«Qazaqsha jaz» – игі бастама

Топта бас қосқан жастар еліміз­де қызмет көрсететін ірілі-ұсақты компа­ниялардың аккаунттарын ортаға салып, кейін олардың парақшаларында қазақ­ша ақпараттың жоғын ескертіп, қазақстандық тұтынушыларға мемле­кеттік тілде де қызмет көрсетілуі керек екенін жазады. Бәрі этика шекарасынан аспай, сыпайы түрде жеткізіледі. Иә, топтың арнайы ережесі де бар. Парақшаларда пікір білдіретін азамат жеке басқа тиіспей, бейпіл сөз қолдан­бай, құқығының сақ­талуын мәде­ниетті түрде өтінуі шарт. Қоз­ғалыс­тың ортақ мақ­саты да көзі ашық, өз құқығын білетін адамдарға тән болғандықтан, ком­паниялардың парақшасында нор­ма шегі­нен шыққан пікірлерді кездестір­медік.

Енді қозғалыстың нәтижелеріне тоқталайық. «Мемлекеттік тілді дәріптеу мен мәртебесін көтеру үшін қыруар қаржы бөлінген арнайы бағдарламалар мақсатқа жеткізе алмағанда, жастар не өзгертер дейсіз?» деп ойлауыңыз мүмкін. Бірақ технологияның дамуы жаңа мүмкіндік ашты ма, әлде чат­та бас қосқандардың ниеттерінің шынайы­лығынан ба, бүгін­де әлеуметтік желідегі көптеген компа­ния­ның парақ­шалары қазақша «сөйлей бастады». Бар-жоғы бір аптаның ішінде Samsung, LG, KFC, Hardee`s сияқты шетелдік компаниялар мен басқа да қазақстандық құрылымдар ресми парақ­ша­сына қазақша ақпарат қосып, өз қыз­меті туралы мемлекеттік тілде айта бас­тады.

Қозғалыстың ұйымдастырушы­лары­нан сұрағанымызда, бұл тұтынушы құ­қығын талап ету емес, сақтау екенін жет­кізді. Өйткені Ата Заң талабы бойын­ша, хабарландыру, жарнама, тауар туралы ақпарат алдымен мемлекеттік тілде және орыс тілінде жазылуы керек. «Біз қарапайым ғана қоғамдағы өзекті мәселелердің бірін шешу үшін жастарды біріктіріп, олардың ұйымдасып, жүйелі жұмыс істеуіне жағдай жасадық. Бұл – бұрыннан бар, «ауада ұшып жүрген идея» десек болады. Себебі Нұр-Сұлтан, Алматы сияқты ірі қалаларда қазақша сөйлейтін кез келген адамның көкейінде қайда барса да «мұнда қазақша қызмет көрсете ме екен?», «қазақша сөйлей ме екен?» деген сұрақтың болары анық. Чат ашылған алғашқы күні оған 200-300 адам жиналды, ал 4-5 күннің ішінде топ мүшелерінің саны 1 500-ға жетті. Идея осылай пайда болды. Компанияларға тұтынушы құқығымызды сақтауды сұрап, қазақша да ақпарат беруі туралы талап-тілегімізді сыпайы, мәдениетті түрде жеткіздік. Біз хабарласқан ком­пания­ның барлығы дерлік қазақша жаза бастады. Mechta, Technodom, Starbucks сынды ығымызға жығылуға біраз қарсылық танытқан компаниялар да болды. Бірақ қазір олар да қазақша сөйлейтін тұтынушылардың көп екенін түсінгендей. Біз ескерту жасамай жатып, парақшаларын өз еркімен «қазақшаландырған» компаниялар да табылды. Біз олардың өзге тілдерде ақпарат таратуына қарсы емеспіз, бірақ қазақша да жазуын талап етеміз. Бұл жерде талап ету деген тіркестің өзі ар­тық. Қазақстанның кез келген азаматы аталған компаниялардың тұтынушылары, со­лардың өнімін қолданады. Ал қазіргі статистикаға сүйенсек, Қазақстан азамат­тарының басым бөлігі – қазақтілді. Олар қазақша ақпарат алуды, қазақша сөйлеуді жөн санайды. Ал компания қазақша ақпарат таратса, олардың тауарына деген сұраныс көбейе түсері сөзсіз. Міне біздің негізгі идеямыз компанияның имиджіне нұқсан келтіру емес, осыны жеткізу еді», дейді қозғалысты ұйымдастырушылар.

Талқылауға қатысып, парақшаларда пікір білдіретіндердің басым бөлігі – жастар. Бұл жердегі негізгі мәселе – қозғалыстың ерікті түрде жүріп жатқаны. Чатта пікір білдіру мәдениеті мен компаниялар парақшасы туралы ақпарат қана бар. «Бұған қатысушылардың басым бөлігі – қалалық жастар. Олай деуіміздің себебін түсіндіре кетейін. Алдымен, олар өз құқықтарын біледі. Екіншіден, оларға қазақша ақпарат алған ыңғайлы. Үшіншіден, сол компаниялардың өнімін сатып алады, тұтынады.

Алдағы уақытта еліміздегі барлық компаниялар мемлекеттік тілде ақпарат таратуды жүйелі түрде жолға қойып, бұл орайда қандайда бір мәселе туындамайтын күнге жетсек, яғни аталған чатқа қажеттілік болмайтын кез туса, оны жабамыз. Ал ол күн тек кез келген компания қазақша да ақпарат тарата бастағанда туа­ды», дейді ұйымдастырушылар.

Бұл ерікті қозғалысты «қалауын тапса, қар жанадының» ХХІ ғасырдағы үздік үлгісі десек болар. Аталған жоба әлеуметтік желілерді игі істерге де тиімді пайдалануға болатынын көрсетті. Ал жастар бизнес өкілдеріне қазақтілді аудиторияның өз тілінде берілген ақпаратты мәдениетті түрде талап ете алатынын, мемлекеттік тілде ақпарат тарату міндет екенін жеткізе алғандай. «Қазақстанда қазақтілді аудитория дис­криминацияға ұшырайтын ең ірі топ деуге болады. Сондықтан бұл кез келген азамат күніне 5-10 минутын бөліп, компанияларға қазақша жазу керек деген өтінішін білдіре алатын акция. Ал қазақша ақпарат сұрау ірі бизнестің, корпоративтік қоғамның қазақша сөй­лейтін тұтынушыға көзқарасын өзгертеді деп ойлаймыз», деп есептейді жастар.