Төл теңгеміз ішкі қаржы рыногында қайтадан бедел ала бастады. Өткен жылдың басында енді қайтып оңалмастай құлдыраған ұлттық валютамыз жыл ішінде 1 АҚШ долларына шаққанда 380 теңгеден 311 теңгеге дейін нығайды. Ұлттық банктің соңғы дерегі бойынша теңге тек биылғы жылдың өзінде ғана 7 пайызға дейін көтерілген. «Ұлттық банк соңғы бес ай бойы теңге бағамын тұрақтандыруға ешқандай араласпау саясатын ұстанып, валюта рыногында бірде-бір интервенция жасаған жоқ. Сондықтан қазір еліміздің валюта айырбастау орындарындағы теңге бағамының қалыптасуына біздің ықпалымыз нөлге тең», деді Ұлттық банк басшысы Данияр Ақышев жақында БАҚ өкілдерімен өткен брифингте. Тұрғындардың банктерден шет ел валютасын сатып алу көлемі де көп өзгеріске ұшыраған жоқ. Доллар сатып алу көлемі 2016 жылдың қаңтарымен салыстырғанда, биылғы жылғы қаңтарда 5 пайыз ғана төмендеген. Бұдан шығатын түйін, төл теңгеміз еліміздің қаржы рыногындағы бас реттеуші – Ұлттық банктің қолдауынсыз-ақ еркін айналымда бағамын нығайтуға бет бұрды. Ендеше, ұлттық валютамыздың беделін көтеруге қазақстандық банк жүйесі тарапынан жасалған шара жоқтың қасы. Сонда соңғы күндері теңге бағамының күрт нығаюының басты себебі неде? «Қазақ теңгесі айырбасталымы шектеулі өзіне ұқсас валюталар арасында өткен алты айда барынша үлкен өсім ауқымына қол жеткізді, алдағы уақытта да қазақстандық №1 экспорттық тауар – мұнай бағасының шарықтауымен бірге теңге бағамы да нығая түспек», деп атап көрсетіпті BMI Research басылымының беделді сарапшылары жақында жарық көрген редакциялық сараптамаларында. Бұл пікірге Bank of America банк конгломератының сарапшылары да бірауыздан қолдау білдіріпті. Сонымен бірге, олар 2017 жылы теңге бағамының тағы да 15 пайызға нығаятындығына болжам жасапты. Біздің ойымызша, теңге бағамының тұрақтануына 2016 жылғы ақпанда елімізде бағаны АҚШ долларымен көрсетуге тыйым салған электронды сауданың жаңа ережесі де ерекше ықпал етті. Өздеріңіз ойлап қараңызшы, соңғы жылдары біздің елімізде тауар атаулы түгел есепті бірлікпен саудаланатын болды. Жарнамаланатын тауардың бәрі АҚШ долларымен бағаланды. Халық жалақыны да, жәрдемақылар мен өтемақыларды түгел теңгемен алады, ал тауар бағасы доллармен бағаланады. Тіпті, Halyk Finance сараптамалық компаниясы 2015 жылдың желтоқсан айында Қазақстанда долларлану үрдісі ең қауіпті тарихи жоғары шегіне жетті деген ресми мәлімдеме де жасады. Сарапшылардың дерегі бойынша, елімізде бағаны доллармен көрсетуге тыйым салған электронды сауда ережесі қабылданғаннан кейін жылжымайтын мүлік бағасы бірден 10-15 пайызға арзандаған екен. Бұл тәртіпті енді тек жылжымайтын мүлік рыногында ғана емес, барлық сауда нүктелері мен жабайы базарларда берік қалыптастыру керек. Сонда «доллар бағамы өсті, енді тауар бағасын өсіруге мәжбүрміз», деген алыпсатарлардың сылтауларына тосқауыл қойылар еді. Қалай болғанда да, еліміздегі бас қаржы реттеушісінің қатысуынсыз теңге бағамының нығаюы ел экономикасының дамуына да, тұтынушылар сұранысының жақсаруына да оң ықпал етуде. Сонымен бірге, теңгенің тұрақтануы еліміздің Ұлттық қорының толығуына да айтарлықтай игі ықпалын тигізіп отыр. Күні кеше Ұлттық банктің монетарлық операциялар департаментінің директоры Әлия Молдабекова «Біз кеше Қаржы министрлігіндегі әріптестерімізбен кеңестік. Ұлттық қорға түсетін қаржы көлемі 1,2 трлн теңге мөлшерінде күтілген болатын. Дегенмен, бұл цифрдың өсетіндігі қарастырылуда. Әзірге, алдын ала жасалған болжам – 1,5 трлн теңге», деп атап көрсетті. BMI Research сараптамалық тобының болжамы бойынша, әлемдік рыноктағы мұнай бағасы бірқалыпты баяу өсу үрдісін сақтайтын болады. Олардың айтуынша, мұнай баррелінің орташа бағасы 2017 жылы 57 АҚШ доллары көлемінде болып, 2018 жылы мұнай баррелінің бағасы 60 доллар көлемінде тұрақтанатын көрінеді. Сонымен бірге, бұл сарапшылар тобы Қазақстанның ұлттық валютасының таяу болашағына да берік болжам жасапты. BMI Research сарапшыларының болжамы бойынша, теңге бағамы 2017 жылы 1 АҚШ долларына 310 теңге, 2018 жылы 302.50 теңге, ал 2019 жылы 1 доллар 290 теңгеге дейін төмендейтін көрінеді. Міне, еркін айналымға жіберілген төл теңгеміз бір жылдың айналасында құлдыраудың шегіне барып, қайтадан күш ала бастады. Бүгінгі теңге бағамында ешқандай жасандылық жоқ. Теңгенің нығаюы нақты экономикалық ахуалға байланысты өрістеп келеді. Енді төл теңгесін құрметтейтін нағыз қазақстандық патриоттардың міндеті – ұлттық экономикамызды, ұлттық рыногымызды долларсыздану мақсатында басталған алғашқы қадамдарға барынша қолдау көрсету.
Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»