті өңір Қостанай облысында да байқалып отыр. Жуықта мұнда «Агромашхолдинг Қазақстан» акционерлік қоғамына қарасты Қостанай дизель зауытының негізінде жолсыз жерлермен жүруге лайықталған УАЗ, Ssang Yong автокөліктерін құрастыратын жаңа өндіріс орны дүниеге келді. Қолдағы мәліметтерге қарағанда, мұндағы өндірісшілер қазірдің өзінде бірнеше Ssang Yong автокөлігін құрастырып сынақтан өткізіп үлгерген. Ал УАЗ автокөліктерін шығару үстіміздегі жылдың екінші жартыжылдығына жоспарлануда. Бұл жобаны жүзеге асыру ісі Қостанай облысы әкімінің қадағалауымен облыстық кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасы мен «Тобыл» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясына жүктелген. Ал инфрақұрылым мен логистика үшін «Агромашхолдинг» жауап береді. Сонымен қатар, бұл зауытта қазіргі күні оңтүстіккореялық автокөлікті құрастыру ісі де қолға алынбақ.
Қостанайдағы автокөлік өнеркәсібін дамыту ісіне шетелдік бірқатар компаниялар ықылас танытуда. Қазіргі жүргізіліп жатқан келіссөздерге қарағанда мұнда бірте-бірте «Мицубиши», «Исудзу», «Сузуки», «Тойота» автокөліктерін шығару ісі қолға алынатын болады. Зауыттың өндірістік қуаты жылына 10,5 мың автокөлік шығаруға дейін жоспарланып салынуда. Бұл іске Ресейдің «Соллерс» компаниясы мен «Allur Auto», «Caspian Group» секілді компаниялар қатысуда.
Сөйтіп, Қазақстанда бірте-бірте автокөлік өнеркәсібі дамып келеді. Қазақстандық тұтыну рыногының даму қарқыны, сонымен қатар Ресеймен және Беларусьпен бірігіп Кеден одағының құрылуы аталған істің жемісті болатындығынан мол үміт күттіреді. Мәселен, дағдарыс кезеңі деп саналған 2010 жылдың өзінде елдің ішкі рыногында жеңіл автокөліктер сату ісі 2009 жылмен салыстырғанда 12 пайызға өсе түсті. 2010 жылы елімізде 22 800 автокөлік сатылды. Ал биылғы жылы рынок көлемі тағы да 30 пайызға өсе түседі деген болжамдар жасалуда. Бұл болжам негізсіз емес секілді. Өйткені 2011 жылдың қаңтар айында өткен жылдың осы мерзімімен салыстырғанда елімізде автокөлік сату ісі 32 пайызға өскендігі мәлім болды. Ресми тіркелген дилерлердің өзі ғана 1677 автокөлік сатып үлгерген. Ал ақпан, наурыз айларында бұл қарқын одан әрі күшейе түсетіндігі байқалуда.
Сұңғат ӘЛІПБАЙ.