Энергетика вице-министрі Жанат Жахметова мен Энергетика министрлігінің Жер қойнауын пайдалану департаментінің директоры Қайырхан Тұңғышбаев көмірсутектер бойынша жер қойнауын пайдалануға құқық беру бойынша аукцион өткізу мәселесі туралы айтып берді, деп хабарлайды Egemen.kz.
Ағымдағы жылы "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Кодексті іске асыру үшін Энергетика министрлігі 4 заңға тәуелді актіні қабылдады, оның ішінде операторды анықтау критерийлері бойынша, операторды анықтау туралы, аукцион өткізу ережелері бойынша және жер қойнауын пайдалану құқығын беру жөніндегі комиссия туралы ереже.
"Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" ҚР Кодексіне қабылданған түзетулерге сәйкес министрлік көмірсутектер бойынша жер қойнауын пайдалану құқығын беруге арналған электрондық аукциондар операторының интернет-ресурсын пайдалана отырып, электрондық нысанда аукцион өткізу қағидаларын бекітті.
Энергетика вице-министрі Ж. Жахметова хабарлағандай, бюджет қаражатын үнемдеу мақсатында қажетті функционалы бар қолданыстағы ақпараттандыру объектілерін (платформаларды) пайдалану шешілді. "Көмірсутектер бойынша жер қойнауын пайдалану құқығын беруге арналған электрондық аукциондар операторын айқындау критерийіне" сәйкес электрондық аукцион операторы – жарғылық капиталына мемлекет 100% қатысатын "Ақпараттық-есептеу орталығы" АҚ айқындалды.
Сондай-ақ, Кодекстің "Көмірсутектер бойынша жер қойнауын пайдалану құқығын алуға үміткер тұлғаларға қойылатын талаптар" 90-бабына сәйкес көмірсутектер бойынша жер қойнауын пайдалану құқығын беру кезінде жер қойнауын пайдалану құқығын сатып алушы тұлға:
1) тарату, қайта ұйымдастыру немесе банкроттық сатысында болмауға тиіс; 2) салық және бюджетке төленетін өзге де міндетті төлемдерді төлеу бойынша өтелмеген берешектері болмауы тиіс; 3) көмірсутектерді барлауға және өндіруге жер қойнауын пайдалану құқығын алған жағдайда – барлау кезеңінде жер қойнауы учаскесіндегі жұмыстардың көлемі мен түрлері бойынша ең төменгі талаптарды орындау үшін жеткілікті қаржы қаражаты болуы тиіс.
Көмірсутектер бойынша жер қойнауын пайдалану құқығын беру жөніндегі аукционға қатысу процесінің бірінші кезеңі аукцион өткізуге өтініш беруден басталады. Кодекске сәйкес көмірсутектер бойынша жер қойнауын пайдалану құқығын алуға мүдделі тұлға ЭЦҚ қойылған аукционды өткізуге өтінішті оператор жүйесі арқылы құзыретті органға береді. Құзыретті органның өтінішті қарау кезеңі 20 жұмыс күнінен аспайды.
"Оң нәтиже болған жағдайда біз интернет-ресурсымызда хабарламаны жариялаймыз, онда біз электрондық аукционды қандай учаскелер бойынша өткізуге болатынын көрсетеміз, осы учаскелердің атауын көрсетеміз, олардың координаттарын, электрондық аукционды өткізу күні мен уақытын көрсетеміз. Сондай-ақ хабарламада біз әрбір учаске бойынша бастапқы бонус пен әлеуетті жер қойнауын пайдаланушы үшін қоятын шарттарды жазып береміз. Бұл қазақстандық кадрларды оқыту, ҒЗТКЖ-ға, сондай-ақ жергілікті қамту бойынша шығындар", деп түсіндірді Ж. Жахметова.
Келесі кезең — аукционға қатысуға өтініш беру. Құзыретті орган аукционды өткізу туралы хабарламаны жариялаған кезде жер қойнауын пайдаланушының аукционға қатысуға өтініш беруі үшін берілетін мерзім хабарлама жарияланған күннен бастап 2 айды құрайды.
"Бұл өтінішті берген кезінде өтініш беруші қатысу үшін жарна төлейді. Биыл жарна 100 АЕК (шамамен 277 мың теңге) құрайды. Қатысу жарнасы операторға төленеді, ал оператор өз кезегінде бұл ақшаны үш жұмыс күні ішінде мемлекеттік бюджетке аударады. Биылғы жылы да төлемді электрондық үкіметтің төлем шлюзі арқылы электрондық түрде жүргізуге болады", деп түсіндірді вице-министр.
Өтініш беруші оператор жүйесі арқылы құзыретті органға аукцион өткізуге өтініш береді. Көмірсутектер бойынша жер қойнауын пайдалану құқығын беруге арналған аукционға қатысуға өтініш құзыретті органға келіп түскен күнінен бастап 10 жұмыс күні ішінде қаралады. Құзыретті орган өтініш берушіні аукционға қатысуға қабылдайды және жібереді не өтінішті қабылдаудан бас тартады. Аукционға қатысуға өтінішті қабылдаудан бас тарту Кодексте көрсетілген негіздер бойынша ғана жүргізіледі. Бұдан кейін аукцион өткізіледі.
"Құзыретті орган аукционға қатысуға рұқсат берген өтініш берушілер аукцион залына кіреді. Аукцион аукцион залында қол қойылатын бонустың бастапқы мөлшерін автоматты түрде орналастыру арқылы басталады. Егер аукцион өткізілетін күні 2 қатысушыдан кем тіркелсе, комиссиямен Аукцион өтпеді деп танылады. Аукцион нәтижелері ол өткізілген күні хабарланады және хаттамамен ресімделеді", деді вице-министр.
Аукцион нәтижелері ол өткізілген күні хабарланады және хаттамамен ресімделеді. Жүйе аукцион аяқталғаннан кейін қалыптастыратын аукцион қорытындылары тізілімінің негізінде көмірсутектер бойынша жер қойнауын пайдалану құқығын беру жөніндегі комиссияның шешімі бойынша қол қойылатын бонустың ең көп мөлшерін ұсынған қатысушы аукцион жеңімпазы болып танылады. Аукцион нәтижелері ол өткізілген күннен бастап 3 жұмыс күні ішінде құзыретті органның интернет-ресурсында жарияланады.
"Сауда-саттыққа шығарылған 10 учаскенің барлығы Қазақстанның Атырау облысының аумағында ішінара немесе толық орналасқан. Атырау өңірінен басқа учаскелер Батыс Қазақстан және Ақтөбе облыстарының шекараларына "енеді", деп нақтылады Ж. Жахметова.
Жалпы, 2020 жылы Қазақстанда бұрын айтылғандай 10 мұнай-газ жер қойнауы учаскесі электронды аукционға қойылды, қол қою бонусының жалпы бастапқы мөлшері 400 млн теңге. Қазіргі уақытта аукционға қатысуға 30-дан астам өтініш келіп түсті. Көмірсутектерді өндіру және өндіру үшін мемлекет ұсынатын учаскелердің жалпы ауданы – шамамен 29 мың шаршы шақырым. Аукционның іске қосылуы туралы ақпарат бірқатар қазақстандық БАҚ-та және Ресей, Украина және Әзербайжанның ақпараттық ресурстарында жарияланды. Ағымдағы жылдың 1 қыркүйегінен бастап жер қойнауын пайдалану құқығын алуға мүдделі тұлғалар аукцион өткізуге онлайн режимінде өтініш бере алады.
"Сауда-саттық электрондық алаңда өтеді www.gosreestr.kz. Порталдың осындай аукциондарды өткізуде бай тәжірибесі мен тәжірибесі бар. Оның базасында бүгінде 80 мыңнан астам сауда-саттыққа қатысушы бар. Кодексте жеке және заңды тұлғалардың — елдің резиденттері мен бейрезиденттерінің қатысуы көзделгенін атап өткім келеді. Осыған байланысты өтініштерді беру процесін автоматтандыру есебінен бекітілетін құжаттардың көлемі бірнеше есеге қысқартылды және мемлекеттік органдардың өзге де ақпараттық жүйелерінен деректерді сұрату мүмкіндігі іске асырылды", деп түсіндірді вице-министр.
Электрондық сауда-саттықты өткізу 2020 жылғы 23 желтоқсанға жоспарланған (қатысуға өтінімдер 29 қарашаға дейін қабылданады). Бұл учаскелер бірінші болып, оларды әзірлеу құқығы электрондық тәсілмен іске асырылатын болады. Осы уақытқа дейін аукциондар "көзбе-көз" режимде өтті, қатысушыларға, тіпті егер әзірлеуге шетелдік компания үміткер болса да, аукцион залдарына бару қажет болды.
Енді карантин және көптеген халықаралық әуе рейстерінің алынып тасталуы жағдайында сауда-саттық электрондық тәсілмен жүргізілетін болады. Бұл мемлекеттік органдарды да, бизнесті де едәуір операциялық шығындардан құтқарады.
Сонымен қатар, Жер қойнауын пайдалану департаментінің директоры Қайырхан Тұтқышбаев аукцион соңғы рет 2018 жылы өткізілгенін хабарлады. Сауда қорытындысы бойынша тоғыз учаске бойынша жеңімпаздар анықталды. Қол қою бонусының жалпы сомасы шамамен 1,5 млрд теңгені құрады, 3 мың жаңа жұмыс орны құрылды. Қайырхан Тұтқышбаев биылғы жылы аукционға шығарылатын 10 учаске бойынша қорлар мемлекеттік баланста бекітілмегенін атап өтті.
"Бұл учаскелер аукционға бізге келіп түскен өтінімдер арқылы шығарылады. Сондықтан бүгінгі күні олар мемлекеттік теңгерімде жоқ. Егер келісімшартты алған жеке немесе заңды тұлға мұнай кен орнындағы қорларды тапса, онда оны балансқа қойып, оны одан әрі өндіру үшін келісімшарт жасасуға басым құқық алады", деді Қ. Тұтқышбаев.
Спикердің айтуынша, Салық кодексіне сәйкес алғашқы қол қою бонусының мөлшері формула бойынша есептеледі. Егер қор болмаса, ол 200 АЕК құрайды. Және жазылым бонусы болып санала алады. Энергетика секторын цифрландыру Жанат Жахметова ҚР Энергетика министрлігінің "Цифрлық Қазақстан" мемлекеттік бағдарламасы аясында цифрландыру бойынша қызмет жүргізіп жатқанын атап өтті.
Жобалардың бірі — жер қойнауын пайдалану құқығын электрондық форматта беру. Қазір мұнай-газ саласында жұмыс жүргізілуде. Мұнай-газ саласында қазір мұнайды есепке алудың ақпараттық жүйесін құру бойынша жұмыстар жүргізілуде. Бұл өте үлкен ақпараттық жүйе болады, онда мұнай өндіру, тасымалдау, өңдеу бойынша деректерді цифрландыру жоспарлануда. Сондай-ақ энергетика саласы бойынша басқа да бірқатар іс-шара өткізіледі. 2019 жылдан бастап жаңартылатын энергия көздері бойынша электрондық аукцион жұмыс істейді. Келісімшарттар жасасу, осы келісімшарттарға толықтырулар жасау, жер қойнауын пайдалану құқығын үшінші тұлғаға беру жөніндегі қызметтерді автоматтандыру бойынша жұмыстар жүргізілуде.
"Энергетика министрлігі атқаратын қызметтердің барлығын дерлік біз “Цифрлық Қазақстан” мемлекеттік бағдарламасы аясында автоматтандыруымыз керек", деді Ж. Жахметова.
Сонымен қатар, энергетика вице-министрі цифрландыру пандемия кезінде өзінің тиімділігін көрсеткенін атап өтті.
"Біз биылғы жылы, мысалы, Цифрлық даму министрлігінің құжат айналымы бойынша “жинақ” шешім енгізуінің арқасында өз қызметкерлеріміздің 80%-ын қашықтан жұмыс істеуге жібере алдық. Осылайша біз қызметкерлерімізді қашықтықтан жұмыс істеуге жіберу арқылы қауіпсіздендіре алдық. Біз өз компанияларымыз бойынша да осындай жұмыс жүргізгіміз келеді", деді Ж. Жахметова. Цифрландырудың негізгі мақсаты, әсіресе, энергетика саласында, шығындарды оңтайландыру және мұнай өндіру коэффициентін арттыру, сол арқылы өнімділікті арттыру болып табылады.
Бұл ретте Энергетика министрлігі цифрландыру бойынша алдына екі мақсат қойып отыр. Бұл — функциялар мен қызметтерді автоматтандыру және жер қойнауын пайдаланушылар мен компанияларға цифрландыруға көмек көрсету.