Таңғы астың әлегі

Мәселенің бәрі жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында премьер-министрдің ресми резиденциясында таңғы асқа жұм­са­латын шығын бірден өсіп кеткені туралы мәлімет тарағаннан басталды.

Күнделікті шығатын Iltalehti басы­лы­мының хабарлауынша, тек таңғы асқа Санна Марин айына 850 еуро жұмсайды екен. Бұл шамамен 445 мың теңгеге жуық. Бұған дейін резиденциядағы таңғы ас шығыны шамамен айына 300 еуро болған. Басылым шығынның мұншалықты өсіп кеткеніне таңғалып, Санна ханымның әрекеті қаншалықты заңға сай деген сауал тастайды.

Iltalehti таратқан ақпаратты премьер-министрдің кеңсесі де растады. Соған сәйкес 2020 жылғы қаңтардан 2021 мамыр аралығында ресми резиденцияға түнегенде С.Маринді бір рет тамақтандыруға жұмсалған қаражат 14 363 еуро 20 центті құраған. Осылайша, айына шамамен 845 еуро кеткен екен. Премьер-министр кеңсесі таратқан мәлімдеге сүйенсек, бұған таңғы ас пен тіскебасар берілген.

Ал Санна Мариннің өзі ешқандай заң бұзбағанын, құзыретін артық пай­даланбағанын айтып отыр. Оның сөзіне сенсек, 2019 жылы премьер-ми­нистрлік міндетіне кіріскенде уәде етілген қыз­мет­терді ғана пайдаланған.

«Әрине, бұған қатысты ештеңе білмеймін. Өйткені таңғы асқа бөлінетін қаражатқа қатысты заң бұзушылық болған емес», деді ол Финляндия телеарналарының біріне берген сұхбатында. Сондай-ақ ол бұған дейінгі премьер-министрлер де таңғы ас ақысын пайдаланғанын атап өтіп, мәселенің анық-қанығын нақтылау қажет екенін жеткізді.

Осыған байланысты Хельсинки қала­сының полиция қызметі іс ашатынын, қан­шалықты заң бұзылғанын анықтайтынын хабарлады. Құқық қорғау органдарының айтуынша, мәселе премьер-министрдің өзінде емес, кеңсе қызметкерлеріне қатысты болуы мүмкін. Сондықтан сарапшылар Санна Мариннің қызметінен кетуі екіталай екенін айтып отыр.

Финляндияда туындаған дау жайлы оқып отырып таңғаласың. Былай қарасаң, премьер-министр «түйені түгімен» жұтқан жоқ. Заң аясында қарастырылған таңғы асын ғана ішеді. Қысқасы, бюджет қаражатын босқа шашпаған.

Оның үстіне, Скандинавия елінде ше­неу­­ніктердің бюджет қаржысын пайдалануына қатысты жанжал бірінші рет болып отырған жоқ. Былтыр Финляндияның қаржы министрі Катри Кулмуни медиатренингке қатысу үшін бюджет қаражатын жұмсағаны талқыға түскен соң, қызметінен кеткен еді.

Сол жолы да шашау шыққан тиын жоқ. Бәрі тиесілі жеріне жеткен. Бірақ биліктің жұмсаған әр тиынынан хабардар Финляндия қоғамы үшін бұл маңызды. Бұл – біріншіден. Екіншіден, Скандинавия елі  сыбайлас жемқорлықты жеңген мемлекеттер қатарында. Оның үстіне, елді басқаруға атсалысып жүргендердің көбі – кілең жас­тар. Мәселен, үкімет басшысы Санна Марин 36 жаста. Жоғарыда аты аталған Катри Кулмуни 34-те. Премьер-министрдің орынбасары Анника Саарико 38-де, ішкі істер министрі Мариа Оисало 36-да, білім министрі Ли Андерссон 34 жаста.

Сондықтан шығар, аталған ел әлемдегі бақуатты да бақытты ел саналады. Мәсе­лен, БҰҰ әзірлеген «Әлемдегі бақыт зерт­те­уінде» Финляндия қатарынан төртінші жыл шартараптағы «қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған мекен» атанып отыр. Зерт­теуді жүргізгендер жер-жаһандағы 149 елдің азаматтарына сауалнама жүргізіп, бақыт деңгейін бағалауды сұраған.

Айтпақшы, аталған зерттеуде Қазақстан туралы да мәлімет бар. Сауалнама бо­йын­ша «тоғызыншы территорияны» мекен­де­ген ел 36-сатыға жайғасқан. Яғни бұл – халықтың бақыт жөніндегі пікірі. Бірақ әлеуметтік қамтамасыз ету, жеке бас бос­тан­дығы, ішкі жалпы өнім көлемі мен сы­байлас жемқорлық мәселелерін ескере келгенде, еліміз 45-орынға сырғыған. Осындайда фин қоғамы министрлердің таңғы асқа жұмсаған болмашы қаржысын тал­қылағанына қарап отырып, еліміздегі кей шенеуніктердің «бүйені бүгімен, түйе­ні түгімен» жұтып жүргені еріксіз еске түседі. Заңның үстемдігін орнатпайын­ша, фин достардың деңгейіне жетуіміз екіталай-ау...