Заң қабылдауда халық үні ескеріледі

Жер қойнауын пайдаланушылар уран өндіру зардаптарын жою жоспарын барлық жұмыс басталғанға дейінгі құжаттар топтамасын дайындау сатысында ұсынуы тиіс. Кен орнындағы қордың едәуір өскені анықталған жағдайда, олар өз кірістерінің бір бөлігін сол аймақтың әлеу­меттік-экономикалық дамуына бағыттауға міндетті болады.

«Құжат еліміздегі уран өндіру саласын құқықтық реттеуді же­тілдіруге бағытталған. Мемлекет басшысының биылғы 26 қаңтарда Үкіметтің кеңейтілген отырысында мемлекеттік және жеке операторларды құруға тыйым салу жөніндегі берген тапсырмасын орындау мақсатында Сенат депутаттары заң жобасының бірінші бабының бесінші тармақшасының 14,15,16,17,18-ші және 19-шы абзацтарын алып тастауды ұсынып отыр. Үкіметтің биылғы 17 ақ­пан­да келген қорытындысына сәй­кес, бұл ұсыныс қолдау тапты. Заң жобасындағы барлық түзе­тулер уран саласындағы карым-қатынастарды әрі қарай жетіл­діруге бағытталған. Сондықтан заң жобасының бастамашыларына, Парламент Мәжілісінің депутаттарына алғысымызды білдіреміз», деді сенатор Бауыржан Қаниев.

Сенаторлар ел Президентінің мемлекеттік және жеке-меншік опе­раторларды құруға тыйым са­лу туралы тапсырмасын бас­шылыққа ала отырып, жобалау құжаттары мен уран кен орындарын игеру талдауына тәуелсіз сараптама операторын құруға қатысты ережелерді алып тастауды ұсынды. Баяндалғанды ескере келе, сенаторлар енгізген түзету Парламент Мәжілісіне жіберілді.

«Уран стратегиялық шикізат болып табылады және оны өндіретін қорларды есепке алу еліміздің отын-энергетикалық кешенін дамытуды көздейді. Енгізілетін өзгерістер мен толықтырулар жер қойнауын пайдаланушылардың келісімшарттағы міндеттемелерді орындау сапасын арттыруға және уран өндіру жөніндегі жобалау құжаттары туралы ережені жетілдіруге мүмкіндік береді. Бұл, сайып келгенде, Қазақстан әлемде жетекші орын алатын саланы дамыту жағдайын жақсартуға мүмкіндік береді», деді сенатор Ерік Сұлтанов.

Сонымен қатар депутаттар «Қазақ­стан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне норма шы­ғар­машылықты жетілдіру мә­селелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын қарастырып, екі оқы­лымда қабылдады.

Құжат бойынша негізгі баяндама жасаған Әділет министрі Марат Бекетаевтің айтуынша, заң жобасы заңдарды әзірлеу, олар бойынша қоғамдық талқылау өткізу және заңдарды қабылдау рәсімдерін жетілдіру мақсатында әзірленді.

«Заң жобасында мынадай негізгі ережелер көзделеді. Бірін­шіден, «Халық үніне құлақ аса­тын мемлекет» тұжырымда­масына сәйкес келетін заң шығару қызметінің жаңа кезеңдерін енгізу. Атап айтқанда, әзірлеуші органдар реттеушілік саясаттың консуль­тативтік құжатын әзірлейді. Бұл құжатта проблемалар мен ықтимал шешімдер көрсетіледі. Ол мүд­делері қозғалатын мақсатты топтармен талқыланатын болады. Талқылау қорытындысы бойынша заң жобасының тұжырымдамасы жасалады. Екіншіден, заң жобаларын қоғамдық талқылау тәсілдерін кеңейту көзделеді. Азаматтарды жаңа реттеуге алдын ала дайындау мақсатында әрбір заң жобасы мен қабылданған заң ақпараттық түсіндіру бағдарламасымен сүйемелденеді. Үшіншіден, заң жобаларының ғылыми құқықтық сараптамасының сапасын арттыру. Бір ұйымның ғылыми ресурстарымен шектелмей, осы жұмысқа тиісті білімі бар елдегі барлық ғылыми сарапшыларды тарту. Бұл жұмысты үйлестіруді Заңнама және құқықтық ақпарат институтына жүктеу ұсынылады.

Төртіншіден, азаматтар мен бизнеске қосымша міндеттер жүктейтін нормаларға қатысты «өтпелі кезең» тәжірибесін заңнамалық деңгейде белгілеу. Жаңа міндеттерді белгілейтін нормалар халық пен бизнестің дайын болуына қарай, қабылданған күнінен бастап 60 күндік мерзімнен ерте енгізілмейді.

Заңдар қабылданғаннан кейін олардың тиімділігін бағалау мін­деті ұсынылып отыр. Бұл міндет заң­ды әзірлеген мемлекеттік ор­­ган­­дарға жүктеледі. Қа­был­дан­ған заңның тиімділігін бағалау үшін әзірлеуші орган жаңа рет­­теу­дің салыстырмалы нәтиже­лері көр­сетілген есепті дайындай­ды. Бұл есеп құқықтық монито­ринг аясында қолданылатын болады, сондай-ақ парламенттік тың­дауда немесе «Үкімет саға­тында» тал­қылануы мүмкін», деді Марат Бекетаев.

Сенат Төрағасы Мәулен Әшім­баевтің айтуынша, нормативтік-құқықтық актілерді әзірлеу, қоғам­дық талқылау және қабылдау рәсімдерін жетілдіру жөніндегі міндеттер Мемлекет басшысының сайлауалды бағдарламасында белгіленген болатын. Бұл заңның қабылдануы халықтың заң шығару процесіне белсенді қатысуын қамтамасыз ету үшін қосымша құқықтық негіз қалыптастырады және Президенттің сайлауалды бағдарламасының орындалуы болып табылады.

«Әзірленетін заңдардың сапасын арттыруға, олар бойынша жүйелі түсіндіру жұмыстарын жүр­гізуге және қабылданған заңдардың орындалуын бақылауға арналған тетіктер анықталады. Заң аясындағы өзгерістер заң­шы­ғарушылық процесті жаңа деңгейге көтеріп, оның ашықтығын және тиімділігін арттыруға өз үлесін қосады деп сенеміз», деді Мәулен Әшімбаев.

Айта кетерлігі, заң жобасын талқылау барысында сенатор Қанатбек Сафинов қабылданатын заңдардың жартысына түзетулер енгізілетінін сынға алды. Оның айтуынша, бұл – заңнама тұрақ­сыздығының көрсеткіші. Заңдарға өзгерістер мен толықтырулардың жиі енгізілуі, дайындалатын заң жоба­ларында қабылданатын норма­лардың нақты болжамдары бол­мауы басты мәселеге айналып отыр. Мұның бәрі қарама-қайшы­лықтарға, құқықтық қателіктерге, сот дауларына әкеледі.

«Қазақстанда 2,5 мыңнан астам заң қабылданды. Олардың 301-і дербес, 90 пайызы өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заң­дар және ратификацияланған халық­аралық шарттар. Тек қолда­ныстағы нормативтік-құқықтық актілердің саны 51 мыңнан астам. Заңдар мен заңға тәуелді актілердің көптігі – қоғамдық қатынастарды нормативтік реттеудің көрсеткіші. Бұл мемлекеттік органдар үшін жаңа функциялар құруға және олар­дың аппаратын үлкейтуге әкеледі. Бұл мемлекеттік қызмет­шілер үшін де, кәсіпкерлер үшін де  үлкен шектеулер мен тыйымдарға әкеп соғады», деді Қ.Сафинов.

Сондай-ақ отырыста Ахмет Байтұрсыновтың 150 жылдығына орай Премьер-Министрдің атына депутаттық сауал жолданды. Онда Алаш қайраткерінің мерейто­йын лайықты деңгейде атап өтуге дайындық жүргізу қажеттігі туралы айтылған. Сауалды «Ұлттық құндылықтарды сақтау және ны­ғай­ту – тәуелсіз мемлекеттің жар­қын болашағы» тақырыбы бойынша өтетін Парламенттік тыңдауға дайындық аясында Нұрлан Әб­діров, Алтынбек Нұхұлы және басқа сенаторлар дайындаған.