Пандемия және мемлекеттік қызмет

Конференцияны кіріспе сөзімен ашқан Астана мемлекеттік қызмет хабы Басқарушы комитетінің төрағасы Әлихан Байменов бүкіл әлемді әбігерге салған пандемияның соңғы екі жылында мемлекеттік қызмет органдарының біраз тың тәжірибе жинақтағанын атап өтті. Дағдарыс жағдайында тез шешім қабылдау үкіметтердің есеп беруі мен ашықтығына тежеу болмауы керектігін айтқан төраға: «Пандемия жеделдеткен мемлекеттік басқаруды цифрлы трансформациялау азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтірмеуі тиіс. Сондай-ақ интернет пен әлеуметтік желілерге қолжетімділік халықаралық құқықпен қорғалып, адамның ажырамас құқықтары ретінде танылуы қажет», деді. Қазіргі таңда үздіксіз білім мен тәжірибе алмасудың маңызы артып келе жатқанын атап өткен Ә.Байменов ойын: «Мұның бәрі «жылдам жеңістер» мен стратегиялық мақсаттар арасында теңгерімнің болу маңыздылығын көрсетеді», деп түйіндеді.

Алқалы жиында сөз алған Мемлекеттік қызмет агенттігінің төрағасы Анар Жа­йыл­ғанова биылғы конференцияның тақы­рыбы байланыстар мен коммуникация­ларды нығайтуға сеп болатынын мәлімдеп: «Мұндай басқосу мемлекеттік басқару жү­йесін одан әрі трансформациялау мақ­сатында жаңа идея, тың тәсіл мен шешім­дер тудыратын алаңға айнала алады. Со­нымен қатар неғұрлым тығыз өзара іс-қи­мылға деген қажеттілікті барынша жақсы көрсетеді», деді.

Ал алғы сөзінде «Мемлекеттік қызметтің беделі қашанда жоғары болуы керек» деген ойын білдірген ЭЫДҰ-ның Мем­лекеттік басқару директоратының бас­шысы Эльза Пиличовски ұйым мен хаб ара­сындағы серіктестік туралы айта келе: «Ко­ронавирус пандемиясы кезінде мемле­кеттік қызметтің дамуы адам айтқы­сыз өзгерістерге тап болды. Көптеген елдерге бұл бағытта төтенше заңнамалар шығаруға тура келді. Сондай-ақ ғаламдық жылыну, киберқауіпсіздік, миграция, жалған ақпараттың тез таралуы секілді жаһандық деңгейдегі өзекті мәселелер күрделене түсті. Рас, мұқтаждық болған жерде міндетті түрде шешімдер пайда болады. Алайда жаһандық деңгейдегі осындай проблемалар халықаралық шешімді қажет ететінін естен шығармағанымыз жөн», деді. Сонымен қатар Э.Пиличовски баяндамасында ЭЫДҰ-ға мүше елдерде, өкінішке қарай, мемлекеттік қызметте әйелдер мен жастар санының әлі де аз екеніне баса назар аударды.

Жиында «Мемлекеттік қызметті же­тіл­діру үшін не істеуіміз қажет?» деген сұрақ төңірегінде БҰҰ ДБ-ның Қазақстандағы Тұрақты өкілі Якуп Бериш, Еуропалық одақ­тың Қазақстандағы өкілдігі Ынты­мақ­тастық бөлімінің басшысы Йоханнес Стейнбек Мадсен, Дүниежүзілік банктің Қазақстандағы өңірлік менеджері Жан-Франсуа Марто, Қазақстан Сыртқы істер министрлігінің департамент директоры Дидар Теменов ой-пікірлерін ортаға салды.

«Кәсіби идеялар мен тұжырымдар» атты арнайы сессияда халықаралық сарап­шылар мен практиктер пандемия­дан кейінгі кезеңдегі мемлекеттік басқарудың болашағын талқылады. Сессия спикерлері – БҰҰ Халықаралық мемлекеттік қызмет жөніндегі комиссия төрағасы Ларби Джак­та, Грузияның бұрынғы вице-премьер-министрі Майя Цкитишвили, ЭЫДҰ-ның Парақорлықпен күрес жөніндегі жұмыс тобының жетекшісі Драго Кош және бас­қалар.

Конференция аясында қатысушыларға Астана хабының мұрындық болуымен жүзеге асырылып келе жатқан бірқатар жаңа жоба таныстырылды. «Мемлекеттік басқарудағы және мемлекеттік қызметтерді көрсетуді цифрландырудағы инновациялар үшін әлеуетті нығайту» өңірлік жобасын таныстырған Корея Республикасы Ішкі істер және қауіпсіздік министрлігінің өкілі Наоми Ким бұл тұжырымдаманың Ішкі істер және қауіпсіздік, Экономика, Қаржы және Сыртқы істер министрліктерінің басын біріктіру арқылы 2020 жылдан бері жүзеге асырылып келе жатқанын айтты. Айта кетерлік бір жайт, бұл жоба Корея Республикасы Ішкі істер және қауіпсіздік министрлігі және Ұлттық ақпараттық қоғам агенттігімен бірлесіп әзірленген.

«Жалпы жоба азаматтардың өмір сүру сапасын жақсартуға, олардың мемлекет институттарына деген сенімін арт­тыруға, сондай-ақ мемлекеттік сектор­дағы сыбайлас жемқорлық деңгейін төмен­детуге бағытталған. Жоба шеңберінде жетекші корей сарапшыларын тарта оты­рып, мемлекеттік қызметші­лердің білік­тілігін арттыру бойынша тал­да­малық зерт­теулер, семинарлар өткізу, Корея Респуб­ли­касының мемлекеттік мекемелеріне таныс­тыру сапарларын ұйымдастыру көзделген. Нәтижесінде, мемлекеттік қызметкерлер мемлекеттік басқарудағы барынша қо­лайлы инновациялық тәсілдерді және мемлекеттік қызмет көрсетудің түрлі әдіс­терін анықтау және енгізу үшін қажетті білім мен дағдыға ие болады деп күтілуде», деген Наоми Ким хабтың бұл жобаға 2019 жылғы қарашада Әлихан Байменовтің Корея Республикасына сапары барысында бастамашы болғанын да айтып өтті. Сол кезде MOIS және NIA басшылығымен бірқатар маңызды кездесу де өткізілген.

Конференцияның екінші күні БҰҰ-ның Экономикалық және әлеуметтік мәселелер жөніндегі департаменті (UN DESA) және Қазақстандағы Мемлекеттік басқару ака­де­миясының бірлескен семинары өтті. Се­минар барысында Тұрақты Даму Мақ­сат­тарына (ТДМ) қол жеткізу үшін мем­ле­кеттік басқаруды реформалаудағы өзге­ріс­тер кеңінен талқыланды. Сонымен қатар Қазақстанның Мемлекеттік қыз­мет агенттігі және HR менеджерлер қа­уым­дастығымен бірлескен сессия ұйым­дас­тырылып, жиында ішкі коммуни­ка­ция­лардың рөлі мен мемлекеттік қызметтің жұмыс беруші ретіндегі бренді жан-жақты сөз болды.

Ауқымды іс-шараның соңғы күні мем­лекеттік қызметттерді цифрландыру мен инновациялар мәселелері қарастырылды. Іс-шара шеңберінде «Мемлекеттік қыз­меттерді ұсынудағы цифрландыру» тақырыбында Қазақстанның Мемлекеттік қызмет агенттігі, Корея Республикасының Ішкі істер және қауіпсіздік министрлігі және «Зерде» АҚ-мен бірлескен панельдік сессия өтті. Сессия аясында «бенчмарк» және өңірдің көптеген елдері үшін ерекше құнды болып табылатын цифрлы электронды үкімет саласындағы көшбасшы елдердің – Оңтүстік Корея, Эстония, Қытай, Әзербайжан, Бангладештің тәжірибесі кеңінен таныстырылды. Мәселен, сессия кезінде Корея Республикасының Ішкі істер және қауіпсіздік министрлігі, жаһандық электронды үкімет бөлімінің директоры Сонгджу Сон өз еліндегі цифрлы үкіметтің ерекшелігі мен басымдықтары жөнінде айтса, Эстония электронды бас­қару академиясының зияткерлік басқару бойынша аға сарапшысы Пирет Саарти Covid-19 пандемиясындағы электронды үкіметтің жұмыс істеу барысына Эстонияның жағдайын зерттеу арқылы шолу жасады.

Конференция аясында атқарылған іс-шараларға ризашылығын білдірген Әзербайжан Мемлекеттік экзаменациялық орталық төрағасының орынбасары Бахрам Халилов өз елінің Астана мемлекеттік қызмет хабының қатысушылары мен құрылтайшыларының бірі екенін атап өтті. «Астана хабы ауқымында 40-тан астам ел өкілдерінің басқосуы осы тұғырнаманың мемлекеттік қызмет саласындағы ма­ңыздылығын айқын көрсетеді. Үш күн ішінде орасан зор жұмыс атқарылды. Біз хабпен 8 жылдан астам уақыт бойы ын­ты­мақтастықта жұмыс істеп келеміз. Өзара тәжірибемізбен бөлісеміз, үздік әлем­дік тәжірибені зерттейміз. Халық­ара­лық деңгейде өткен басқосу мемле­кет­тік қызметті реформалау саласында атқа­рылған ауқымды жұмыстарды көрсете ал­ды», дейді.

 «Хабтың қазіргі таңда 80-нен астам институционалдық әріптесі бар, сондықтан үш күнге жоспарланған конференция кезінде әріптестермен бірлескен панельдік сессиялар өткізілді. Жалпы, соңғы 8 жылдың ішінде біз 140-тан астам іс-шара өткіздік, оған 125 елден 8 мың мемлекеттік қызметші мен ғалым қатысты. Үкіметтерге олардың жүктемесін ескере отырып көмектесу, мемлекеттік басқаруды дамытудың заманауи трендтері мен өзге мемлекеттердің тәжірибесін жақсырақ білу үшін жыл сайын осындай ауқымды әрі конференциялар өткізу жоспарымызда бар», деген Әлихан Байменов пандемия кезінде мемлекеттік басқару саласындағы тәжірибе жинақтаудан бөлек жаңа шынайылықтың қажет екенін де алға тартты.

Конференция соңында қатысушылар басқосу барысында жасалған баяндамалар мен пікірталастардың жоғары деңгейін атап өтті. Covid-19 пандемиясы және өзге де жаһандық өзгерістер туындатқан жаңа шындыққа қалай жауап беру керек? Осындай өзекті сұрақты талқылай келе конференцияға қатысушылардың барлығы мемлекеттік басқару мұндай сын-қатерлерге төтеп беруге икемді болуы қажет деген қорытындыға келді.