Инклюзивті білім беру – кедергісіз келешек

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы Жолдауында «Мамандардың негіздеуінше, мемлекеттің тек дарынды оқушыларды қолдауы балалар арасында әлеуметтік аражікті ұлғайтуы мүмкін. Бұған жол беруге болмайды», деген еді. Шығыс Қазақстан облысында жетім және ата-анасының қамқорынсыз қалған балаларға ерекше назар аударылып келеді. Президент айтып өткендей, дарынды оқушыларға ғана емес, ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларды оқыту үшін тең жағдай жасауды қолға алған.

– Инклюзивті білім беруді дамыту – алдымызға қойылған маңызды мін­деттердің бірі. Облыс әкімінің тап­сырмасы бойынша 2018 жылдың қыр­күйе­гінде инклюзивті білім беруге жағ­дай жасаған мектептердің үлесін арт­тыру мақсатында 2018-2020 жылдары аталған білім беру түрін дамыту бағдарламасы әзірленіп, бекітілді, – дейді облыстық Білім басқармасының басшысы Сайрангүл Жұмаділова.

Бекітілген бағдарламада төрт бас­та­ма көзделген екен. Оны жүзеге асы­ру үшін облыстық бюджеттен жалпы 530,4 млн теңге бөлініп, Жол кар­та­сы шеңберінде жұмыстар жүр­гі­зіл­ген. Атап айтсақ, облыстың 500 мұ­ға­­лімі арнайы курстан өтті. 38 жалпы бі­­лім беру мектебінің ғимараты тірек-қи­мыл аппараты бұзылған балалар үшін бейімделді. Облыстың 12 пси­хо­ло­гия­лық-педагогикалық түзеу каби­не­тіне қо­сымша тағы төрт ауданда осындай ка­бинет ашылды.

– Бізде аздап көрмейтін балалар бар. Олар Семейдегі арнайы мектепте оқиды. Ал көздері мүлдем көрмейтін балаларға жабдықталған сыныптар керек еді. Содан былтыр «Дара» қайырымдылық қоры демеушілік көрсетіп, Өскемендегі №19 мектептің бір жақ қанатын жабдықтап берді. Алғашында ата-аналар өтінішімен төрт-ақ бала келген. Биыл он шақты бала келіп жүр, – дейді Білім басқармасының басшысы.

Облыста инклюзивті оқитын бала­лардан бөлек жетім және ата-ана­сының қамқорлығынсыз қалған бала­ларға арналған жеті білім беру меке­ме­сінде 606 бала тұрады. Елдегі жағ­дай­ға байланысты балалардың туыс­тарына, асырап алуға үміткерлердің келуіне шектеу қойылды. Бұл мекемелер байланыссыз термометрлермен, антисептикалық заттармен қамтылды. Қызметкерлері де екі апта қатарынан жұмыс істеу кестесіне көшкен. Облыс әкімі Даниал Ахметовтің тапсырмасымен, интернаттық мекемелердің тәрбие­ленушілері, қызметкерлері коро­на­ви­рустың бар-жоғын анықтайтын тест­ен өтіп отыр.

Осындай қиын-қыстау кезде жо­март­­тық танытып, көмек көрсетіп жат­қан­дар аз емес. «Жақсының жақсы­лы­­ғын айт, нұры тасысын» дейді. Айта­йық, «Казцинк» ЖШС білім беру меке­ме­ле­рі­не 27 ноутбук, залалсыздандыратын тоннельдер, маскалар, антисептиктер, санитарлық кілемшелер, электронды термометрлер, дозаторлар алып берген. Балалардың жазғы демалыстарын ұйымдастыруға да көмектескен.

«ТМК» АҚ Өскемендегі «Үміт» бала­лар үйінің тәрбиеленушілеріне 20 жаңа компьютер мен ноутбук сыйлады. «Дегдар» гуманитарлық қоры облыс орталығындағы №8 балалар үйін қажетті дәрі-дәрмекпен қамтыды. Ал «Дара» қайырымдылық қоры №8 балалар үйінің базасында «Тәлімгер» жобасы аясында балаларға теледидар, принтерлер, модемдер, құлаққаптар және жиырма смартфон сыйлады.

Қарап отырсаңыз, көрсетіліп жат­қан көмек ұшан-теңіз. Нұр-Сұлтан қаласындағы «Дара» қайырымдылық қоры №19 мектептегі зағип және көзі на­шар көретін балаларға спорттық киім­­дер мен жабдықтар сыйлады. Енді мұндағы балалар ептеп спортпен де шұ­ғылдана алады. Қашықтан оқуға жағ­да­йы жоқ бір балаға ноутбук пен роутер де берілді. Онлайн білім алу үшін компью­­терлерге барлық бағдарламалар мен плат­формалар орнатылды.

– Зағип балаларға арналған құрал-жабдықтар өте қымбат тұрады. Соның өзіне қарамастан, көмек қолдарын созып жүрген «Дара» қайырымдылық қорына ризамыз, – дейді №19 мектептің директоры Қайрат Фазылұлы.

Иә, «Дара» қайырымдылық қоры өңір­дегі ерекше білім беруді қажет ететін оқушыларға орасан зор көмек көр­сетіп келеді. Бүгінге дейін аталған қор­дың көмегімен Өскемен мен Семейде педагогикалық-психологиялық түзету кабинеттері ашылды. Сондай-ақ осы екі шаһардағы екі мектептің базасында ерекше білім беруді қажет ететін балалар үшін облыста тұңғыш ресурстық орталық ашылды. Мирный шағын  ауданындағы №8 мектеп базасындағы ресурстық орталықта 52 бала ерекше білім алып жатыр. Мұғалімдер де «Дара» қорының қолдауымен Нұр-Сұлтан мен Алматы қалаларында білімдерін жетілдіріп, курстардан өтіп отырады.

Жалпы білім беру мектептеріне инклюзияны қолдау кабинеттерін ашу үшін демеушілер 70 млн теңге қаржы жинаған. Жазда «Дара-білім» акциясы аясында қоғам қайраткерлері, әйгілі актерлер, спортшылар балалардың тех­ни­калық базасын нығайту үшін қаржы жинаған. Жиналған қаржыға №8 мек­тептің оқушыларына екі ноутбук пен төрт планшет алып берген.

Мектептердегі үлгі бойынша пилот­тық режімде «НИЕТ ВУМЕН» қо­ғам­дық қорымен облыстың мектепке де­йін­гі үш ұйымында инклюзияны қол­дау кабинеттерін жабдықтау жұ­мыс­тары жүргізіліп жатыр. Ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларды тәр­бие­леу­ге жағдай жасаған мектепке дейінгі ұйымдардың үлесі 45% құрайды. Яғни аталған санаттағы балалары бар әр балабақшада тиісті жағдайлар жасалған. Ал тәрбиешілерді курстардан өткізу жұмыстары жалғасын таба бермек. Жоспар бойынша 2025 жылы облыстағы әр мектепке дейінгі мекеме ерекше баланы қабылдап, тәрбиелеуге дайын болуы тиіс.

Сонымен қатар қосымша білім ұйымдарында ерекше білім беру қажет­ті­ліктері бар балаларға жағдай жасалып жатыр. Өскемен мен Семейдегі музыка, өнер мектептерінің, жас техник стансасының, оқушылардың шы­ғар­ма­шы­лық сарайының ғимараттары тірек-қимыл аппараты бұзылған балаларға бейімделіп қайта жасалды. Енді тірек-қимыл аппараты бұзылған балалар түрлі ба­ғыттағы үйірмелерге еш кедергісіз қа­ты­са алады.

Жаңа оқу жылында пилоттық ре­жім­де Өскеменнің екі мектебінде технология кабинеттері жабдықталады. Онда психикалық дамуы тежелген және ақыл-ойы кем балалардың қажетті дағ­ды­ларды меңгеріп, басқа ортаға сіңісіп кетуіне көмектеседі.

Енді қалған 582 балаға жағдай жасау үшін жыл­дың соңына дейін 700 педагогті курс­тық дайындықтан өткізу керек. Өңір­дегі 55 мектепте инклюзия­ны қол­дау кабинеттерін жабдықтау мә­се­­ле­сі шешімін тапты. Алдағы уа­қыт­та «Қам­қорлық» республикалық бағдар­ла­­масы шеңберінде тағы 2 кабинет жаб­дық­та­ла­ды. Жылдың соңына қарай ерекше бі­лім беру қажеттіліктері бар балалар оқитын барлық 489 мектепте инклюзивті білім беруге жағдай жасау жұмыстары аяқта­лады. Сөйтіп, инклюзивті білім алуға мұқтаж 8070 баланың барлығына қажетт­і білім беріледі.

Шығыс Қазақстан облысы