Азаматтардың зейнетақы жинағы Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорында тұрса да немесе жеке компанияларға берілсе де басқарыла береді. Сөйтіп жыл сайын қаражат қор нарығында табылған пайда есебінен көбейіп, еселеніп отырады. 2021 жылдың 1 сәуіріндегі жағдай бойынша басқаруда болған зейнетақы активтерінің жалпы көлемі 12 603,7 млрд теңгеден асқан. Ал жеке компанияларға 1,7 млрд теңге шамасында қаржы беріліпті.
Ақпанның соңынан бастап салымшылардан зейнетақы активтерінің жеткілікті шегінен асатын бөлігін аудару туралы өтініштер түсе бастағаны белгілі. Осыған байланысты алғашқы аударымдар 15 наурыздан басталды. Қазіргі кезде инвестициялық портфельді басқарумен үш банк белсенді айналысуда. Соның ішінде Jusan Invest АҚ сенімгерлік басқаруындағы зейнетақы активтері 663,97 млн теңгені құраған. Оларға Ұлттық банк ноттары (портфельдің 60,11 пайызы), Exchange Traded Funds (ETF) пайлары (39,64 пайыз), инвестициялық шоттардағы ақша қаражатында қалған активтер (0,25 пайыз) сатып алыныпты. Портфельдің 60,36 пайызы теңгеде болса, 39,64 пайызы долларда сақталған. Инвестициялық қызмет нәтижесінде, сондай-ақ шетел валюталары бағамдарының құбылмалылығы және қаржы құралдарының нарықтық құнының өзгеруі салдарынан есептелген инвестициялық кіріс мөлшері 6,18 млн теңгеге жеткен. Jusan Invest зейнетақы активтерінің табыстылығын 0,89 пайыз деп көрсетеді.
1 сәуірдегі жағдай бойынша Halyk Global Markets АҚ сенімгерлік басқаруға 502,97 млн теңге қабылдаған. «Портфельдің құрылымында кері РЕПО операциялары (99,5 пайыз) және шоттардағы ақша қаражаттары бар. Барлық инвестициялар ұлттық валютада номиналданған. Кезең ішінде есептелген инвестициялық табыстың мөлшері 1,21 млн теңге, табыстылық 0,23 пайызды құрады» деп жазады БЖЗҚ.
BCC Invest АҚ еншісіндегі зейнетақы активтерінің көлемі – 304,42 млн теңге. Қордың хабарлауынша, аталған қаржы инвестициялық шоттардағы ақшалай қаражатқа (64,02 пайыз), РЕПО-ға (18,1 пайыз), Қазақстандағы квазимемлекеттік ұйымдарының облигацияларына (12,49 пайыз), шетелдік эмитенттердің акциялары мен депозитарлық қолхаттарына (8,05 пайыз), пайларға (ETF индекстерге) (6,86 пайыз) бөлінген. Инвестициялық табыс кезеңіне есептелген сома 0,94 млн теңгені құраған, табыс – 0,29 пайыз деңгейінде. Сонымен қатар портфельдің 85,08 пайызы ұлттық валютада жасақталғанын да айта кету керек.
AERC қолданбалы зерттеулер департаментінің консультанты Рустам Бекішевтің айтуынша, зейнетақы активтерінің жеке компаниялардың басқаруына берілгеніне көп уақыт бола қоймады, сондықтан кесіп-пішіп бағалауға ерте.
– Алғашқы статистика 1 сәуірде жарияланды. Сол жердегі үш компанияның әкелген табыстылығын Ұлттық банк табыстылығымен салыстыру дұрыс бола қоймас. Өйткені басқарушы компаниялардың бір жыл ішіндегі табыс динамикасы қандай болары белгісіз. Наурыз айында Ұлттық банк басқаруымен зейнетақы активтерінің табыстылығы жылдық мәнде 11,37 пайызды құрады. Мәселен, Jusan Invest табыстылығы 0,89 пайыз деңгейінде қалса және әрі қарай 12 ай бойы сақталса онда қиын пайыздар формуласы есебінен жылдық табыстылық 11,22 пайыз деңгейінде болады. Бұл Ұлттық банктің наурыз айындағы табысына жақынырақ. Ал егер BCC Invest табыстылығы осы деңгейде (0,29 пайыз) қала берсе, онда бір жылдағы нәтижесі небәрі 3,5 пайыз болады. Бұл Ұлттық банк табысынан әлдеқайда төмен, – дейді сарапшы.
Әрине, басқарушы компаниялар нәтижесі тап осы деңгейде қалып қояды деп болжауға да болмайды. Сондықтан бір жыл ішінде жеке компаниялардағы активтер деңгейі күрт өсуі немесе құлдырауы мүмкін.
– Портфель құрылымына келер болсақ, доллармен берілген зейнетақы активтері үлесінің артқанын атап өтуге болады: биыл 1 наурызда – 29,95 пайыз, 1 сәуірде – 30,93 пайыз. Сондай-ақ тәуекел бойынша құрылымда да өзгеріс бар: 1 наурызда «ААА» рейтингінен басталып «ВВВ-»-ға дейінгі қаржы құралдары 85,3 пайызды құраса, қазір бұл үлес инвестициялық портфельдің 80,21 пайызына дейін төмендеді. «ААА» рейтингіне ие (ең сенімді) қаржылық активтер тек Ұлттық банк пен BCC Invest портфелі құрылымында ғана бар. Бұл ретте табыстылық пен тәуекел бір-бірімен тікелей байланысты екенін айтқым келеді: қаржылық актив тәуекелі қаншалықты төмен болған сайын табыстылық та соншалықты аз, – дейді Р.Бекішев.
EXANTE халықаралық инвестициялық компаниясының сарапшысы Андрей Чеботарёв қордағы зейнетақы активтерін жеке басқарушы компанияларға таратып беруден айтарлықтай пайда жоқ екенін айтады.
– Төрт компания таңдап алынды және оларға тәуекелге толы портфель қалыптастырмау туралы талап қойылып отыр. Сондықтан да активтерін жеке компанияларға аудару туралы небәрі мыңнан астам ғана өтініш келіп түскен. Бұл өте аз. Сонымен қатар компаниялардың капиталына да үлкен жауапкершілік жүктеледі. Яғни біз төрт бірдей кішкентай БЖЗҚ-ны құрдық деуге болады. Олардағы табыстылық БЖЗҚ-ға қарағанда сәл-пәл жоғары болады. Жеке компаниялардың активтермен жұмыс істей бастағанына бір-екі ай ғана болады. Осы уақыт ішіндегі көрсеткішін алдағы 12 айға көбейтіп, үнемі солай табысты болады екен деп байлам жасауға болмайды. Осы айда табыстылық жоғары болса, келесі айда ол құлдырап кетуі мүмкін. Иә, олардың портфелі таза, пайызы жоғары, басқа алып бара жатқан артықшылық жоқ, – дейді сарапшы.
Қазіргі уақытта БЖЗҚ зейнетақы активтерін сенімгерлікпен басқару туралы төрт жеке басқарушы компаниямен келісімшартқа отырған. Олар – Jusan Invest АҚ, BCC Invest АҚ, Halyk Global Markets АҚ және «Сентрас Секьюритиз» А.