Жуырда “Егеменнің” редакциясына Астана қаласының тұрғыны, қарт ана Машура Мақатқызы келді. Ол кісінің өзі 1939 жылы туған екен. Әкесінің есімі – Нарұлы Мақат. “Нар” деп атасын зор тұлғасына қарап, халық атап кеткен, сол күйі құжатқа да солай жазылыпты, ал шын есімі Құсайын еді, дейді апай.
Машура әженің туған елі Ақмола маңы болса да олар кейін Қызылжар өңіріне көшіп барған. Мақатов Жұмахмет деген ағасы сол жерге қызметке жіберілген соң, әкесі отбасын алып сонда көшіп барыпты.
Содан соғыс басталып, Жұмахметті майданға алады. Әскерге шақырылған жері Солтүстік Қазақстан облысындағы Бейнетқор ауданы екенін Машура апай артынан естіп біледі.
Өз ортасында озық, өлең шығаратын және жақсы қызмет істеп жүрген жарқылдаған жас Жұмахмет сол кеткеннен хабарсыз кетеді. Бұл көптің басына түскен трагедия болғанымен әр адамның өзінің орны бар ғой, Машура апай сол ағасын әлі күнге іздейді.
Ағасы әскерге кеткенде бұлар отбасында үш қыз қалған екен. Соның үлкені ғана Жұмахмет ағасын жақсы біледі. Ортаншы қыз аса біле қоймайды, ал Машура апайдың өзі ол кезде 2-3 жастағы бала, тіпті ағасының бейнесін де есіне түсіре алмайды. Тек көп жолдастарының арасында тұрған сарғайған суретіне қарап қана оның жарқын жүзін есіне алады.
Жұмахмет әскерге аттанарда өзінің сүйген қызы Майраны ата-анасына таныстырады. Сонымен бірге қызға өзінің жолдасы Шаймұратты да таныстырып, мен аман келмесем, осының етегінен ұста деген сөзін айтып кетеді. Бұл қазақтың ежелден келе жатқан бір ерекше салты болатын. “Өзім болмасам да көзімдей көр”, деген сөзді де қазақ осындайда айтса керек...
Сонымен Жұмахмет әскерден оралмайды, ал Майра оған берген сертті берік ұстанып, майданнан жараланып келген Шаймұратқа тұрмысқа шығады. Одан үш-төрт баласы да барын Машура апай біліп отыр.
Мақат ақсақал баласы әскерге кеткен соң біраз уақыттан кейін өзінің туған жері Ақмола облысына көшіп келеді. Қызылжарда болғанда Майра оның үйіне келіп, көмек жасап жүреді екен. Бірақ Ақмолаға көшкен соң одан хабар болмай кетеді. Ақсақалдың өзі қартайып, Байтуған деген ауылда қайтыс болады. Ол қазіргі Киевка деген селоның жанында орналасқан қазақ ауылы еді.
Мәкең өле-өлгенше баласын аузынан тастамай, оны аңсап, жүрегі езіле сағынып өткен екен. Бертін, жасы ұлғайған шағында Ақмолада отырған Машура қызының үйінде болып, одан Қызылжарға апарып келуді өтінеді. Апырау, онда кімге барасың, ешқандай туысың да жоқ қой дегенде: “Майраны бір көріп қайтайын”, – депті. Баласының өзі болмаса да көзін көргендей болатыны – ақсақалдың аңсаған жүрегіне бір дәру болмақтай көрінген ғой... Үй-іші қатты толқып, не істерін білмейді. Өйткені, Майраны табу да оңай емес, одан хабар болмай кеткен. Оның қайда тұратынын, адресінен де хабарсыз еді. Сонсоң ақсақалды алдарқатып, басқа жерге көшіп кеткенін айтады.
Әкесі өмірден өткелі оның сағынышы Машура апайдың бойында тұтанады. Екі апасы да қайтыс болып, туыстан жалғыз қалғаны да оның сағынышын үдете түседі. Ол соңғы кезге дейін ағасынан бір дерек болмас па екен деп талай әскери комиссариатқа, Подольскідегі архивке де хат жазған. Бірақ барлық жерден еш жауап болмайды.
Біз де Машура апайдың жоғын іздесіп, соғыста опат болған солтүстікқазақстандықтардың “Боздақтар” кітабынан Мақатов (мүмкін Наров немесе Құсайынов) туралы еш дерек таба алмадық. Ал әбден тозып, сарғайған мына суретті апай редакцияға әкелді. Онда Махтуов, Махатов, Балтабаева, Набаков, Дауылбаева сияқты жастар отыр. Бәрінің фамилиясын сыртта көрсетілген жазудан зорға айырдық, арасында қатесі де болуы мүмкін. Бәлки осылардың бірі немесе олардың ұрпақтары бар шығар. Мүмкін олар Жұмахметтен бір хабар білетін шығар деген оймен газетке беріп отырмыз.
Сондай-ақ Майраның өзі немесе балалары болса редакцияға хабарласып, өздерінің білгендерін айтар деген үміттеміз.
Жақсыбай САМРАТ, АСТАНА.