Бал өндіріп, бақуатты бол!

Зерттеушілер аралардан емдік, қант­ты әрі пайдалы бал өнімдері алынатынын айтады. Сонымен қатар бүгінде ара балынан фармацевтика, электротех­ника және авиация өнеркәсіптерінде пайдаланылатын органикалық зат – балауыз ­да алынады. Жалпы, балдың адам ден­сау­лығына пайдасы жөнінде мәлімет көп. Ара балы жайлы қасиетті Құранның «Нахыл» сүресінде баяндалған.

Бүгінде еліміздің бірқатар өңірі бал өнімдерін өндірумен айналысады. «Алтай балының» өзі көпшіліктің сүйікті асына айналған. Сонымен қатар «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық көлік жолының бойында орналасқан Жамбыл облысының Меркі ауданы аумағындағы жол жиегінде саудаланып тұрған бал өнімдеріне көпшілік жиі атбасын бұрады. Сондықтан бүгінде өңірде омарта шаруашылығын дамыту маңызды болып тұр. Дегенмен, өңірде омарташылық кәсібінің даму жағдайы, бал өндірісінің болашағы қандай деген сауал туындайды. Осы мақсатта Тараз қаласында «Бал ара шаруашылығы­ның жағдайы мен даму болашағы» тақырыбында облыстық семинар-кеңес өткен болатын. Мұнда өңірде өндірілетін «Ромащенко», «Аратау», «Лазер» шаруа қожалықтарының бал өнімдері қойылып, көпшілікке таныстырылды. Дей тұрғанмен, мамандардың айтуынша, әлі де болса елімізде бал өнімдеріне деген сұраныс төмен. Ара шаруашылығын қолға алып, бал өнім­дерін өндірген жағдайда да оны, сау­да­лау сияқты жұмыстардың оңайға түс­пейтіні анық. Мәселен, «Бал-Ара» ұлт­тық омарташылар одағының вице-президенті Ғабит Нұраділдің айтуынша, әлемнің әрбір тұрғыны жыл сайын 1 кило бал тұтынатын болса, елі­міз­де бұл мөлшер 50 грамнан аспайды. Бұл мәлі­меттен шетелде балға деген сұра­ныс­тың жоғары екенін көруге болады. Мұн­дай жағдайды елімізде де жасауға мүм­кіндік бар. Жамбыл облысы ауыл шаруашылығы саласы дамыған аймақ болғандықтан, мұнда мақсары, күнбағыс секілді майлы дақылдар көп өсіріледі. Мамандардың айтуынша, бал арасынан бөлінетін тозаң да мұндай өсімдіктің тез жетілуіне, мол өнім беруіне себепші болады екен. Яғни өңір шаруалары ара шаруа­шылығын дамытуды қолға алса, оны жергілікті билік қолдаса, мұның пайдасы ауыл шаруашылығы саласының өзге де бағытына пайда әкелетіні сөзсіз.

Бүгінде өңірде елуден астам омарташы ара шаруашылығымен айналысады. Олардың дені негізінен Меркі, Жуалы және Шу аудандарында жұмыс істейді. «Бал-Ара» ұлттық омарташылар одағының Жамбыл облысы бойынша өкілі Валерий Ромащенко ара шаруашылығымен айналысудың жұ­мысы ауыр болғанымен, шығыны аз, пай­дасының мол екенін айтады. Ара ша­руа­шылығын дамытып, бал өн­діру­ге ниетті кәсіпкерлер үшін мем­ле­кет тарапынан қолдау да бар. Тө­мен па­­йызбен несие алған кәсіпкер ара ша­­руа­шылығын дамыта алады. «Ата­мекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасы Жамбыл облыстық филиалы­ның ди­ректоры Олжас Қаржауов мәселен ара шаруа­шылығымен айналысуға ниет­ті аза­­маттарға мемлекет 6 пайызбен 4 млн теңге несие беретінін айтты. Бұ­дан бө­лек, елімізде 2014 жылдан бастап бал ара ұя­сын селекциялық асылдандыру жұ­мыс­тары субсидияланады. Омарта ша­руа­­шылығын дамытуға ниетті азамат­тар үшін мемлекеттің қолдауы осы. Тіп­ті омарташылар өңірде ара шаруа­шы­лығы тиісті деңгейде дамыса, бұл – өндіріс саласындағы табысты азық-түлік өнімі болуы әбден мүмкін екенін айтады. Ал кәсіпкерлер палатасымен бірлесіп құрылған Омарташылар қауым­дастығының төрағасы, «Альфа» шаруа қожалығының басшысы Бахром Нұра­лиевтің айтуынша, бүгінде ара шаруа­шылығы саласына қолдау қажет. «Өткен жылы өңірде 562 тонна бал өн­дірілген болса, бір адамға қажетті бал­дың көлемі жылына 6 килоны құрай­ды екен. Егер жергілікті атқарушы орган­дар тарапынан қолдау көрсетілсе, об­лыс­­тың омарташылары одан да көп бал өндіре алады. Бұл үшін бізге лизинг­ке 5-7 жылға дейін ұзақ мерзімге құрал-жабдықтар қажет», дейді Бахром Нұралиев.

Шынында да, бүгінде өңірде ауыл шаруашылығы саласына, оның ішінде егін және мал шаруашылығына тиісті көңіл бөлініп отырғанын айту кету керек. Өңір тұрғындарының тұрмыстық табысын арттыру қанатқақты жобасы аясында ауылды жерлерде құрыл­ған кооперативтерге жыл басында 194 бірлік ауыл шаруашылығы техникасы лизингке берілген болатын. Енді бұл бастама ара шаруашылығын өркен­детуге ұласса, Жамбыл аймағы елі­міздегі бал өндіретін бірден-бір орта­­лыққа айналатын еді. Өңірде ара шаруа­шылығын өркендету үшін қол­дау­дың қажет екені облыс әкімі Бер­ді­бек Сапарбаевтың кәсіпкерлермен кез­десуін­де де айтылды. Облыстық омар­­та­­шы­лар қауымдастығының төраға­сы Бах­ром Нұралиев мектеп пен мектепке дейін­гі мекемелердің тамақтану рацио­ны­на бал қосуды сұраған болатын. «Бұл бі­ріншіден, бал өнімдерін сату­ға, екін­шіден өскелең ұрпақтың имму­ни­­тетін жақсартуға мүмкіндік береді», дей­ді кәсіпкер. Бұл бастама облыс әкімі та­ра­­пы­нан қолдау тапты. Егер тиісті қол­дау болса, ең бастысы, техника мәсе­лесі ше­шілсе, өңір омарташылары ара ша­руа­шылығын одан әрі дамытуға, бал өнім­­дерін жоғары деңгейде өндіруге ниетті.

Жалпы, облыста бал өнімдерінің түрлі сұрпы шығарылады. Мәселен, Жуалы ауданының альпілік шалғындарындағы таулы жерлерден, Меркі, Т.Рысқұлов және Қордай аудандарының әртүрлі шөпті шалғындарынан, сондай-ақ Мойынқұм шөліндегі түйе тікенегінен жиналған бал сұрыптары бірегей емдік қасиетке ие. Оны одан әрі дамыту келешектің ісі. Өңірлік омарташылар қауымдастығына 226 кәсіпкерлік субъектісі енген. Сондай-ақ кезінде бал өндірушілерді біріктіру және өнім­ді нарыққа шығару мақсатында қор­дайлық үш ірі бал өндірушіні бірік­тірген «АраТау» ара кешені» ауыл шаруашылық өндірістік кооперативі құрылған болатын. Дегенмен, ара шаруа­шылығының субъектілері үшін балдың нақты нарығына шығу, әсіресе шетелдік нарыққа қол жеткізу үшін балдың үлкен көлемі қажет екен. Алайда, омарташылар нарыққа балдың ірі партияларын әлі де ұсына алмай келеді. Осы орайда жамбылдық омарташылар егер бірнеше бал өндірушілердің тауарлық қорларын біріктіріп, мемлекет тарапынан лизингке қажетті техникаларды сатып алу кезінде қолдау болса, онда нарыққа бал өнімдерінің шығуы әбден мүмкін деген сенімде.

Жамбыл облысы