Сұр жыландар неге сумаңдайды?

Жыландар, әсіресе, сұр жыландар Торғай өңірінде жиі кез­деседі. Көнекөздердің айтуынша, тың жерлерді игер­генге дейінгі уақытта жыланның көптігі сондай, қалың шыққан бұталардың үстімен жорғалайды екен. Ал Тобыл бойында бұл бауырымен жор­ғалаушылардың дала сұр жыланы және кәдімгі сұр жылан деген екі түрі бар.

Бірақ биологтар олардың сиреп кеткені туралы дабыл қақпаса да, жиі еске салатын. А.Байтұрсынов атындағы Қос­танай мемлекеттік универ­сите­тінің профессоры Любовь Кулакованың айтуынша, Қос­танай-Торғай өңірінде жылан­ның 19 түрі мекендейді, соның алтауы улы жыландар. Бірақ Тобыл бойында улы жыландар кездеспейді. Десе де, жыланның түсі суық. Биыл сұр жыландардың ауыл ішіне, үйлердің ауласына кіріп кеткен оқиғалардың қайталанғаны жөнінде Қара­балық ауданынан жазғанбыз. Енді Қостанай ауда­нындағы Ульянов селосында тамызда шөп жинап жүрген әйел басып кеткен жылан оны шағып алған.

Дәрігер көмегінен кейін үш күн бойы өзін ауыр сезініп, денсаулығы бірте-бірте дұ­рыс­талған. Қыркүйек, қазан айларында да ауылда, кө­шеде тас жолдың үстінде жатқан сұр жыландарды көріп, ауыл тұрғындары санитарлық-эпидемио­логия­лық станса мамандарына, ветеринарларға хабарлаған. Олар ауыл ма­ңында жиілеген жыланға ешқандай шара қолдана алмаған. Ал облыстық тари­хи-өлкетану музейінің қызметкері, биолог Ан­дрей Андрющенконың пікірі жұбат­қандай болды.

– Қостанай облысының Тобыл өзені аймағын улы жыландар мекендемейді. Дала сұр жыланы мен кәдімгі сұр жылан шаққанмен, одан адам өлмейді

 Оның зәрі аз уы кішкентай бала мен денсаулығы нашар адамдарға ғана қауіпті болуы мүмкін. Ал жыланның тас жолда жататыны, олар қыздырынады, асфальттың үсті жылы болады. Оны адамдардың жиі байқайтыны сондықтан. Жыландар ұйықтауға кеткенде одан ауыл адамдары да құтылады, – дейді Андрей.

Бір қызығы, жыландардың көбеюі, одан адамдардың зар­дап шегуі Ресейдің Қостанай­мен көрші Челябі облысында да байқалған. Ұзынқұлақтан естуімізше, сол облыстағы Қыш­тым қаласының үш тұр­ғы­нын жылан шаққан. Тіпті саяжайға барғанда жылан шаққан 25 жасар қыз ауру­хананың жан сақтау бөлімінен бір-ақ шыққан. Бұл оқиға қыркүйек айында болыпты. 

Жыландардың ауыл айналасына жиі келуінің себе­бін сұрағанымызда ғалым­дар пікірі де әртүрлі шықты. Профессор Любовь Кулакова жы­лан­дардың бұрынғыдан жиі ұшыра­суына биылғы жаз­дың салқын болып, жылудың кеш келуі, яғни ауа райы­ның, климаттың өзгерісі әсер етуі мүмкін екенін айтса, биология ғылым­дарының кандидаты Нина Валяева: – Жылан ауыл маңына тышқан іздеп келеді. Қазір ауыл­дарда астық сақтайтын орындар, қыр­мандар бар, ал ондай орындарды кеміргіштер торуыл­дайды. Бұры­нғы уа­қыт­та кеміргіштерді сан­эпи­демиологиялық станса мамандары дәрілеп, құр­тып отыратын. Қазір сол жұ­мыс жеткілікті және үздік­сіз жүр­гізіледі деп айта ал­май­мын.

Сұр жыландар елді мекендерге жақын жүруі сондықтан болуы әбден мүмкін, – дейді. Қалай бол­ғанда да, сұр жылан­дардың ауыл ішіне кіруі адамдардың көзі үйренбеген құбылыс болып тұр. Қазір Қостанай өңірінде алғашқы қар ұш­қындап, күн суып қалды.

Био­лог мамандар жыланның ұйқыға кететін уақытының бол­ғанын айтып отыр. Ал келесі жылы олар биылғы әдетін қайталар ма екен?

 Нәзира ЖӘРІМБЕТ, «Егемен Қазақстан»

  ҚОСТАНАЙ