Жұма, 26 қазан 2012 7:30
Павлодардағы «Эльбрус» этномәдени бірлестігінің төрайымы
– Мәриям апай, қарашай, балқар, черкесжәне қабарда жұрттарының басынан өткенқуғын-сүргін жаныңызға қатты бататын болар?
Жұма, 26 қазан 2012 7:30
Павлодардағы «Эльбрус» этномәдени бірлестігінің төрайымы
– Мәриям апай, қарашай, балқар, черкесжәне қабарда жұрттарының басынан өткенқуғын-сүргін жаныңызға қатты бататын болар?
– Мен сол кезде бар-жоғы 2-ақ жаста екенмін. Әке-шешелеріміз ата-бабаларымыз мекен еткен Солтүстік Кавказ жерінен қуылды. Депортация біздің ұлтымыз үшін трагедия, зұлмат болды. Себеп-салдарсыз халық жаулары атанды. Қолдарында ештеңе де қалмаған, үйсіз-күйсіз қарашай, балқар, қабарда, черкес отбасылары қазақ жеріне жүк вагондарымен жөнелтілді. Қуғын-сүргінге түсті.
Өткенді еске алу оңай емес. Қазақтар бізді қарсы алды. Өздері де арып-ашып отырғанымен жазықсыздан қуғынға түскендерді рухани күйзелістен, кемсітушілік пен аштықтан аман алып қалып, сорпа-суымен, нанымен бөлісті. Осы күні қазақ жеріне тағдырдың ауыртпалығымен келген қайсы ұлт өкілі болмасын қазақ халқына айтар алғысы шексіз. Сол бір қиын уақытта бізді бауырына басқан қазақтардың кең пейіл, бауырмал қасиеті болмаса, қазір не болар едік.
Осы күндері Успен ауданында Жанғозыновтар отбасы тұрады. Отағасы Хасан Шақойұлы Жанғозынов – балқар. Осы баланы қазақ Ақпаш Жанғозынов балалар үйінен асырап алып, өсіріп, білім берген еді. Ал бүгінгі күні осы қазақ-балқар әулетінен өсіп шыққан ұрпақтар еңбек етіп, қызмет жасап арамызда жүр. Мен де солай, әке-шешеммен бірге қазақ отбасында өмірге қадам бастым. Екі жасымда осы жерге келіппін дедім ғой. Төлебайдың отбасында 8 жан болса, әке-шешемнің 11 баласы бар еді. Осыншама адам – бәріміз бір қазаннан ас іштік, ержетіп, ел қатарына қосылдық. Өзімізді паналатып өсірген ауыл біздің Отанымызға айналды.
Құлағымызда үлкендерден жиі еститін Эльбрус деген бір-ақ сөз жүретін. Кейін ержеткенде бұл сөздің, бұл таудың біздің ұлт өкілдері үшін баға жетпес құдіретті екеніне мән беріп, көз жеткіздік. Әкем Алботты, кішкентай болдым ғой, аға-апайларымның айтқандарынан ғана білемін, ойлағанымда өз балалары үшін жанын пида еткен қайсар жан көз алдыма келеді. Осы қазақ ауылында жерленген.
– Өмір жолыңыз қалай басталды?
– Мен Ташкент, Алматы университеттерін бітірдім. Біздер 60-жылдардың студенттеріміз ғой. Заңгер мамандығын алып шықтым. Қызмет жолын облыстағы Ақсу қаласында бастадым. Қаланың әкімшілік басқару орындарында, комсомол ұйымдарында белсенді жұмыс атқардым. Осы күні қалада жұмыс жасап тұрған алып зауыттар, стансалардың құрылысы қалай жүргізіліп, қалай іске қосылғаны біздің көз алдымызда жүзеге асты.
– Тұрмыс құрдыңыз, отбасыңыз болды?
– Әрине, қазақ жігітіне тұрмысқа шықтым. Жақсы күндер кеш жетсе де үмітіміз, арман-мақсатымыз қайта оралғандай болды. Әке-шешелеріміз сағыныштан көз жастарын тауысқан, егіле еске алатын Эльбрус тауына да барып, мұң-шерді тарқатып қайтатын бақытты сәтке қол жетті. Өз ұлтыңның өсіп-өнген, тамыры, түбі жатқан елді, жерді көру қаншалықты мәртебе екенін түсіндік. Аллаға шүкір, қуғын-сүргінге ұшыраған аз ұлт өкілдерінің де тынысы кеңейіп, бұтақ жайып, ұрпақтары жалғасып жатыр. Қазір бар қуанышым – немерелерім.
– Өзіңіз басқаратын «Эльбрус» этно-мәдени бірлестігі қиын күндердің орнын толтырғандай бола ма?..
– Жоғарыда айтқанымдай, бала кезден құлағымызда Эльбрус деген сөз жүрді. Әке-шешелердің көз жасын төккен сағынышы үшін осы орталықты үлкендерге құрмет, тағзым ретінде «Эльбрус» деп атадық. Біздің бірлестік бұл күндері облыста тұратын қарашайлар, балқарлар, черкестер мен қабарда өкілдерін бір шаңыраққа біріктіріп отыр. Өңірде қарашай-черкес және қабарда-балқар ұлысынан 1200-ден астам өкіл тұрса, соның 900-і – балқарлар. Бүгінде біз өзімізді Ассамблея деп аталатын Қазақстан халқы бірлестігінің кішкентай отауы деп сезінеміз. Облыс орталығында Елбасының өзі келіп ашқан «Достық үйі» бар. Сонымен қатар, орталық көшелердің бірінде «Достық аллеясын» құрдық. Елімізде өзге ұлт өкілдері үшін барлық жағдай жасалған ғой. Бір күнде әке-шешелерімізді бауырына басқан қазақ халқы енді олардың ұрпақтарын да құшағына алды.
Біздің өзіміз өмір сүріп отырған ел экономикасының дамуы мен гүлденуі жолында еңбек етіп жүрген ұл-қыздарымыз аз емес. Мысалы, Мұхтар Хайтаев облыста мал шаруашылығымен айналысады. Қазақ тілінде ағып тұр. Бірлестіктің ақсақалдар кеңесіне төрағалық етеді. Ұлтымыздың тілін, дәстүрін қайта оралту үшін ашылған «Жаңғырту мектебінде» балқар тілін үйрету бөлімшесі құрылды. Онда қазір 30-дан астам бала білім алуда. «Эльбрус» орталығы өз ұлтының мәдениетін, тілін, дәстүрі мен салтын ғана емес, қазақ тілін де үйретуде. Елбасы – Қазақстан халқы Ассамблеясының Төрағасы Нұрсұлтан Назарбаевқа әрдайым алғыс айтып отырамыз. Ол кісіге ұзақ ғұмыр берсін. Өркениетті әлемде «ұлттық бірлік» ұғымы – ортақ мемлекетті бірлесіп жасау, толеранттылық, азаматтық және өз еліңнің мемлекеттік тілін білу қағидаттарымен өлшенеді. Олай болса, біз бұл мақсатқа қол жеткіздік деп ойлаймын.
– Балуан Ислам Байрамуков сізге туыс па?
– Біздің ұлт өкілі Людмила Хочиева Мәжіліс депутаты болды. Ұлтымыздың еленгені деп қуандық. Ислам Байрамуков балуан баламызбен мақтанамыз. Екеуі де қазақ елінің патриот ұл-қыздары. Екеуі де қазақ тілінде еркін сөйлейді.
Менен Байрамуков сіздің туысыңыз ба деп жиі сұрап жатады. Мен мақтанышпен «иә» деп жауап беремін. Бәріміз де күні кешегі қуғын-сүргінге ұшыраған аз ұлт өкілдерінің ұрпағымыз. Ата-бабаларымыз бір Эльбрустың түбінен өсіп шыққан соң, біздер қашанда, қай жерде жүрсек те туыспыз, ағайынбыз деймін. Кешегі күні қуғынға түскен ұлт өкілдерінің бұтақтары өркендеп, жайылып өсіп келе жатқанына мың тәубе айтамын.
– Сіздердің билеріңіз керемет. Естуімізше, Мәриям апай, сіз де жақсы билейтін көрінесіз?
– Тағы да Эльбрус тауы еске түседі. Қазаққа мына кең даласынсыз өмір жоқ. Екі қазақтың бірі әнші, әнші болатыны – әуен, ән шақырып тұратын даланың табиғаты. Ал біздің ұлттың ғажайып би билеуі осы таудың құдіреті. Өзім де билеймін. Билегенде ұлтымның бүкіл тағдыры – көрген қорлығы, қуанышы, жақсылығы, алдағы өмірі – бәрі-бәрі сол әуеннің, бидің ырғақтарында жазылып тұрғандай әсер етеді.
– Рахмет әңгімеңізге, барша мұсылманның ұлық мерекесі – Құрбан айт қабыл болсын!
– Бірге болсын. Елге тек амандық, жақсылық тілеймін!
Әңгімелескен Фарида БЫҚАЙ,
«Егемен Қазақстан».
ПАВЛОДАР.