Несие алушылар қалай алданады?

Банктердің көрсеткен қыз­меті үшін алған комиссиялық төлемдерді қайтару үшін клиент­­­­тер алдымен Қазақстан кә­сіп­керлер қауымдастығына хабар­ласқаны дұрыс. Қауым­дас­­тық­қа шағымданып жат­қан­­дар­дың саны қазірдің өзін­де мыңдап саналады. Әл­бет­те, несиені ешкім де жетіс­кеннен алмайды. Айлығы шайлығына жетпейтін халық тұрмыстық техникадан бас­тап, баласының оқуына, авто­көлік пен баспанаға дүркін-дүркін несие алуға мәжбүр. Ал екінші деңгейлі банктер Ұлттық банктің несие беру қызметіне ақы алуға тыйым салғанына қарамастан, өз клиенттерінен комиссиялық төлемдер жинап келген.

– Несие есепшоттары есеп айырысу операцияларына жатпайды. Бұл – ақшаны бух­галтерлік есепке алу әді­сі. Яғни несие есепшоттары­на қыз­мет көрсеткені үшін комис­сия алуға банктің құ­қы жоқ. Алайда екінші дең­­гей­­лі банктердің көп­ші­лі­гі Ұлттық банктің алдын­да­ғы­ есептерін несие алу­шы­­лар­­дың қалтасынан жүргіз­ген. Нақ­ты айтқанда, несие­ беру қызметін көрсету – екін­­ші деңгейлі банктің қарыз алу­шының емес, Ұлт­тық банк­тің алдындағы мін­деті, – дей­ді Кәсіпкерлер қауымдас­ты­ғы­ның президенті Ермек Әбіл­дин.

Оның айтуынша, 2012 жы­лы Ұлттық банк барлық ком­мерциялық банктерге кей­бір комиссия түрлерін алуға тыйым салып, несие алу­шылардың үстінен заңсыз пайда табудың жолын кесіп баққан екен. Бірақ оны елегендер шамалы. Ұлттық банк 2016 жылы несие алу ке­зін­­дегі комиссиялардың санын 46-дан 11-ге дейін (!) қыс­­қартып тастады. Екінші дең­гейлі банктердің кейбірі заңсыз комиссия жинауды сонда да доғармай қойды. Банк­тен қарыз алушылар ор­та есеппен 18-20 пайыздық не­сие алып тұрмын, осы пайыз­­ды ғана төлеймін деп ой­лаған. Ал шын мәнінде банк­тер олардың мойнына негізгі қарыздың үстіне ко­мис­сиялық үстеме қосып, 40 пайыз артық төлем жүктеп отыр­­ған.

Ермек Әбілдиннің айтуынша, Кәсіпкерлер қа­уым­­дастығының заңгерлері ша­ғым­данған несиегерлермен бірге банкке барып, тиіс­ті ақшаны қайтаруды сұ­рай­ды. Банк әдетте бас тартады. Содан қауымдастық ма­ман­дары 42 істің несиегер­лер пай­дасына шешілуіне кө­мектесті. Бүгінгі таңда қа­уым­­­дастық атына келіп түс­кен­ арыз-шағымның саны 900-ден асқан.

Қауымдастықтан көмек сұраған­дардың қатарында тауар­лы несие алғандар да,­ ипо­те­калық несие ал­ған­­дар да бар. Әсіресе сол ипо­те­калық несие алғандар­дың ко­­мис­сиялық төлемдерді қай­­таруға деген құлшынысы күшті. Енді ше, ол дегеніңіз мил­лион­даған теңгеге же­тетін қып-қызыл ақша ғой!.. Оны айтасыз, кейбір жандар үшін он-он бес мың теңгенің өзі айтарлықтай салмақ екені жасырын емес.

Айта кету керек, несие ал­ған адамдар тиісті құжаттарды түр­лі себептермен сақтай ал­ма­ған болса, банктен олар­дың түпнұсқасын талап ету­ге құқылы. Бұл жерде ес­кере­тін бір маңызды жайт: түп­нұс­қада клиент қолының көшір­месі болуы тиіс.

– Кейінгі сот шешімдеріне бай­ланысты, банктер комиссия алу туралы тармақшасы алы­нып тасталған келісім­шарт көшірмелерін бере бас­тады. Әлбетте, оларда несие алу­шының қолы жоқ. Сон­­­­дық­­тан келісімшарт пен тө­лем жасау кестесінің көшір­мелерін сұрағанда, қолыңыз қойылған түпнұсқаны беруді талап етіңіз, – дейді Ермек Әбілдин.

Сонымен қатар заңгерлер осы жағдайда көмектесуге уәде беріп, ақша сұрайтын алаяқ­­тарға алданып қал­мау­ды ескертеді. Банктің ал­да­ғаны аздай, көлденең дел­дал­дардың дегеніне сеніп, сан соғып қалмаңыз, ағайын.

Қайрат ӘБІЛДА,

«Егемен Қазақстан»

ҚАРАҒАНДЫ