Кооперация арқылы үй салушыларға құжат беріле ме?

Өз әңгі­месінде ол әр дүниені саралай отырып, оның оңтайлы жағын қолдануға баса мән беретінін жеткізді. Бұрын шағын өндірісі болған Асхат Базарханұлы дағ­дарыс кезінде сол жұмыс орны тоқтағанын, соның салдарынан сот шешімі бойынша саудаға шығарылған өндірістен де, өзі­нің және серіктесінің үйінен де айырылғанын айта келіп, оның үстіне 4 баласы бар кенже інісінің де басында баспанасы болмағанын, барлығының үй­сіз-күйсіз далада қалуы қатты қапаландырғанын, сол себепті тығырықтан шығудың жолын жанталаса іздегенін айтты.

Елі­міздің заңнамаларын оқуға кі­ріскен ол күрделі жағдайдан шы­ғудың бірден-бір жолы жеке тұрғын үй құрылысының ор­тақ иелері бар кооперациясын құру құқығын пайдаланбаққа шешім қабылдайды. Заңдарды мұқият оқып шығып, тәжірибелі заңгерлермен кеңеседі. Заңгер­лердің түсіндіруінше, Қазақстан Республикасы азаматының құ­рылысты бірге жүргізудің азаматтық-құқықтық келісімі мен үйді пайдалануға берген соң үлестік ортақ иелікті бекітуге құқығы бар болып шығады.

Осыдан кейін білек сыбана іске кіріскен ол Астананың ше­тіндегі Ильинка кентінің Сек­сек ата көшесінен 8,3 миллион теңге тұратын жеке тұрғын үй құрылысын жүргізуге арналған №11 жер телімін 7 айға бөліп төлеуге келісімшарт жасасады. Алғашқы жарна ретінде қо­лында бар қаржысы – 1,2 миллион теңгені береді. Әрі қарай хабарландыру бойынша ортақ үлестік үй салуға қа­тысушыларды жинауға кірі­седі. Яғни, негізгі мақсат – бо­лашақ ортақ қожайындармен бір­лесіп тұрғын үй құрылысын қаржыландыру. Біріккен құ­рылысқа қаржы құйғысы келген­дерге қолданыстағы заңнаманы түсіндіріп, құрылыс туралы ке­лісімшартты бекітуді бас­тап ке­теді. Фин технологиясы бойынша жергілікті климатқа бейімдеп салынған құрылыстың бағасы нарықтан 2-3 есе арзанға түсіп, шаршы метріне 100-130 мың теңге көлемінде шығады.

– Сондай-ақ қатысушы жастардың басым бөлігінің қолындағы қаржысы мардымсыз болғандықтан, әр үшінші қатысушы 3 айдан 36 айға дейін бөліп төлеу жеңілдігіне ие болады. Есесіне екі қабатты үйді аяқтауға қаржы жетпей қалады. Сол себепті тығырықтан жол табу мақсатында ақшасын толық төлеу мүмкіндігі барларға арнап тағы бір қабат пен мансард салынады. Яғни 45 тең иесінің үлесіне сәйкес, 20-30 шаршы метрден 45 бөлме салынады. Оның 90 пайызы айлықтан басқа табысы жоқ, еңбекақысының жартысынан астамын пәтер жалдауға жұмсап келген балалы жас от­ба­сыларға тиеді. Қазір олар осы арзан үйге қол жеткізудің арқа­сында табыстарының белгілі бөлігін балаларын дамытуға жұ­м­сауға мүмкіндік алды, - дейді А.Тұғысов.

Соңында аталған үйден бас­пана ала алмай қалған адам­дарға екінші үйге бірігу ісі ұйымдастырылды. Бұл Ильинка кентінің ішіндегі Батыр Баян көшесі, 95-ші үйінің жер телімі де жеті айға қарызға алынды. Екінші үй бас сәулетшінің бекіткен жобасына сәйкес салынды. Екі қабатты және мансард қабатын қосқанда пайдалы ауданы 906 шаршы метрді құрайтын 37 бөлмеде 37 отбасы тұрады. Асхат Базарханұлы осы құрылысты жүргізу барысында кездескен кейбір келеңсіздіктер мен қиыншылықтарға қарамас­тан алға қойған мақсаты­на­ ­қол­­ жет­кізгенін, яғни, екі тұр­ғын үй салынып, 82 отбасы бөл­­мелердің кілтін алғанын, ұйым­­дастырушының сөзі іспен бе­кігенін жеткізді.

Айтуынша, құ­рылысты жүргізуге байланыс­ты құжаттардың ішінде 2016 жылдың 3 ақпанындағы Астана қаласы әкімдігінің №120-189 жобалау рұқсаты туралы қаулысы, 2016 жылдың 25 ақпанындағы №7739 сәулет-жоспарлау тапсырмасы, 2016 жылдың 29 нау­­рызында тіркелген Астана қа­ласы бас сәулетшісімен келі­сілген екі қабаттың жобалық эскизі және «Азаматтарға ар­налған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» КЕАҚ Астана қаласы филиалының Жер ка­дастрі және жылжымайтын мүлікті техникалық тексеру де­партаментінің техникалық пас­порты бар.

Ал үшінші қабатқа сәулет-жоспарлау тапсырмасын алуға сәулет мекемесі келіспеген екен. Сондықтан жеке тұрғын үй құрылысына арналған жер телімінде құрылыс нормасы мен ережесі бойынша 3 қабат пен мансард салуға болса да, үшінші қабатқа рұқсат пен ке­­лісім ала алмай қалғанын жеткізді. А.Тұғысовтың айтуынша, қазіргі кезде құрылыс нормасы мен ережесіне сәйкес, мансардты шатыры бар үш қабатты тұрғын үй салынған. Сәулет пен қала құрылысы туралы заңға сәйкес, шатыр астындағы қабат толыққанды қабатқа саналмайды.

Ғимараттың орналасуы мен құрылыс алаңы бекітілген жоба эскизіне сай келеді. Үй толығымен құрылыс нормасы мен ережесіне сәйкес келеді және 1 санат бойынша пайдалануға жарамды екені техзерттеу мен эксперттердің қорытындысымен расталды. Көршілердің аумақтық және басқа да шағымдары жоқ. Оны көршілердің нотариуспен берген қолхаты мен өтінімдері де растайды. Тағы бір гәп, Аста­на қаласының бас құрылыс инс­пекторының рұқсатынсыз құрылыс жүргізгені үшін Асхат Базарханұлын айыппұл тө­леу түріндегі әкімшілік жа­уап­кершілікке тарту туралы хат­тама толтырылған екен. Атал­ған әкімшілік төлету бойын­ша ұйғарым орындалып, айып­пұлдың бәрі төленген.

Әйтсе де, Астана қаласының мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау басқармасы Есіл аудан­дық прокуратурасы мен аудан әкімі орынбасарының өтініші бойынша аталған үйді бұзу туралы талап қойған. Үйді бірге иелену құқығына қарамастан, сот үйді бұзу туралы шешім шығарған. А.Тұғысов аталған шешіммен тұрғын үйдің ортақ иелері келіспей отырғанын жет­кіз­ді.

– Бұл заңдар мен қарым-қатынастар «Тұрғын үй туралы» және Жер қатынастары кодексінде көрсетілген. Аталған заңдар бойынша Қазақстан азамат­­тары ортақ иелікке жер алып, оған ортақ иелікте болатын үй салып, белгілі бір бө­лігіне немесе бөлмелерге ие бо­ла алады. Әркім бір бөліктің ие­сі болғандықтан, өз бөлігін еркінше пайдаланып, оны сата алады. Және жеке тұлғалардың кооперациясы кооперативті тіркемей-ақ атқара алатын құқық береді, - дейді аталған істің бас­тамашысы Асхат Базарханұлы.

Осы орайда шағым айта келген азаматтың қолындағы құ­жат­тарға назар аударған едік. 2017 жылдың 26 қыркүйе­гін­дегі Астана қаласы сотының аза­­маттық істер бойынша сот коллегиясының қаулысында Асхат Тұғысов пен Дина Ба­зар­ханованың талап арызын қарағанын, онда жоғарыда аталған екі мекенжай бойынша Есіл аудандық сотының 2017 жылдың 19 шілдесіндегі шешімін анықтау жүргізілгені айтылған. Осы орайда олардың сот шешімін бірінші сатыда бұзу, осылайша жаңа шешім қабылдау туралы апелляциялық арызы Азаматтық процессуалдық кодекстің 427-ба­бының 1-тармағы негізінде қа­на­ғаттандырылмаған. Яғни сот­ шешімінде жер иелері өз те­­лім­дерінде рұқсат беретін құжат­тарсыз тұрғын үй салға­ны айтылған.

Оның ішінде сәу­лет­тік-жобалау тапсырмасы, жобалау-сметалық құжаты, мем­лекеттік сәулет-құрылыс бақы­лау департаментінің құрылыс-монтаж жұмысының басталуы туралы хабарламасы жоқ делін­ген. Сондықтан сот бірінші сатыда аталған нысанды өз бетінше салынған құрылыс деп тауып, оған жекеменшік құқығын беруден бас тартқан. Сондай-ақ үйдің техникалық паспорты 2016 жылдың 19 қыркүйегінде берілсе, құрылыс мерзімі ретінде 2014 жыл көр­сетілгенін алға тартқан. Үй не­гізінен каркасты конструкция­мен салынған екен. Соған қара­мастан 3 қабат пен мансардтан тұратын үйдің іргетасы мен қабырғасына зертханалық сынақ жүргізілмеген.

Яғни, нысанның пайдалану жағдайы техникалық тапсырма бойынша жеке тұр­ғын үй ретінде пайдалануға жа­­рам­сыз дей тұра, онда 64 тұр­­ғынжай бөлмесінің жалға беру жолымен пайдалануға берілуі ақылға қонымсыз, дейді сот шешімі. Қала мен аудан әкімдігіне түскен көршілердің шағымы бойынша Есіл аудандық прокуратурасының тексеру­ материалдарын сұра­ту тура­лы өтініштері де қанағат­танды­рылмағаны жазылыпты. Бұл ретте шағымданушылар мен тұрғын үй құрылысына қатысушы жеке тұлғалардың өзара қарым-қа­тынасының бұл дауға қатысы жоқтығы айтылған.

Сондай-ақ шағымданушы қолындағы құ­жаттардың сотқа бірінші сатыда ұсынылмауына байланысты апелляциялық сатыда қабылдауға және зерттеуге жатпайтынын ал­ға тартады. Осылайша, Аста­на қа­ласының азаматтық істер жөніндегі сот коллегиясы Есіл аудандық сотының шешімін өзгеріссіз қалдыру жөнінде қау­лы шығарды. Сот қаулысын енді Азаматтық процессуалдық кодекстің 434-436-баптары бо­йынша Жоғарғы сотта касса­циялық тәртіппен ғана қайта қарауға болады.

«Соңғы үмітіміз – Жоғарғы сот. 82 шаңырақтың жанайқайын естиді деген сенімдеміз. Жал­пы, мұндай ортақ қаржыға са­лын­ған ортақ иеліктегі үйлер Ас­танада да, Алматыда да көп кездеседі. Оған иелік құқығын берудің, жер телімінің арнаулы мақсатын ауыстырудың заңды тетіктері бар. Коммуникациялық инфрақұрылым мүмкіндіктерінің жеткіліктілігі мен тұрғындардың денсаулығына зияны тимейтінін комиссия құрып қарап, заңды шешімін шығаруын өтінеміз», дейді ол.

Осы мәселеге орай біз Аста­на қаласы әкімдігінің баспа­сөз қызметіне елордадағы коопе­рациялық үйлер салудың заң­дылығы мен тәжірибесі туралы, аталған санаттағы үйлер қанша тұрғынды қамтитыны туралы деректерді сұраған едік. Осыған орай Астана қаласының сәулет және қала құрылысы басқармасы басшысының орынбасары Қ.Қожамжаров елордада техникалық қызмет көрсетуі ресімделген 42 көп пәтерлі тұрғын үй бар екенін хабарлады.

Думан АНАШ,

«Егемен Қазақстан»