Диқандар қарызын өтей алмай отыр

Мұның сыртында, алқаптағы астықтың бұйырғаны өсіп, жетілгенше ауылшаруашы­лық техникаларына қажет темір-терсек пен қосалқы бөлшектер де екі-үш есе қым­баттап кетті. Сондықтан бидайдың қазіргі бағасына, жұмсартыңқырап айтқанда, диқандардың көңілі толмайды.

Бұл мәселе Ауыл шаруашылығы министрлігі мен «Атамекен» ҰКП-ның агроөнеркәсіп кешені мәселелері жөніндегі комитетінде де қаралып, биыл­ғы күрделі жағдайдан кейін шат­қаяқ­тап қалған шаруашылықтарды сақтап қалу үшін ауыл шаруашылығы дақылдарының бағасын көтеруге қо­сым­ша қаржы бөлу мүмкіндіктерін қарас­ты­ру қажеттігі сөз болған еді.

Басты мәселе – өткен көктемде «Азық-түлік корпорациясы» АҚ мен жер­гілікті шаруашылықтардың арасында жасалған бидайды форвардтық сатып алу туралы келісімшарттар тө­ңірегінде болып отыр. Биыл мем­лекеттік компания Қостанай облы­сын­­дағы ауылшаруашылық тауарларын өндірушілердің көктемгі егіс науқанына қаржылай қолдау көрсетіп, диқандар берешегін алдағы орақтың есебінен бидаймен қайтару туралы мәміле жасасқан болатын. Шарт бо­йынша, корпорация көк­тем­де шаруаның сұраған ақшасын беріп, бізге күзде осындай бағамен, бәленбай тонна бидай өткізесің деген міндет жүктейді. Шаруа келісім берген соң, қос тарап шарттасып, ортақ құжатқа қол қойысады.

Қазір қарызды қайтаратын уәделі мер­зім жетті. Бірақ диқандардың қам­басы бос. Ерте көктемнен бел жазбай жер тырмап дән сіңірген диқан биыл тағы да құрғақшылыққа тап болды. Мамыр мен маусым айларында – егін сабағының бойлап, масақ тас­­тау кезеңінде жауын-шашын орташа көпжылдық көрсеткіштен үш, көп жерлерде тіпті төрт есе аз түсті. Екі ай бойы 35-40 градус ыстық жел қақтап, кеберсіп кет­кен топыраққа түскен тұқымның біра­зы өнбей қал­ды. Нәтижесінде, егін­нің шығымы жыл­дағыдан әлдеқайда төмен болып шықты.

– Облыстың оңтүстік және ор­та­­лық өңірлеріндегі он шақты аудандағы орташа өнім гектарына 2,7-ден 5 центнерге дейін болды. Кей­бір шаруашылықтарда егін түсімі 1-3 центнер ғана. Экономикалық тұрғыдан тиімсіз болғандықтан бірқатар шаруашылықтар күзде алқапқа шықпай, еккен егінін сол күйі қалдырды. Мұны табиғаттың тосын мінезінен болған төтенше жағдай деп бағалау керек, – деді «Мелитопольское» серіктестігінің басшысы Эдуард Двуреченский.

Облыстық кәсіпкерлер палата­сы­ның мәліметінше, Тобыл өңіріндегі 51 шаруашылық «Азық-түлік корпорациясынан» алған бере­шек­терін бере алмай отыр. Бұл – көк­темде аталған корпорация­­­мен фор­вардтық сатып алу шарттарын жа­сасқан шаруашылықтардың тең жар­тысы. Олардың мемлекеттік ком­панияға 3,2 млрд теңге көлемін­де­гі қарызы бар. Осылайша, корпорация көктемде диқандарға берген қарызының үштен бірін қайтара алмай отыр.

– Қостанай облысында жұмыс жүр­гізген республикалық комиссия өңір­де тек 15 шаруашылық қана құрғақ­шы­лықтан зардап шекті деп тапқан. Олар форвардтық сатып алу шарттары бойынша алған барлығы 460 млн теңге көлеміндегі қарыздың мерзімін ұзартып алды. Алайда пролонгацияға іліге алмаған диқандар мұндай шешімді негізсіз деп санайды. «Атамекен» ҰКП АӨК комитетінің төрағасы Иван Сауэр­дің айтуынша, табиғи апаттың салдарынан алқабы тақырға айналып, тығырыққа тіреліп отырған диқандар қиын-қыспақ кезеңде көмек қолын созатын қуатты мемлекетіміздің бар екенін сезінуі керек.

Мұның сыртында, биылғы құр­ғақ­шылыққа байланысты, көр­шілес жатқан Ресейде де бидайдың құны күрт өсіп кетті. Сондықтан диқан­дар қазіргі нарықтағы бір тонна бидай­дың ең төменгі бағасы 127 мың теңге шамасында болу керек дейді. Ал Азық-түлік корпорациясы белгілеп отырған баға – 103 мың теңге. Осылайша, ауылшаруашылық тауарын өндірушілер корпорациядан бидайды сатып алу құнын нарықтық бағаға сәйкестендіруді сұрайды. Бірақ қарыз беруші өз талабынан, өз уәжінен айныр емес.

– Бидайы жоқ шаруалар қарызын ақшалай қайтара алады. Қыркүйектің басында бидайдың нарықтық бағасы тоннасына 100 мың теңге болып тұрғанда, біз 103 мың мен 107 мың теңгенің аралығындағы ең жоғарғы бағаны ұсындық. Сондықтан дәл қазір салқынқандылық танытып, сабыр­ға келуге шақырамын, – деді «Азық-түлік корпорациясы» ҰК» АҚ-ның басқарма мүшесі Тобылбек Омаров.

Диқандардың мүддесін қорғап жүрген Эдуард Двуреченскийдің айтуынша, егер жағдай дәл осы күйінде қа­латын болса, қарызын қайтаруға қау­қар­сыз көптеген шаруашылықтар заң бойынша оңалту шараларына баруға мәжбүр болады.

– Бұдан несие беруші де, қарыз алушы да зардап шегеді. Одан ке­йін шаруа­шы­лықтарға бес жыл бойы қолайсыз жағдайда жұмыс іс­теуге тура келеді. Біз жергілікті шар­уа­­шылықтарды, өндірісті сақтап қа­луға мүмкіндік беруді сұрап отырмыз. Мұндай форс-мажорға үй­ре­не­тін кезіміз жетті. Бүгінде дүние жүзінде не болып жатқанын көріп-біліп отырсыздар, бүкіл әлем ай сайын ауа райының өзгеріп бара жатқанын талқылап жатыр. «Апат айтып келмейді», биыл елімізде алапат қуаңшылық болғаны рас, ал Ресейді су басып жатыр. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні, біз тағдыры ауыл халқымен тікелей байланысты шаруашылықтардың жо­йылып кетпеуі үшін қам жасауымыз керек. Бүгінде қарызға белшесінен батып отырған шаруашылықтардың жергілікті жердегі мән-маңызын дұрыс түсініп, олардың мойнындағы қарыз қа­мытын қыса түсудің орнына, жана­шыр­лық танытып, жеңілдік жасап, өтем мерзімін мүмкіндігінше кейін шегеру жағын ойлас­тыруымыз керек. Бұлар ауылдардағы әлеу­меттік тұрақтылықтың кепілі ғой, жұмыс орындары ғой, – деді Э.Двуреченский.

«Атамекен» ҰКП Басқарма тө­ра­ға­сының бірінші орынбасары Нариман Әбілшайықов «Азық-түлік корпо­рациясына» қатысты мәселені Ауыл шаруашылығы министрлігіне жеткі­зе­тінін айтты. Ал облыстық кәсіпкерлер палатасының директоры Данияр Күзен­баев барлық өңірлік палаталарға лизинг төлемдерін, кре­диттер мен форвардтық сатып алу бо­йынша алған қарыздарының өтем мерзімін ұзартқысы келетін шаруа­шы­лықтардан өтінім жинап, оның «Аграрлық несие корпорациясы» мен «НҰХ Бәйтерек» АҚ-ға жіберіліп жат­қанын мәлімдеді.

Бір сөзбен айтқанда, диқандардың күзгі жиын-терімнен кейінгі жағдайы мәз емес. Тықыр таяп келеді, өйткені шығынға батқан шаруашылықтар «Азық-түлік корпорациясынан» форвардтық сатып алу бойынша алған қарыздарын 15 қарашаға дейін толық өтеп бітуі тиіс.

Қостанай облысы