Токио татамиінен не күтеміз?

Осыдан бес жыл бұрын Рио-де-Жанейро Олимпиадасында татами тарландары Бразилия жерінен екі жүлдемен оралған еді. Нақтырақ айтсақ, 60 килода ел намысын қорғаған Елдос Сметов күміс жүлде еншілесе, 48 килода белдескен бойжеткеніміз Отгонцецег Галбадрах қоржынымызға қола медаль салып, мерейімізді үстем еткен-тін. Рио-де-Жанейрода жеңіс тұғырынан көрінген қос спортшымыз да Токио төрінде татамиге шығуға тас-түйін дайын отыр. Бұдан бөлек, Ерлан Серікжанов, Жансай Смағұлов, Дидар Хамза және Ислам Бозбаев сынды отандастарымыз да Жапония жеріндегі аламанда жүлдеге таласады. 

Басты қарсылас – Такато

Еліміздің жанкүйерлері 60 кило салмақ дәрежесінде Рио Олимпиадасының күміс жүлдегері, әлем чемпионы, әлемдік жа­рыстың екі дүркін қола медаль иегері Елдос Сметовке ерекше сенім артатыны жа­сырын емес. Өйткені ұлттық құрамада Елдос – нағыз көшбасшы балуан. Бұған дейін талай байрақты бәсекеде оза шауы­п, дара шыққан отандасымыз кемінде Риодағы жетістігін қайталап жатса, ерлік болар еді. Өйткені 60 килода Олимпия ойындарының бас жүлдесінен үміттеніп отырған мықтылар жетіп артылады. Әсі­ресе, дзюдоны «төл спортымыз» деп танитын жапондардың құлшынысы ерекше. Шетелдің көптеген бұқаралық ақпарат құралдары 15 медаль жиынтығының тең жартысынан астамы «Жапония жерінде қалады» деп алдын ала тон пішіп отыр. Сарапшылардың мұндай болжамдары бекер емес. Олимпиадада бақ сынайтын жапон дзюдошыларының қай-қайсысын алсаңыз да атақтарына адам қызығады. Мәселен, 60 кило салмақта Елдос Сме­товтің басты қарсыласы Наохиса Такато – әлемнің үш дүркін чемпионы, Рио Олим­пиадасының қола жүлдегері. «Мастерс», «Гран-при», «Гран-Слам» сияқты жарыс­тарда жеңген жүлделері бір төбе. Рио-де-Жанейро Олимпиадасында алтынға қолы жетпей қайтқан Такатоның енді Токио төрінде сол «олқылықтың» орнын толтыруға барын салатыны анық. Такато осыған дейін өткізген белдесулерінің 90 пайызын жеңіспен аяқтапты. Яғни 144 белдесудің 131-інде жеңіске жеткен. Керемет көрсеткіш!

Елдостың тағы бір басты қарсылас­тарының бірі – грузин Лухуми Чхвимиани. 2019 жылы Еуропа ойындарында топ жар­ған балуан артынша Токиода өткен әлем чемпионатында жеңімпаз атанды.

Соңғы уақытта Елдостың халықаралық жарыстардағы нәтижелері төмендеп кет­кені жасырын емес. Мұны бас бапкер Ға­лымжан Жылкелдиев Елдостың алған жа­рақатымен байланыстырады. Соған қарамастан көптеген бәс тігуші орталықтар Елдосты бас жүлдеден үміткер спортшылардың тізімінде екінші орынға қойып отыр. Бірінші орында, әлбетте, Наохиса Такато тұр.

«Олимпия ойындарын бес жыл күттік. Арадағы үзіліске қарамастан жат­ты­ғуымызды тоқтатпауға барымызды сал­дық. Нәтижесінде, дүбірлі додаға жолдама алдық. Бұл менің екінші Олимпиадам бол­ғандықтан, жауапкершілік жүгі өте ауыр. Ел үмітін арқалап, сондай-ақ марқұм Жақ­сылық Үшкемпіров атамыздың асыл арманын Токиода орындағым келе­ді. Қарсыластарым мықты екенін біле­мін, бірақ мен де осалдар қатарынан емеспін. Сол үшін Олимпиадада барымды, жанымды салып күресемін. Тек сіздер қол­дау білдірсеңіздер болғаны. Сіздердің қолдауларыңыз біз үшін өте маңызды», дейді Елдос Сметов.

Серікжанов сенімді ақтауы керек

66 килода ел намысын қорғайтын Ерлан Серікжановтың да жүлдегерлер қатарынан көрінуге қауқары жетеді. 2018 жылы әлем чемпионатында күміс ме­дальға ие болған шығысқазақстандық балуан арада бір жыл өткенде Азия чемпионатында бас жүлде алып, 66 килоның үздігі атанды. Дегенмен, бұл салмақта да атағынан ат үркетін балуандар жетіп артылады. Мәселен, жапониялық Хифуми Абэ – әлемнің екі дүркін чемпионы. 2018 жылғы дүниежүзілік жарыстың финалында дәл осы жапон жігіті Серікжановты тізе бүктіріп, бас жүлдеге ие болды. Сондай-ақ оңтүстіккореялық Ан Баул да алтын медальдан дәмеленіп отырған балуандардың бірі. Корей спортшысы Рио Олимпиадасында күміс медаль алды. Әлем чемпионы. Джакартада өткен жазғы Азия ойындарының жеңімпазы. Бір сөзбен айтқанда, осы салмақтың нағыз көшбасшыларының бірі.

Рио Олимпиадасында чемпион атанған италиялық Фабио Базиле 73 килоға ауыс­қалы бері оның орнын Мануэль Лом­бардо басты. Италия балуаны соңғы әлем чемпионатында күміс жүлдеге ие болды. 2018 жылы жастар арасында өткен дүниежүзілік додада чемпион болып, кейіннен ересектер арасына бұзып-жарып кірді де, әлемдік рейтингтің бірінші сатысына бір-ақ шықты. Көптеген маманның 66 килоның бас жүлдесінен басты үміткер ретінде осы италиялық балуанды атап отырғаны бекер емес.

Жансай жүлдеге жете ме?

73 килодағы Жансай Смағұловтың қар­сыластары кілең ығай мен сығай. Мәселен, Фабио Базиле (Италия, 66 кило) мен Сехэй Оно (Жапония, 73 кило) – 2016 жылғы Рио Олимпиадасының чемпиондары. Бұл аз десеңіз, Лаша Шавдатуашвили (Грузия, 66 кило) сияқты 2012 жылғы Лондон Олимпиадасының жеңімпазын қосыңыз. Әлем чемпионы Ан Чангрим (Корея) мен Олимпиада және әлем чемпионатының жүлдегері Рустам Оруджев (Әзербайжан) және соңғы әлем чемпионатының күміс жүлдегері Томми Масиас (Швеция) та 73 килоның жүлдесіне таласуға дайын отыр. Қысқасы, нағыз тартысқа толы бел­десулерді осы жерден тамашалаймыз.

Олимпиаданы айтпағанда, әлемдік жарыстың жүлдесіне қолы жетпей жүрген Жансай Смағұловқа Токио татамиінен бір медаль бұйырар ма екен?! Жалпы Жансай – көңіл-күйдің балуаны. Кейде қаһарына мініп, қарсы келгенді жайпап өтетін мінезі бар. Ал кейбір жарыстарда оны мүлде танымай қалып жатамыз.

«Әлемдік рейтингте 14-орындамын. Менің салмағымда 33 балуан күреседі. Осымен екінші мәрте Олимпиада есігін қағып тұрмын. Жай қағып тұрған жоқпын, жүлде алу үшін келіп тұрмын. Кіл мықты осы салмақта жиналғанын білесіздер. Бірақ бұл – Олимпиада. Мұндай додада көптеген сенсация тіркеледі. Бағым мен бабым қатар шапса, мені Олимпиаданың биік тұғырынан көресіздер», дейді Жансай Смағұлов.

Рио Олимпиадасына он тоғыз жасында қатысқан Дидар Хамза Олимпия ойындарына Азия құрлығы арқылы жолдама алғаны баршамызға белгілі. 2018 жылғы жазғы Азия ойындарда топ жарған түркістандық балуан одан кейін анау айтқандай жеңістерге жете алмады. Халықаралық турнирлерде мүлт кетіп, әлемдік рейтингте керекті ұпайларын ала алмай біраз жүрді. Әйтеуір, абырой болғанда, Азия құрлығы арқылы Олим­пиадаға қатысатындардың тізіміне кіріп, Жапонияға жолы түсті. Сондықтан да көштің соңында қалған отандасымызға 81 кило салмақта жүлдеге іліну өте қиынға соғады. Соған қарамастан біз Дидарға сәттілік жолдас болсын дейміз.

«Біздің жыл бойы дзюдодан қатыс­қан жарыстарымыз Олимпия ойындарына дайындық кезеңі болып санал­ды. Олимпиадаға лицензия алғанға дейін әлемдік рейтингте ұпай жинау мақ­сатында әлем чемпионаты, Азия чемпионаты, әлемдік Grand Slam және Grand Prix сынды ірі додалардың бәріне қатыстық. Қазір ұлттық құрама бас бап­кері Ғалымжан Жылгелдиевтің жетек­шілігімен дайындықтың соңғы кезеңін өткізудеміз. Қарсыластарымыз таныс, барлығына тосыннан әдіс жасауды жос­парлап жатырмыз. Менің салмағымда Жапония, Бельгия, Израиль және Грузия балуандары өте мықты. Бұл – менің екінші Олимпиадам. Рио Олимпиадасына қатысқанымда 19 жаста болдым және жолдамаға да тосыннан ие болдым. Ал Токио Олимпиадасына дайындық және жауапкершілік басқа. Олимпиада – әрбір спортшының арманы. Ал Олимпиаданың биік тұғырына қол жеткізу – арманымның шыңы. Осы мақсатта қазір қолымыздан келгеннің бәрін жасап, бар күшімізді салып жатырмыз», дейді Дидар Хамза.

Сол сияқты 90 килодағы Ислам Боз­баевтың да салмағында кілең «сен тұр, мен атайын» деген мықтылар жетіп артылады. Дегенмен, Азия чемпионатының үш дүркін жүлдегері барын салса, Олим­пиаданың жүлдесін иеленуі бек мүмкін. Соған сенейік.

Ұрыста тұрыс жоқ

Олимпия ойындарына қатысатын дзюдошыларымыздың тізіміне қарасақ, 81 килода күресетін Дидар Хамзадан басқа­сының барлығы – отызды алқымдап қалған жігіттер. Яғни Токио Олимпиадасы олардың соңғы дүбірлі додасы болуы ықтимал. Осыдан бес жыл бұрын Бразилия жерінде қола жүлде алған Отгонцецег Галбадрахтың жасы 29-да. Елдос Сметов пен Жансай Смағұлов та осы күзде 29-ға толады. Ислам Бозбаев – 30 жаста. Яғни Токио Олимпиадасы аталған спорт­шыла­рымыздың кемеліне жетіп, нағыз тәжірибелері толысқан шағына дөп келіп тұр. Ендеше, ұрыста тұрыс жоқ.

Қазақстан дзюдошылары мына күндері белдеседі: 24 шілде – Елдос Сметов (60 кило); Отгонцецег Галбадрах (48 кило); 25 шілде – Ерлан Серікжанов (66 кило); 26 шілде – Жансай Смағұлов (73 кило); 27 шілде – Дидар Хамза (81 кило); 28 шілде – Ислам Бозбаев (90 кило).

ТОКИО